Open brief aan bondscoach Ronald Koeman

                                                                                                             Den Haag, 10 juni 2024

Geachte heer Koeman,

Het Europees Voetbalkampioenschap staat kort voor aanvang. Er is, ook bij ondergetekende, veel waardering en respect voor uw coachende bijdrage aan Oranje. Ik meen er echter goed aan te doen u te informeren over de waarschijnlijk grootste horde die te nemen is voor het Nederlands elftal wil het succes behalen. Op één vlak meen ik u namelijk een goed onderbouwd advies te kunnen geven. Een advies dat al uw voorgangers in de wind sloegen, met desastreuze gevolgen voor het Nederlands voetbal. Het gaat om de strafschop. Ik besef dat feiten mensen niet vaak aanzetten tot verandering, maar sinds het jaar 2000 zal de tijd toch wel zijn werk hebben gedaan. Jongere generaties vertrouwen erop dat de Oranjespelers goed voorbereid en getraind aan een mogelijke strafschoppenserie beginnen. De tijd van uitvluchten en drogredeneringen, met name dat het een loterij is en een niet te trainen factor, is nu écht voorbij.

De meester en de leerlingen

De penalty is natuurlijk een onderwerp dat u zal aanspreken. U was er zelf een meester in en scoorde rond de 94% van de door u genomen strafschoppen. Heel wat beter dan de spelers die u nu traint, die vaker niet hoger komen dan een score van rond de 70%. Kortom, u miste één op de 25 strafschoppen, een gemiddelde Oranje speler al snel één op de drie. Tijd dus om hier, eindelijk, serieus aandacht aan te besteden. Ik weet dat u, zoals u zelf zegt, veel beslissingen neemt 'op gevoel'. Dat is soms een wijs besluit, voor wat betreft het nemen van strafschoppen echter zeker niet. Zoals Cruyff al zei: 'Strafschoppen hebben weinig te maken met voetbal'. Ik geef u daarom graag wat tips en tricks die succes dichterbij brengen. Het gaat om concrete, voetbaltechnische én psychologische elementen. Deze aspecten zijn gebaseerd op intensief en wereldwijd uitgevoerd onderzoek door vele gerenommeerde onderzoekers, sporters en journalisten. Feiten mogen mensen dan niet veranderen, ik hoop en ben nadrukkelijk van mening dat u en het team er wel degelijk veel voordeel mee kunnen behalen. Een winnend voordeel zelfs.

Het gaat om (cultuur-)verandering en vernieuwing, aspecten die ik vanuit mijn advies- en managementachtergrond in hoge mate toepasbaar vind op dit voetbalonderdeel, en specifiek op de Nederlandse voetbalcultuur. Het gaat tenslotte om de meest standaard voetbalsituatie. Voor uzelf geen probleem, voor alle huidige Oranjespelers helaas wél. Het is in dit geval zaak, om zoals Robin van Persie onlangs zei, ‘Als coach weg te blijven van de speler die ik ooit was’. U kunt spelers gericht klaarstomen voor een penaltyserie en hierdoor succes dichterbij brengen. Dit betekent echter ook dat u zich tegen oerconservatieve krachten zult dienen te verdedigen. Het Nederlands voetbal staat echter wereldwijd juist bekend als innovatief, creatief, baanbrekend en grensverleggend. Eigenschappen die nu van iedereen in het Nederlands voetbal worden gevraagd om eindelijk de vicieuze cirkel van teleurstellende resultaten op grote toernooien te doorbreken. Dat u veel weerstand dient te overwinning, hoeft u mij niet uit te leggen. Het Nederlandse voetbal herbergt vele grote ego's en iedereen heeft verstand van voetbal. Op het gebied van de strafschop slaat men de plank echter al decennia vreselijk mis, met desastreuze gevolgen voor onze clubs (met name Ajax) en Oranje.

