Vertrouwen is goed, controle is beter

Columns

Tijdens mijn opleiding werd ik geconfronteerd met de leus 'vertrouwen is goed, controle is beter'. Ik had daar nooit zo goed over nagedacht. Ik vond het wel een mooie leus en ook goed bedacht. Ik kon me er daarom wel in vinden. Ik deed dan ook de opleiding tot Registeraccountant. Kernactiviteit van een accountant is controle.

Maar is controle wel beter? Als iets belangrijk is, is het misschien niet voldoende om iemand zomaar te geloven als hij zegt: dat zit wel goed. Zo is een jaarrekening van een onderneming, zeker als die beursgenoteerd is, iets waar nogal wat mensen hun (financiële) beslissingen van af laten hangen. Dat deze cijfers dan door een onafhankelijk deskundige worden gecontroleerd is verstandig.
Betekent dat nu dat je de leiding van die onderneming niet vertrouwt? Nee, maar je houdt rekening met het feit dat ze er belang bij kunnen hebben om zaken anders (mooier) voor te stellen.

Fraude
We komen daarbij uit bij gedrag rond fraude, waar ik eerder iets heb gepubliceerd in dit medium over de fraude driehoek: de 3 factoren die er samen voor zorgen dat iemand tot fraude over kan gaan: Gelegenheid, Noodzaak en Rationalisatie. De meeste fraudeurs plegen fraude voor de eerste keer, het is dus geen gewoonte, maar ontstaat vooral door omstandigheden.

Geen reden voor wantrouwen dus, maar wel om verstandige maatregelen te treffen om te voorkomen dat er gefraudeerd wordt.

Hekel aan controle
Wie heeft er nu niet een hekel aan controle? Je loopt altijd het risico dat je op een fout betrapt wordt of dat er gezegd wordt dat je iets beter op een andere manier had kunnen aanpakken. Kritiek, en dat is helemaal niet lekker. Maar aan de andere kant weet je dat kritiek je ook op scherp kan zetten en dat je er van kunt leren. Er is dus ook genoeg positiefs te halen uit controle. Maar dit is hetzelfde probleem als die er zijn rond aanspreken en feedback geven: het zijn prachtige en eigenlijk ook noodzakelijke hulpmiddelen om het leren en ontwikkelen binnen een organisatie zo goed mogelijk vorm te geven. Maar we kunnen er slecht mee om gaan.

Een minstens zo belangrijke factor bij onze hekel aan controle is dat er tegenwoordig zo veel gecontroleerd moet worden. En dat er zo veel moet worden vastgelegd om controle mogelijk te maken. Dit heeft niet zo veel met de controleurs te maken als wel met de beleidsmakers en de leidinggevenden, die een sfeer creëren dat er niets mis mag gaan. Een onzinnige houding en bovendien dodelijk voor het leervermogen binnen de organisatie.

Vertrouwen
Vertrouwen is fijn. Het bevestigt je status als vakman (of vakvrouw). Het bevestigt het feit dat je ook als persoon als betrouwbaar gezien wordt. Het is herkenning en erkenning van jou als professional. Het is de bevestiging van het feit dat je goed bezig bent. Het is waardering.

Belangrijk vind ik de volgende vraag: wat vind je er van als je leidinggevende eigenlijk helemaal geen verstand heeft van wat jij doet? Wat vind je er van als je leidinggevende zo ver af staat van de uitvoering dat hij eigenlijk helemaal geen zicht heeft op wat je doet, wat je presteert. Vind je het dan nog steeds fijn dat je dat vertrouwen krijgt, of zie je het dan alleen maar als slecht management?
De manager moet zicht hebben op wat je doet en hoe je het doet. Dat zijn vormen van controle! Pas met deze controle krijgt het vertrouwen ook waarde.

Vertrouwen en Controle gaan hand in hand!
Vertrouwen is nog steeds goed, maar een toefje controle hoort daar wel bij. Het is geen vraag wat beter is, in de zin van een keuzevraagstuk. Er is geen sprake van of controle of vertrouwen. Vertrouwen is een prachtige, positieve en opbouwende houding om met elkaar om te gaan in een organisatie. Je moet dus altijd proberen vanuit dit principe de organisatie (cultuur) vorm te geven. Maar vertrouwen zonder controle is blind vertrouwen en dat is vragen om moeilijkheden.
Controle hoort bij vertrouwen en versterkt het, maar dan moet het wel met mate worden toegepast.

