Verlos Cruijff van zijn commissariaat!

Columns

Eind juli 2011. Het grootste icoon van de voetbalclub daalt af van zijn berg in Barcelona om zijn gevallen Ajax bij de hand te nemen. Na weinig succesvolle jaren onder Uri Coronel en Rik van den Boog lonkt internationaal succes. ‘El Salvador’ die alle geledingen binnen de club verbindt en het voetbal weer terugbrengt als belangrijkste focus van vereniging én N.V.

Nauwelijks vier maanden na zijn terugkeer neemt de bestuurlijke chaos bij Ajax immense proporties aan. Vertrouwelijke brieven lekken vanuit de Raad van Commissarissen en de ‘overige’ vier leden van de RvC staan lijnrecht tegenover Cruijff: ‘”Hun soort mensen vertelt altijd maar halve waarheden”. De club stelt de zoveelste commissie in die moet onderzoeken of er nog iets te lijmen valt. Een opdracht die volgens Cruijff-adept Jaap de Groot van de Telegraaf de Nobelprijs voor de vrede zou verdienen.

Het loont de moeite om – voor er koppen rollen – vanuit organisatiekundig perspectief te kijken naar de huidige rol van Johan Cruijff binnen Ajax. En daarbij de vraag te stellen of het nu wel zo verwonderlijk is wat er zich in Amsterdam voltrekt: Cruijff die zich probeert te ontworstelen aan zijn keurslijf. Er is hem namelijk, na de door hem ingeleide val van de vorige RvC en directie, een rol opgedrongen die hem op geen enkele manier past. “Ik hou niet van een RvC, zo ben ik niet en dat is eigenlijk niks voor mij’.

Deze persoonlijke onvrede van één van hun leden zorgt binnen de nieuwe RvC natuurlijk voor spanningen. Maar echt onwerkbaar is het pas omdat de rol van Cruijff als commissaris bij een beursgenoteerd bedrijf totaal niet aansluit bij zijn eigen doel: leidinggeven aan een zelfverklaarde revolutie. Daarvoor zijn de taken en verantwoordelijkheden van een commissaris ongeschikt, en bestaat een RvC helaas voor Johan zelden uit één persoon.

Primair toezichthouder
Bij Ajax is op dit moment statutair bepaald dat de RvC ‘tot taak heeft toezicht te houden op het beleid van de Hoofddirectie, en die met raad terzijde staat’. Daar past dus, om Steven ten Have (voorzitter RvC Ajax) bij zijn aantreden te citeren, ‘de kunst om heel betrokken te zijn, maar toch op afstand te blijven.’

Het is opvallend genoeg juist Cruijff die, blijkens de gelekte brieven, benadrukt dat de RvC er vooral is om toezicht te houden en niet om te adviseren. Dit standpunt lijkt echter vooral ingegeven door zijn wens de rest van de RvC buitenspel te zetten, en middels de instelling van een ‘adviesraad’ naast de beoogde directeur de touwtjes stevig in handen te nemen. Een heet hangijzer in het conflict binnen de RvC. Of voor die adviesraad nu wel of niet mannen als Jaap de Groot en Tscheu La Ling door Cruijff zijn aangedragen is minder relevant. Feit is dat hij blijkbaar onvoldoende vertrouwen heeft in de door hemzelf voorgestelde kandidaat Marco van Basten, om zijn rol als toezichthouder op afstand waar te maken. De verleiding om langs deze weg het beleid van de club te bepalen is blijkbaar te groot.

Collegiale verantwoordelijkheid
Het reglement voor de RvC van Ajax schrijft voor dat ‘de wettelijke en statutaire bevoegdheden welke aan de Raad van Commissarissen zijn toegekend, berusten bij de raad als college en – tenzij de wet, statuten of dit reglement anders bepalen – niet bij individuele commissarissen.’ Om Cruijff aan boord te krijgen lijkt hem enkele maanden geleden te zijn voorgespiegeld dat hij binnen de RvC alleen verantwoordelijk is voor (voetbal) technische aangelegenheden, zoals Ten Have dat zou zijn voor organisatiekundige onderwerpen en Marjan Olfers op juridisch gebied. In de praktijk heeft een ieder binnen een RvC natuurlijk zijn inhoudelijke expertise en achtergrond, maar worden besluiten genomen vanuit een collegiale verantwoordelijkheid. En bovendien, wie bepaalt nu welk onderwerp in een bepaalde categorie valt? De benoeming van een nieuwe directeur (uit de brief: hoogste directiepositie), is dat een organisatiekundig of voetbaltechnisch onderwerp? Cruijff meent in ieder geval het laatste, en dus dienen de overige commissarissen zich afzijdig te houden. Een uitstekend recept voor conflicten.

Bovenstaande observaties zijn geen pleidooi om professionals met specifieke ervaring te weren uit een RvC. Sterker, het pleit juist voor een organisatie wanneer zij nu eens niet de ‘usual suspects’ benoemen in een RvC. De conclusie is echter wel dat Johan Cruijff zijn beoogde revolutie niet kan leiden vanuit de RvC zonder consequent conflicten op te roepen. Simpelweg omdat de huidige RvC daarvoor niet het juiste orgaan is. Wellicht dat Steven ten Have dit al voorzag en daarom werkt aan een eenlaags bestuursmodel bij Ajax, waarin directie en RvC nadrukkelijker samenwerken dan in het huidige two-tiermodel.

Een geschiktere optie is echter Cruijff geheel te bevrijden van zijn rol als toezichthouder. Zorg dat specifieke kwaliteiten ook echt worden benut. Commissarissen op afstand en Cruijff aan het stuur, zijn Ajax vormend. Maar of Johan die verantwoordelijkheid ooit nog aangaat…

Tim Krechting is werkzaam bij Berenschot. Hij schrijft deze column op persoonlijke titel.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Meer over Besturen en organiseren