Achtergrond: postkamer KNVB

Dat ik voor de ongebruikelijke manier van communiceren via een open brief heb gekozen kent een lange voorgeschiedenis. Al sinds het jaar 2000 doe ik pogingen bondscoaches te informeren over de kennis die aanwezig is over het nemen van goede én succesvolle penalty’s. Al uw voorgangers hebben deze kennis en adviezen in de wind geslagen. Sterker nog, op geen van de brieven die ik naar het hoofdkwartier van de KNVB heb gestuurd, onder meer naar uw voorgangers Frank Rijkaard, Dick Advocaat, Louis van Gaal en Marco van Basten, heb ik ooit een (1) reactie gekregen. Naar mijn stellige overtuiging heeft dit Oranje minimaal één (Europese of Wereld) titel gekost. Oranje verloor tenslotte in 2000, 2014 en 2022 na het nemen van (zeer) slecht genomen strafschoppen en bereikte hierdoor de finale (of volgende ronde) niet. En al eerder in 1994, 1996 en 1998 vloog Oranje na penalty’s uit een groot toernooi. Dat kan écht beter! Sterker nog, de kans een titel te winnen zonder tijdens het toernooi een shoot-out te winnen is inmiddels zeer klein geworden.

Oranje behoort met Engeland tot de slechtste landenteams ter wereld, ondanks het aanwezige talent. Dit heeft alles te maken met onze voetbalcultuur.

Zolang we in Nederland blijven spreken over een loterij als het om strafschoppen gaat, zal de reeks verliesbeurten blijven groeien. Sterker nog, deze benadering draagt er zelfs nadrukkelijk aan bij! Spelers zullen slechter presteren als dit het uitgangspunt is. ze weten tenslotte direct dat de kans om te missen groot is. Terwijl een speler met kennis en vaardigheden om een goede penalty te nemen beseft dat de kans dat hij/zij scoort groot is. De keuze hiervoor is aan ons, niet aan het toeval.

De Code

U kunt mijn verhaal en vele andere tips en tricks teruglezen in mijn onlangs verschenen Engelstalige werk Cracking the Penalty Code, Winning a shootout in football. Engelstalig, want ik heb het Engelse team en Oranje afgezet (benchmarking) tegen succesvolle penaltylanden als Duitsland, Tsjechië en Argentinië (zie onderstaand de basisdata). Als men in Nederland niet wil luisteren, dan verzeker ik u dat het Engelse team inmiddels wel één (én zelfs meerdere) luisterende oren heeft. Niet elk land wil zich blijven stoten aan dezelfde steen. In deze open brief geef ik u nu drie tips die een succesvolle penaltyserie een stuk dichterbij brengt.

Laat ik beginnen met een scoretabel die duidelijk illustreert hoe slecht Oranje en Engeland (The Three Lions)  presteren op het gebied van de strafschop. In de tabel zijn de scoringspercentages terug te vinden van de eerder genoemde landen op EK's en WK's tijdens penaltyseries.

Vergouw’s Penalty Scoring Table©

Ik kan deze tabel eenvoudig toelichten. Als Nederland of Engeland tegen Duitsland vijf strafschoppen moet nemen, dan missen de Engelsen er zeer waarschijnlijk twee en de Duitsers maximaal één. Nederland mist één op de drie strafschoppen, Duitsland één op de ongeveer zeven. Ik hoef denk ik niet toe te lichten welk land wint wanneer er vijf strafschoppen genomen moeten worden. En dan zwijg ik nog over de Tsjechen, die overigens alleen op EK’s, nog nooit een strafschop hebben gemist in 20 pogingen (NB: Oranje 12 missers op 37 pogingen).

