Quotumwet: wonderbaarlijke banenmotor

Hoe kan je ervoor zorgen dat er 170.000 banen gecreëerd worden? Dan moet je een wet maken, die elke onderneming met meer dan 25 werknemers verplicht om minimaal 1,25 werknemer aan te nemen. Een afdwingbaar quotum dus. En ondernemingen die niet minimaal 1,25 werknemer aannemen, moeten jaarlijks een boete betalen. Per eenheid van 25 werknemers 5000 euro.

Mensen met een arbeidshandicap laten deelnemen aan het arbeidsproces, is een zeer ingewikkelde uitdaging. De ene arbeidsbeperking is totaal anders dan de andere. En ‘het arbeidsproces’ omvat alles tussen plantsoenverzorging en software development. Zodoende hoor je in discussies over het onderwerp allerlei voorbeelden van hoe het wel kan, terwijl de werkgever in eerste instantie dacht dat arbeidsbeperkte deelname in zijn organisatie niet mogelijk was.

Niet-kunnen = niet-willen = boete

Maar er zijn ook tientallen contravoorbeelden te bedenken. Van bedrijven die zich in wel heel vreemde bochten moeten wringen om een geschikte werkomgeving te bieden aan iemand met ‘een’ arbeidsbeperking. Hoe dan ook, het quotum stelt niet-kunnen gelijk aan niet-willen. Dus niet-kunnen kost € 5000,- per 1,25 onaangenomen werknemer. Het is nuchter beschouwd een bizarre maatregel. Dat geeft de politiek ook impliciet wel toe: “Als u een beter idee hebt, dan moet u het maar zeggen. Op de Sociale Werkplaatsen wordt sowieso 1,8 miljard bezuinigd. Horen we geen alternatief, dan blijft het quotum staan.”

Wat levert afkopen op?

Er wordt geschat dat ongeveer de helft van de bedrijven, liever zijn aanstellingsverplichting afkoopt. Niet omdat ze per se geen mevrouw in een rolstoel op de administratie willen hebben. Wel omdat zij er bijvoorbeeld werkelijk niet op zijn ingericht om iemand met ernstige psychosociale problemen op de rit te krijgen. Het saldo aan afkopen zou de schatkist € 340 miljoen opleveren. De Tweede Kamer vindt dat dit geld geoormerkt zou moeten zijn; alles besteden aan een betere begeleiding van arbeidsbeperkten naar een baan. Moreel gezien is er veel voor te zeggen. Maar of die € 340 miljoen er dan ook écht voor zorgt dat arbeidsbeperkten alsnog ergens in dienst worden genomen is de vraag. Door wie dan wel? Door de bedrijven die eerst de verplichting hebben afgekocht?

Probleemeigenaar

Het hele quotumplan hangt van aannames aan elkaar. Om te beginnen de aanname dat banen gecreëerd kunnen worden via een wettelijke maatregel. Ach, als het zo eenvoudig was, laten we het dan ook doen bij werklozen zonder arbeidsbeperking. Wat blijft er van het plan over als niet de helft, maar driekwart van de bedrijven blijkt af te kopen en komt er dan € 510 miljoen in de schatkist? En gaan de arbeidsbeperkten dan met nóg meer begeleiding nóg beter de arbeidsmarkt op? Klinkt goed. Maar de pool van bedrijven waar men terecht zou moeten komen, is dan onvermijdelijk nog meer gekrompen.

Aan deze oplossing zie ik maar één pluspunt: het feit dat zij gezocht wordt binnen het bedrijfsleven. Daar wordt gemiddeld genomen nu eenmaal beter gescoord op (kosten)efficiëntie dan bij de bestaande instanties in de sociale dienstverlening. Waarschijnlijk omdat in het bedrijfsleven de individuele probleemeigenaar beter valt aan te wijzen.

Persoonlijke ontwikkeling

En misschien schuilt in die richting ook een oplossing. Individuele werknemers zouden gekoppeld kunnen worden aan mensen met een arbeidsbeperking. De begeleiding van een arbeidsbeperkte kan heel goed samenvallen met de invulling van een persoonlijk ontwikkelingsplan. Vanuit die begeleiding kan een arbeidsbeperkte dan – bij gebleken geschiktheid – instromen in het bedrijf van de werknemer. Voor een nieuwe werknemer die al een ingewerkte begeleider heeft, zullen bedrijven veel beter passend werk kunnen en willen creëren, dan voor zomaar iemand ‘uit de kaartenbak’. In alle CAO’s is persoonlijke ontwikkeling verankerd. Dus dat aspect is wettelijk al geregeld. In deze oplossingsrichting zie ik meer dan in een arbeidsquotum die ons gepresenteerd wordt als een wonderbaarlijke banenmotor .

Susanne Stolte
Voorzitter NCD