Succes ontstaat in het middenveld

Columns

Zelf heb ik niet veel verstand van voetballen, maar ook ik kan zien dat het succes van een team staat of valt met de kwaliteit van het middenveld. Het middenveld zorgt voor overzicht, ziet waar er ruimte is, benut die ruimte om het spel zo optimaal mogelijk te laten verlopen en is de voortdurende verbinding tussen aanval en verdediging. Het middenveld zorgt ervoor dat aanval en verdediging als een team kunnen opereren.

Zo is het ook in de organisatie.

Historisch had het middenveld in de organisatie – operationeel leidinggevenden, management en professionals in de staf – vooral als opdracht om de organisatie zo efficiënt mogelijk te maken… dat is nog steeds belangrijk, maar niet meer genoeg. Sinds het begin van deze eeuw weten we dat effectiviteit steeds belangrijker wordt. De laatste jaren merken we bovendien dat het vooraf bedenken van plannen en die door middel van strakke sturing en controle uit willen voeren allesbehalve een garantie is voor succes. De wereld is door digitalisering dagelijks in beweging. Het is noodzaak dat organisaties sneller en flexibeler schakelen, sneller op bewegingen in de markt reageren.

Hiervoor moet het middenveld van de organisatie verder professionaliseren - door het borgen van een zes-tal rollen:

  • Rol 1 – De strategie uitvoerder

Dit is de rol die eigenlijk in alle organisaties wel vorm krijgt – mits er natuurlijk een strategie is. Ik zie in de praktijk veel organisaties die geen echte strategie hebben. In deze organisaties worden wel jaardoelen geformuleerd waar de organisatie op gestuurd wordt. Maar er is geen achterliggend meerjarendoel of visie dat bij onverwachte gebeurtenissen houvast geeft.

Je zou het binnen de voetbalmetafoor kunnen zien als een opdracht ‘alle ballen moeten naar Ronaldo’. Klinkt logisch, want als je de bal bij Ronaldo kunt krijgen heb je een goede kans dat er ook een doelpunt wordt gemaakt. Maar stel dat Ronaldo in het eerste half uur uitvalt en het veld moet verlaten…? De opdracht ‘alle ballen op Ronaldo’ is nu niet meer zinvol. Als de spelers zich aan die opdracht blijven houden worden alle ballen over de lijn gespeeld.

  • Rol 2 – De informatie aandrager

De tweede rol van het middenveld is de bottom-up tegenhanger en gaat over het omhoog brengen van informatie van belang voor de besturing van de organisatie en het maken van betere keuzes.

Het gaat hier in de kern om twee soorten informatie:

  1. Informatie over de actuele voortgang en stand van zaken van het uitvoeren van de strategie. Het gaat hier om voortgangs- of managementinformatie.
  2. Informatie uit de organisatie en de markt over veranderingen of verstoringen in de markt.
  • Rol 3 – De (werk) cultuur bouwer

De derde rol is weer een rol die top-down via het middenveld loopt: de kernwaarden van de organisatie moeten vertaald worden in een praktisch systeem van do’s en don’ts waarbinnen samengewerkt kan worden. En daarmee bepaalt het middenveld voor een belangrijk deel hoe er samengewerkt wordt.

  • Rol 4 – De reality-checker

Over het algemeen zijn de mensen die aan de bestuurstafel zitten al een tijdje weg uit het operationele veld. En dat betekent dat de beelden die bestuurders hebben over bet algemeen voortkomen uit hoe de organisatie (of soortgelijke bedrijven uit de branche) werkten toen de bestuurders zelf nog in de operatie werkten. De vierde rol van het middenveld is die beelden koppelen aan de realiteit van de organisatie en de markt.

Een voorbeeld van de afstand tussen de bestuurder en de werkelijkheid anno nu, is wat ik tegenwoordig een ‘John de Molletje’ noem. John de Mol deed een interview in het onlineprogramma Boos over het grensoverschrijdende gedrag bij het programma The Voice of Holland. Stoer! Het optreden van John de Mol keerde al snel tegen hem. De Mol bleef maar uitleggen dat de misstanden hem niet ter ore waren gekomen en als er misstanden waren de dames zich vooral moesten melden. Er waren echt genoeg loketten. En procedures. En vertrouwenspersonen. Zolang er geen meldingen kwamen kon hij niets doen.

Een verhaal en aanpak die vijf jaar eerder zouden zijn ontvangen als ‘daar hebben ze het goed geregeld, daar hebben ze echt heel veel aandacht voor een veilig werkklimaat’. Maar de wereld is met alle #metoo schandalen op dit punt in korte tijd sterk veranderd.

De rol van een goed werkend middenveld is om dat beeld van de veranderende realiteit in en buiten de organisatie zichtbaar en voelbaar te maken voor het bestuur.

  • Rol 5 – De procesinnovator

Een volgende rol van het middenveld is te zorgen (en borgen) dat de organisatie continu bezig is met ontwikkelen. Daarbij staat niet ter discussie WAT de organisatie wil bereiken – de strategische koers en het doel worden bepaald door het bestuur – maar er zijn wel steeds nieuwe mogelijkheden in HOE dat doel bereikt wordt. De technologische ontwikkeling, en de ontwikkeling van het team, geven nieuwe mogelijkheden om sneller en slimmer te werken. Het middenveld onderzoekt deze mogelijkheden, probeert uit en oogst ‘lessons learned’ en ‘best practices’ om op andere plekken in de organisatie ook tot verbetering te komen.

  • Rol 6 – De strategie-challenger

De laatste rol van het middenveld is de rol waarbij de besluitvorming over strategische zaken zo scherp mogelijk wordt gemaakt – de strategie-challenger. In deze rol helpt het middenveld het bestuur zicht te krijgen op alle overwegingen en argumenten om een zo goed mogelijk besluit te nemen.

Het gaat in deze rol niet om ‘tegen’ zijn – of om een alternatieve, in de ogen van het middenveld betere, strategie. Het gaat er om met het bestuur mee te denken en alle voor en tegen argumenten boven tafel te krijgen. Door vanuit het middenveld de strategische keuzes te challengen voorkom je tunnelvisie als het gaat om het toewijzen van mensen en middelen en de broodnodige managementaandacht.

Meer inzicht en onderzoek is nodig – en daar kun jij bij helpen

Merijn Zomer – masterstudent aan de Universiteit van Utrecht – onderzoekt de rollen van het middenveld. Doe s.v.p. mee aan zijn onderzoek. Zie de noot.

De enquête van Merijn over de rollen van het middenveld staat hier: https://utrechtuniversity.qualtrics.com/jfe/form/SV_3lrWXfUvD7AJCui  Het is een lange enquête; reken op 30 minuten. Voor iedereen die de enquête  invult stel ik – via de laatste vraag – een eBook ter beschikking waarin de noodzaak en de rollen uitgewerkt worden. Bovendien heb ik bij elke rol drie concrete tips toegevoegd waarmee je je eigen effectiviteit verder kunt ontwikkelen.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Meer over Organisatieontwerp