Voorbereiding en techniek

Het is aan de coach en het begeleidende team om de spelers goed voor te bereiden op een mogelijke penalty shootout. Het belang hiervan is inmiddels doorgedrongen tot alle deelnemende landen, de laatste tien jaar is bijna geen enkele titel of finaleplaats tijdens een groot toernooi bereikt of gewonnen zonder minimaal één shootout tijdens het toernooi te winnen. Het laatste EK en WK zijn hiervan voorbeelden, in het laatste geval door, overigens niet geheel verrassend, Oranje te verslaan. Oranje leek 'voorbereid' maar stapte in de kuil die het zelf had gegraven. De achtergronden hiervan zijn terug te lezen in mijn analyses in het boek, maar kort gezegd is 'oorlog maken in de zestien' niet echt een Nederlandse kracht.

De voorbereiding bestaat niet uit spelers bij hun club in verloren uurtjes zonder goede instructies 3.000 strafschoppen te laten nemen, zoals uw oud-collega Luis Enrique bij het Spaanse elftal heeft gedaan (alle spelers misten hun penalty tijdens het laatste WK). Het gaat erom de spelers instructies mee te geven hoe en waar de bal te plaatsen, de juiste aanloop te laten nemen, en met de juiste kracht en techniek de bal richting te geven. Dit zijn elementen die goed trainbaar zijn. Een voorbeeld is de Panenka, die ik in wedstrijden in vele vormen voorbij zie komen, maar zelden op de juiste manier uitgevoerd. Veel spelers menen dat een zacht balletje door het midden volstaat, maar vergeten daarbij dat de ‘uitvinder’ van deze strafschop een snelle aanloop nam van zes meter om de keeper te misleiden. Veel spelers nemen dus eigenlijk maar een halve Panenka. Dat is bijna een garantie op een flop.

Kortom, heldere instructies over de wijze waarop de spelers een penalty kunnen én moeten nemen is noodzakelijk. Dit kunt u niet overlaten aan de spelers zelf of aan spelers die na afloop van de wedstrijd naar u toekomen met het gevoel ‘lekker in de wedstrijd te zitten’.  En ook niet aan spelers die 'verantwoordelijkheid willen nemen'. Zijn zij daar psychologisch wel klaar voor, of heerst bij hen zelfoverschatting? Dat is vóóraf vast te stellen! En heeft u zélf het lijstje met 26 spelers in volgorde al op orde, op basis van trainingsgegevens? Zodat u niet met een papiertje na de verlengingen moet gaan rondrennen om spelers te vragen of ze al dan niet een strafschop willen nemen? Dat verhoogt tenslotte de stress, bij spelers, trainers en in ieder geval bij 8 miljoen huishoudens in Nederland. En ja, alle spelers moeten worden opgenomen op dit lijstje, in volgorde. Er zullen tenslotte blessures komen, spelers worden gewisseld, series worden steeds langer, et cetera. Zorg dat alle spelers weten wat er van hen verwacht wordt als het op penalty’s aankomt. Voorafgaand aan het EK!

Geen loterij

Alleen in Nederland en Engeland overheerst het gevoel dat de strafschopserie een loterij is, waar spelers noch trainers een invloed op kunnen uitoefenen. De achtergronden van deze gedachte en de reden waarom juist in Nederland dit gedachtegoed overheerst, kunt u in mijn boek teruglezen. Het lijkt stress van speler af te nemen, en ontslaat een ieder van verantwoordelijkheid, vooraf en achteraf. Het creëert echter, onbewust maar niet minder desastreus, onbedoeld een neveneffect.

Een strafschopserie een loterij noemen doet de stress bij spelers juist toenemen!

Als je vooraf al weet dat de penalty niets meer is dan een loterij, in andere woorden, dat je er zelf geen invloed op kunt uitoefenen, dan stijgt de kans dat je mist. Hoe anders is het als je goed bent voorbereid, dan ligt de verantwoordelijkheid daadwerkelijk bij jezelf en stijgt de kans dat je scoort. Als je tenminste goed voorbereid bent.

Een strafschopserie is alleen een loterij als beide landen er niet op oefenen, zoals in 2004 tussen Nederland en Zweden. Dan wint de gelukkigste. Als één van beide landen er op traint, wint het trainende land bijna altijd. Wat als beide landen oefenen? Dat noem ik professionalisme en wij kunnen dan een lange serie tegemoet zien. Moge de beste winnen! U kunt het in de onderstaande matrix overzichtelijk terugvinden.

