Schot voor open doel

Slecht presterende organisaties huren organisatieadviseurs in. In een intakegesprek probeer je als adviseur zo goed mogelijk de probleemstelling boven tafel te krijgen. Het liefst de vraag achter de vraag. Het is uiteraard van groot belang dat je het met de opdrachtgever eens bent over de probleemstelling en de oplossing. Ervaring leert dat vaak pas als de opdracht is aanvaard en je ermee aan de slag gaat, de echte vragen boven tafel komen. Zo lang als de dialoog open en met wederzijds vertrouwen wordt gevoerd is dat geen enkel probleem.

In een aantal gevallen blijkt de opdrachtgever in zijn rol als manager of bestuurder zelf een onderdeel van het probleem te zijn. Of het probleem. Niet voor niets is een bekende uitspraak in het adviesvak ‘change management is changing management’. In die situatie compliceert dat de opdrachtuitvoering in hoge mate. Toch moet je in je rol als adviseur in het belang van de organisatie ook dat probleem aan de orde stellen. Het kan ook gebeuren dat er meerdere medewerkers van functie moeten veranderen of de organisatie moeten verlaten. Omdat ze aantoonbaar niet voldoende gefunctioneerd hebben in hun functie en/of omdat hun kwaliteiten niet langer passen bij de vereiste (nieuwe) competenties. Vervelend uiteraard, maar ook daar zijn goede afspraken over te maken.

Prestatie onder de maat

De prestaties van AJAX zijn nationaal en internationaal al jaren onder de maat. Sinds de gang naar de Arena zijn er geen serieuze prijzen meer gewonnen, is de huisstijl qua voetbalopvatting en- uitvoering steeds verder afgebrokkeld en zijn er te weinig echte toptalenten doorgebroken. Te veel trainers voldeden niet en er is een enorme kapitaalsvernietiging gepleegd door het investeren in middelmatige spelers. Ook dit jaar wordt AJAX waarschijnlijk geen kampioen alhoewel de huidige trainer in potentie de kwaliteiten heeft om weer een echt AJAX team neer te zetten.

Omdat AJAX niet presteert wordt middels een klankbordgroep een adviesorgaan georganiseerd. Daar zitten medewerkers van de opdrachtgever in (Van den Boog) en een zeer specifieke externe adviseur: Cruijff. De probleemstelling, het onvoldoende presteren, wordt door iedereen gedeeld. Het adviestraject wordt echter al snel onbeheersbaar omdat Cruijff vind dat hij niet alleen het probleem veel scherper ziet dan zijn opdrachtgever, maar bovendien ook het alleenrecht op de oplossing claimt. Hij is tenslotte de adviseur en bovendien op dit terrein de beste in de wereld. En om het nog lastiger te maken: Cruijff vind ook dat de directie, het bestuur en de RvC onderdeel uitmaken van het probleem. En dat laat hij ook weten.

In deze situatie zijn alle voorwaarden voor een professionele opdrachtgever-opdrachtnemer relatie verdwenen. En daarmee is het veranderingsproces vooralsnog gestopt. En dat is een bijzonder kwalijke zaak voor een beursgenoteerde organisatie met internationale allure die daadwerkelijk met grote problemen kampt.

Waar is het fout gegaan?

Cruijff is om te beginnen geen adviseur omdat hij op zijn expertise gebied zijn gelijke niet kent, maar bovenal: niet erkent. Een goede adviseur kan nog zo’n specialist zijn, een gezonde vorm van twijfel of op z’n minst het besef dat je de wijsheid niet in pacht hebt is een vereiste voor goed adviseurschap. Als het over voetbal gaat heeft Cruijff echter altijd gelijk. Dan ben je geen adviseur maar een goeroe. Het tweede probleem is dat Cruijff bij aanvang van het proces al wist dat ‘change management’ in dit geval ook ‘changing management’ moest worden. Hij heeft zijn opdrachtgevers nooit inhoudelijk serieus genomen ( ‘de ballen verstand van voetbal’). Een dergelijke houding is niet bevorderlijk voor de onderlinge verhoudingen. Het derde probleem is dat Cruijff een emotionele band heeft met AJAX. Cruijff is AJAX en AJAX is Cruijff. Daardoor kan Cruijff geen professionele distantie bewaren die noodzakelijk is voor een professionele adviesrol. Deze 3 factoren maken dat Cruijff volstrekt ongeschikt is als adviseur .

De bestuurders van AJAX hadden als opdrachtgever deze inschatting kunnen en moeten maken. Hiermee zijn zij verantwoordelijk voor het mislukken van het adviestraject. De positie als bestuur en RvC opgeven en het bewust prijsgeven van vertrouwelijke en voor het publiek wel smeuïge maar niet relevante informatie omtrent het proces en de verhoudingen daar binnen, heeft daarnaast veel schade toegebracht aan het imago van de club en heeft de verhoudingen tussen personeelsleden ernstig beschadigd. Dit handelen van het bestuur van AJAX is bijzonder onprofessioneel en daarmee zeer laakbaar.

De moraal van het verhaal is dat je als opdrachtgever bewust moet zijn dat je met de keuze voor een adviseur ook een keuze maakt voor het soort advies dat je krijgt. En dat je als opdrachtgever te allen tijde verantwoordelijk bent en blijft voor het proces en de resultaten. De bestuurders van AJAX hebben dat principe volledig miskent met alle gevolgen voor hun onderneming. Het probleem verleggen naar de adviseur die geen adviseur is, is een zwaktebod .

Paul Uittenbogaard
Symbiosis Management Consultancy