Sturen op zin in excellent onderwijs

Columns

Hoe je kunt sturen door middel van macht of met behulp van prikkels weten we allemaal. Maar sturen op zin die mensen ergens in hebben, hoe doe je dat? In een onlangs gepubliceerd interview in het Financieel Dagblad geeft onderwijsminister Marja van Bijsterveldt aan hoe je kunt sturen op zin in excellent onderwijs.

Op het eerste gezicht lijkt het weinig opzienbarends wat deze minister van plan is: zij wil excellente prestaties gaan belonen door scholen sterren toe te kennen. Net als de Michelin-sterren voor restaurants krijgen ook prima presterende scholen voortaan sterren toegekend. Daarmee wil Van Bijsterveldt scholen positief stimuleren. Tot op heden worden namelijk uitsluitend de predikaten 'zeer zwak', 'zwak' en 'voldoende' gegeven. Een staaltje van probleemgericht denken, waarbij het bereiken van middelmaat als hoogste ambitie geldt! De minister kiest blijkbaar voor de oplossingsgerichte variant, waarin het streven naar hogere ambities centraal staat.
So far, so good. Had van Bijsterveldt het hierbij gelaten, dan was er hooguit de zoveelste nieuwe externe prikkel op het onderwijssysteem afgevuurd. De betrokkenen zouden even opgeschrikt zijn en de slimmeriken zouden snel manieren verzinnen om zonder grote inspanningen extra prikkelgelden in de wacht te slepen. Maar Van Bijsterveldt doet meer: in haar plannen stuurt zij consequent op de zin van mensen om excellent te presteren.

Sturen op zin betekent vier dingen:

- In de eerste plaats moet je mensen meenemen in je visie en laten zien dat het belangrijk is en loont om op een andere manier te denken en te werken. Van Bijsterveldt doet dat met verve. Zij is ervan overtuigd dat de in het Nederlandse onderwijssysteem ingebouwde middelmatigheid ('zesjescultuur') op lange termijn funest is voor het land. 'We zijn', zo zegt ze, 'een hoogvlakte zonder pieken'. Het niveau is goed in de breedte, maar om op te gaan in de vaart der volkeren, moet je ook kunnen pieken. Om dat te kunnen doen, moeten we veeleisender worden voor elkaar. Dat is niet alleen goed voor de economie, maar ook voor de vorming van mensen zelf. Excellent onderwijs is immers de toegang tot andere werelden. En die toegang moet je wel verdienen.

- De tweede factor die bepalend is voor sturen op zin betreft het feit dat mensen op positieve wijze geraakt worden en dat van daaruit nieuwe verbindingen tot stand komen. Om mensen mee te nemen in haar visie maakt zij niet de fout om slechts vanuit een rampenscenario ('als wij niet verbeteren, dan...') te redeneren. Rampen maken negatieve emoties los en daar is niemand bij gediend. Van Bijsterveldt valt niet in de valkuil van de 'burning platform' en gaat nadrukkelijk met de betrokkenen in het onderwijsveld in dialoog. Ook wijst zij bij voorkeur op positieve voorbeelden. Een daarvan is de instrumentenmakersschool in Leiden, die enkele jaren geleden nog op sterven na dood was. Omdat zowel schoolbestuur als bedrijfsleven het belang van de school inzagen, hebben ze de handen ineengeslagen en is de school er inmiddels op eigen kracht weer bovenop gekomen. 'Echt klasse', aldus de minister.

- De derde dimensie van sturen op zin is het hebben van hoge ambities. Die staan in het geval van deze minister buiten kijf. In de toekomst moet het volgens haar vooral draaien om 'excelleren', 'pieken' en 'presteren'. We moeten daartoe 'veeleisender' naar elkaar toe worden. We moeten kiezen voor 'scholen met smoel', die niet in het grotere geheel verdwijnen. De richting is duidelijk. Of de minister ook een helder beeld heeft hoe die excellente onderwijsomgeving van de toekomst er precies uit ziet, wordt in het interview niet duidelijk. Van Bijsterveldt beperkt zich tot het noemen van een aantal essentiële randvoorwaarden, zoals betere HR-praktijken (docenten die elkaar beoordelen, het houden van serieuze functioneringsgesprekken) en sterker sturen op motivatie ('leraren die er de kantjes vanaf lopen, kun je beter ontslaan'). Over de onderwijspraktijken van de toekomst, komen we niet echter weinig te weten. Het duidelijker visualiseren van de precieze eindbestemming is een belangrijk aandachtspunt voor haar, want zonder een inspirerend en wervend toekomstbeeld kom je er niet (zonder het beeld van het 'Beloofde land' was Mozes er nooit in geslaagd om zijn mensen 40 jaar door de woestijn te laten trekken!).

- De vierde en laatste dimensie is dat je je zoveel mogelijk richt op de drijfveren en talenten van mensen zelf. Van Bijsterveldt is hier zeer duidelijk over. 'Elk talent hebben we nodig en elk talent verdient een kans', zegt zij. En: 'het is onze dure plicht het beste uit alle leerlingen te halen, maar ook alles uit de beste leerlingen'.

Hoewel ze haar ideeën uiteraard nog in praktijk moet brengen, past onderwijsminister van Bijleveldt de principes van sturen op zin consequent toe. Ze heeft een duidelijke visie, probeert mensen positief te stimuleren, streeft naar hoge ambities en tracht mensen te motiveren om daadwerkelijk aan de slag te gaan. Een moedige poging, zeker in het door machts- en prikkeldenken gedomineerde Den Haag. Ben benieuwd hoever zij hiermee zal komen!

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Jos Steynebrugh
Dit onderwerp is al een keer wat dieper aan de orde geweest, zie link

http://www.managementsite.nl/1457/human-resources/commitment-betrokkenheid-krijgen.html

Groet,
Jos Steynebrugh
Marketing en Innovatie Consulent

Meer over Onderwijs