De Penalty Shoot-out Matrix © Gyuri Vergouw

Trainen op stress

Ik neem aan dat u in uw carrière veel vlieguren heeft gemaakt. Hoe zou u in uw stoel zitten als u weet dat de piloot nog nooit heeft geoefend om alle mogelijke weersomstandigheden en calamiteiten? ‘Lady's en gentlemen, welkom aan boord, we gaan zo opstijgen, ik moet nog even kijken hoe alles werkt, maar maakt u geen zorgen, het gaat zelden mis?' Nee, piloten oefenen, zelfs als ze al tientallen jaren vliegen, regelmatig in simulatoren om goed voorbereid te zijn en onder hoge druk en stress te kunnen functioneren. Hetzelfde geldt voor politieagenten die trainen op rellen of gijzelingen, militaire die trainen voor gevaarlijk opdrachten…het gaat dan om leven of dood. Hoeveel stress wil je simuleren?

Zou trainen op een strafschop dan onmogelijk zijn? Stress, want er kijken miljoenen mensen? Zeker, maar er zijn vijfmaal zoveel Duitsers op onze planeet, hebben die geen last van stress? En waarom dan niet?

Er zijn inmiddels vele wetenschappelijke studies die aangeven dat op stress wel degelijk valt te trainen. Wellicht kunt u eens videobeelden van Cristiano Ronaldo bestuderen. Na het fluitje van de scheidsrechter kunt u zien dat Ronaldo even de tijd neemt voor de concentratie en één of twee keer flink in en uit ademt, dé manier om focus te krijgen en stress te ontladen. (NB neemt u dit element ook mee in de training? Zonder scheidsrechter trainen (of iemand die deze rol op zich neemt) heeft oefenen weinig zin, de scheids bepaalt het moment van nemen, niet de speler).  

Ik kan u vele tips geven voor de keepers, van een focus op het standbeen van de spelers, wachten bij korte aanloop van spelers et cetera, maar laat ik niet teveel in detail treden. Mocht u niet overtuigd zijn, denk dan terug aan de keeperswissel met Tim Krul. In 2000 in diverse media (o.m. Barend & Van Dorp) voorgesteld als winnende optie (afkomstig uit het ijshockey) maar belachelijk gemaakt door de 'kenners'. Die natuurlijk vol bewondering waren in 2014 toen Louis van Gaal dit in de praktijk bracht. Ook mijn positieve ervaringen met de vrouwenteams, die in mijn ervaring meer openstaan voor verandering en informatie die hen kan verbeteren in het spel, kunt u terugvinden in mijn nieuwe boek.

Afrondend

Oranje kan géén kampioen worden als de strafschop niet serieus wordt getraind. In dit artikel gaf ik u drie hoofdpunten, er zijn er meer en ook nog gedetailleerdere te noemen. Dat gaat voorbij aan het doel van deze brief. Mijn belangrijkste punt is en blijft: de tips brengen een mogelijke titel een stuk dichterbij!

Het blijven hangen in het mantra ‘het is een loterij’ is een garantie voor angstige spelers en verlies. Het is in het belang van het Nederlands voetbal dat u de vicieuze cirkel van drogredeneringen doorbreekt.

Ik wens u, uw begeleidingsteam en de spelers alle succes toe tijdens het aankomend EK.

Met vriendelijke groet,
Gyuri Vergouw

Vergouw is sinds 1997 als hoofdredacteur aan ManagementSite verbonden. Hij schreef in 2000 het klassieke voetbalboek De Strafschop, dat op deze site voor het eerst werd gepresenteerd. Onlangs verscheen Cracking the Penalty Code, waarin hij 25 jaar strafschoponderzoek- én ervaring bespreekt. Het boek is overal in Nederland en Vlaanderen verkrijgbaar of online te bestellen als paperback of Ebook.