Lees hier meer over in mijn gratis mini e-Boek “Herstel het Vertrouwen”.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Wil Houtzager
Lid sinds 2019
Essentie ligt niet bij fraude maar hoe je dagelijks in de werksituaties met elkaar omgaat. Krijgen en nemen de mensen in de organisatie hun professionele verantwoordelijkheid? Krijgen heeft met vertrouwen te maken en nemen houdt tevens in dat je verantwoording aflegt over de resultaten en hoe je die hebt bereikt. Reflectie is ook een onderdeel van professionele verantwoordelijkheid. Reflectie op jezelf door jezelf, en het vragen om reflectie aan anderen (klanten, opdrachtgevers, cliënten, collega's en leidinggevenden). Last but zeker not least: dilemma's in je werk met elkaar kunnen bespreken en deze kunnen bekijken met verschillende petten op (Hoe ziet de klant dat? Hoe ziet mijn collega dat? Hoe ziet mijn leidinggevende dat?). Fraude zien we veel terug in organisaties waarin het juist niet gebruikelijk is om te reflecteren op en leren van elkaar; waar werkdilemma's niet bespreekbaar zijn; waardoor een gesloten cultuur ontstaat waarin verschuiving van normen kan optreden zonder dat iemand dat in de gaten heeft.
Hans Doorenspleet
Beste Wil, de kern van mijn column is dat vertrouwen en controle hand in hand gaan, elkaar zelfs versterken. Fraude is slechts een voorbeeld van een situatie die kan voorkomen als je vertrouwen toepast zonder enige vorm van controle. Als je conclusie is dat ik de essentie bij fraude leg, heb ik het kennelijk niet helder genoeg geschreven.
Guus Cruts
Dag Hans & Wil,

Een aanpalend probleem is tegenwoordig ook dat 'controle' in nogal wat beroepen erop neerkomt dat de professional hard wordt afgerekend op kwantitatieve perverse prikkels die helemaal niets zeggen over de echte kwaliteit van het werk. Op dat punt had Opstelten nog iets goeds gedaan: hij rekende politie-agenten niet langer af op puur het aantal uitgeschreven boetes. Nu nog de andere beroepsgroepen!

Mijn score op deze website gaat overigens flink omhoog, maar dat zegt natuurlijk nog niets over de kwaliteit van mijn bijdragen.

Groet, Guus
Guus Cruts
Voor een voorbeeld van een recente klacht over controle-perversie, surf naar:

https://twitter.com/RemkevStaveren/status/897347862396272641
Guus Cruts
P.S.,

Bovenstaand voorbeeld van een controle-perversie is afkomstig uit de Geestelijke GezondheidsZorg (GGZ). Aldaar krijgen we onder andere klanten die, na jaren van zichzelf psychisch te burnouten, eindelijk beginnen te beseffen dat het zo niet langer kan. Het is dan een hele prestatie van een hulpverlener in de GGZ als die zo iemand zo ver kan krijgen te gaan beseffen dat je ook geestelijk gezond kunt genieten van je positieve zelfwaardering als mens, door er gewoon te zijn als mens en kalmpjes aan te doen. Positieve zelfwaardering is de basis van psychische gezondheid. Je hoeft niet elke dag het Guinness-Book of Records te halen! Je hoeft nooit van zijn leven het Guinness-Book of Records te halen. Maar dus echt heel sneu als je als hulpverlener in de GGZ dan plotseling zelf van bovenaf die ziekelijke prestatiedwang krijgt opgelegd, met ijzeren hand. En die 'managers' die jou dat dan aandoen, probeer die dan maar eens bij jou in therapie te krijgen om ze daarvan te genezen. Geen grotere prestatie dan het overwinnen van de perverse prestatiedwang!
Hans H
Reagen, voormalig president van de VS, gebuikte in de onderhandelingen met de toenmalige USSR over nucleaire ontwapening de leuze: trust but verify. In dit geval ten aanzien van de naleving van gesloten overeenkomsten. Dat laatste moet je er mijns inziens altijd wel bij denken. Beide partijen committeren zich. Anders wordt het óf vrijblijvendheid (trust), óf ongewenste controle (verify).

Meer over Leidinggeven