Het heftige conflict tussen de directie van Ajax en ‘De Verlosser’ wordt de afgelopen dagen breed uitgemeten in de Nederlandse pers. Commentaren richten zich vooral op de emotie achter de ontstane chaos. Maar hoe vermakelijk ook, het helpt niemand echt verder. Laten we de retoriek achterwege en bekijken we de situatie door een organisatiekundige bril, dan zien we hoe de door Cruijff aangekondigde val van bestuur en directie toch vooral is te wijten aan een hun eigen gebrek aan bestuurlijke hygiëne en visie op goed organiseren.

Commissie Coronel: klare wijn

Om te begrijpen waarom de huidige machtsstrijd een stuk minder verrassend is dan betrokkenen doen voorkomen, moeten we terug naar februari 2008. Een commissie onder leiding van de inmiddels opgestapte voorzitter van de RvC (Uri Coronel) brengt een rapport uit over het bestuursmodel en voetbaltechnisch beleid binnen Ajax: ‘Ajax, de weg naar winst’.
De commissie stelt hoe ‘de bestuursstructuur van Ajax op korte termijn duidelijk dient te functioneren’. Het advies aan de RvC luidt slechts toezicht te houden en besluitvorming aan de directie te laten. Verder zou de ledenraad op afstand uitsluitend de rol van aandeelhouder van een beursgenoteerd bedrijf moeten hebben, zonder overleg met de toezichthouders in de RvC.
Daarnaast adviseren zij Ajax te kiezen voor een helder model voor de rol van de technisch verantwoordelijken. Daarbij gaf de commissie twee opties:

• ‘… een sterke trainer met bewezen managementkwaliteiten die leiding geeft aan de gehele betaald voetbal afdeling’
• ‘…een sterke Technisch Directeur met ruime verantwoordelijkheden die de baas is van een goede trainer (verantwoordelijk voor het eerste elftal)’

Kern van het verhaal: maak duidelijke keuzes over verantwoordelijkheden en hou je daar aan! Klinkt als goed advies gericht op bestuurlijke hygiëne.

Klankbordgroepen?

Helaas wordt pijnlijk duidelijk hoe slecht de bestuurders van Ajax erin zijn geslaagd deze (deels) eigen adviezen door te voeren. Zo worden in februari 2011 drie klankbordgroepen ingesteld om de directie van advies te voorzien. Deze organen (zonder formele verantwoordelijkheden) bestaande uit een afvaardiging van zowel RvC, directie als ledenraad, zijn exemplarisch voor de voortdurende vermenging van rollen en gebrek aan daadkracht binnen Ajax. Want adviseerde Coronel niet zelf de ledenraad op afstand te houden, zonder overleg met de RvC? En wat blijft er over van het eigen voornemen slechts als toezichthouder te functioneren? En alsof dat nog niet genoeg is, geeft de directie als onderdeel van de klankbordgroepen in feite advies aan zichzelf. En is het daar vervolgens hardgrondig mee oneens!

Heet hangijzer

Eén van de klankbordgroepen (Cruijff en Van den Boog) richt zich op de uitvoering van één specifiek advies in het rapport Coronel. Hoe om te gaan met technische verantwoordelijkheden binnen de organisatie Ajax? Een heet hangijzer, dat logischerwijs het meeste wrijving oplevert met de vereniging Ajax, vooral geïnteresseerd in resultaat op het veld.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat een persoonlijkheid als Cruijff de ruimte invult die Ajax zelf heeft gegeven, door geen duidelijke keuze te maken uit de ‘modellen-Coronel’ en de diffuse status van de klankbordgroepen .

Keuzes op basis van individuele kwaliteiten?

Wat staat Ajax nu te doen vanuit organisatiekundig perspectief? De nieuwe RvC en directie dienen vooral de regels van goed bestuur ten uitvoer te brengen. Daarbij helder onderscheid aanbrengend naar rollen van toezichthouders (RvC), beleidsverantwoordelijken (directie) en aandeelhouders (ledenraad).
Rest de structuurkeuze rondom het technisch beleid. Naar ons idee zijn beide opties niet onderscheidend op basis van ambities van de club, maar slechts gebaseerd op persoonlijke kwaliteiten van de aanwezige trainer of Technisch Directeur. Dit organiseren rondom personen gebeurt vaker, doch zelden met resultaat. Zowel trainers als directieleden zijn immers passanten. Wanneer zij vertrekken blijft Ajax achter met een papieren structuur, die niet langer past.

Eigenwijze specialisten

Wij adviseren Ajax lessen te trekken uit de parallellen met moderne ziekenhuizen. Het draait bij beiden vooral om prestaties ‘op het veld’ en eigenwijze specialisten hebben een unieke kijk op organiseren. In ziekenhuizen is men tot de conclusie gekomen dat het schaap met de 5 poten, een uitmuntend specialist mét managementvaardigheden, niet bestaat. Kies dan ook voor een professionele manager (mét verstand van de sector) en koppel die aan een operationele specialist, de trainer. De tweede optie uit het rapport. En natuurlijk brengt dit, net als tussen medisch specialisten en management, ook spanningen met zich mee. Maar men werkt wel op basis van respect voor elkaars professie en acceptatie van wederzijdse afhankelijkheid.
Het is te hopen dat de nieuwe RvC (en directie) niet alleen een keuze maken op basis van emoties en retoriek. Wellicht leiden organisatiekundige overwegingen tot een duurzaam succesvolle keuze; en na (het rapport) Coronel dan echt tot ‘De weg naar winst’.

Tim Krechting en Marthe Paauwe zijn werkzaam bij Berenschot. Zij schrijven deze column op persoonlijke titel.