Prestaties geven power!

Terwijl de wereld in pijlsnel tempo verandert, woedt in de Nederlandse Polder een achterhoedegevecht, waarin de waarde van prestaties niet wordt erkend, maar juist wordt verketterd. Hoewel we blijkens onderzoek momenteel slechts op halve kracht werken en bijna 40% van de werknemers in de comfortzone achterover leunen, vinden we zelf dat we veel te hard werken. Het moet allemaal minder, valt in een recent artikel en een column in de NRC van 1 februari te lezen. Lekker niks doen en terugkeren naar paradijselijke toestanden, zo wordt ons voorgehouden. Het is typerend voor de wereldvreemdheid waarmee we in dit land omgaan met het nieuwe presteren. We lijden collectief aan prestatievrees: de wil om te presteren wordt bij voorbaat verdacht gemaakt. In plaats van prestaties propageren we het nieuwe niks van lekker chillen. Zo’n houding is niet alleen gespeend van enige ambitie en idealen, maar leidt ook tot steeds minder energie en afnemende prestaties. Waar denken we ons welvaartspeil straks vandaan te halen wanneer we straatarme samenlevingen als wenkend perspectief voor onze toekomst propageren? En waarom wordt zo negatief tegen prestaties aangekeken? Prestaties kunnen juist heel positief uitpakken: ze geven ons niet alleen energie maar brengen ons ook geluk.

Het bewuste artikel en de column komen uiteraard niet uit de lucht vallen. De jachtigheid van ons bestaan is inderdaad toegenomen. De druk van het ‘nieuwe presteren’ wordt blijkbaar steeds heviger gevoeld en in bredere kring ervaren. Dat nieuwe presteren staat voor een economische en maatschappelijke ontwikkeling waarbij de prestatielat voortdurend hoger wordt gelegd, terwijl de omstandigheden waaronder gepresteerd wordt alsmaar zwaarder worden. Het nieuwe presteren komt natuurlijk niet uit de lucht vallen. Het wordt gestimuleerd door een ontketende digitale technologie, door grootschaliger en intensiever worden van concurrentieverhoudingen en door de niet aflatende drive van rule breakers en change makers om de wereld op zijn kop te zetten. Larry Page, de CEO van Google, spreekt in dit verband van de ambitie om alleen nog maar producten en diensten op de markt te brengen die tien keer beter zijn dan wat er op de markt bestaat. Hij zegt dit niet in de eerste plaats om aandeelhouders te plezieren of omdat de concurrentie hem op de hals zit, maar omdat hij er heilig in gelooft. Sterker nog, hij ziet het als een morele plicht om de mogelijkheden die er zijn zo goed mogelijk te gebruiken. De wereld waarin we leven is verre van ideaal. Er vallen nog heel wat positieve verbeteringen in aan te brengen.

In het artikel en in de column blijft deze context overigens buiten beschouwing. Het artikel, dat is geschreven door een debatleider en een redacteur, stelt de druk om een leven vol superlatieven te leiden aan de kaak. ‘We voelen een toenemende druk in onze omgeving dat we per se bijzonderder zijn dan anderen’, schrijven de auteurs. Die druk zou zich niet alleen manifesteren doordat mensen er alles uit te halen wat erin zit, maar ook doordat zij gefixeerd zijn om zichzelf als uniek en geslaagd persoon te profileren. Ook zou de druk ertoe leiden dat mensen zich voortdurend een slag in de rondte werken. de belasting zou extra versterkt worden door de voortdurende angst dat je er niet meer bij hoort wanneer je voor je vijfentwintigste nog geen boek hebt geschreven of geen TED-talk hebt gegeven. Het klinkt allemaal wat gewild en doet denken aan de klaagzangen van rijkeluiskinderen die je wel eens in MTV-programma’s ziet. Kletsend met wat vrienden aan de rand van hun swimming pool klagen dat hun leven zo ‘stressful’ is omdat er zoveel te doen is en omdat ze zoveel keuzes moeten maken. Het wordt nog vreemder wanneer de auteurs zich plotseling blijken te associëren met mensen ‘die gewoon werken’. Voor die mensen zou weinig verdraagzaamheid bestaan. Omdat ze nog mee willen tot hun zeventigste en omdat er ook mensen zijn die niet hemelbestormend bezig zijn, stellen de auteurs in hun slotverklaring dat ze zich voortaan niet langer laten opjagen.

In dezelfde krant stelt columnist Ben Tiggelaar eveneens de toegenomen werkdruk aan de orde. Hij doet dit aan de hand van de perikelen bij de Belastingdienst. Ooit was de Belastingdienst een werkparadijs, vertelt hij. Je vulde je bestaan met het verwerken van een gestage blauwe papierstroom. Rustig werkte je naar je pensioen toe in het Apeldoornse groen. Je kon met dat werk makkelijk honderd jaar oud worden. In de column wordt vervolgens de sprong gemaakt naar een vijftal paradijselijke oorden, waarover een Amerikaanse journaliste ooit wat reportages maakte. Deze zogeheten ‘Blue Zones’ – meestal afgelegen eilanden, maar ook een christelijke gemeenschap – zouden geheel in het teken van rust, reinheid en regelmaat staan. Gezin en familie, het eten van gezonde voeding en voldoende lichaamsbeweging zouden garant staan voor een leven zonder stress, overgewicht en eenzaamheid.

Zou het niet mooi zijn, vraagt Tiggelaar zich af, wanneer ook wij werkomgevingen zouden kunnen creëren waarin mensen rustig aan de slag kunnen en voldoende tijd hebben voor een gelukkig leven naast het werk? Het artikel en de column kaarten een reëel probleem aan: hoe kunnen we de groeiende druk van een op hol geslagen wereld weerstaan? Een ding weet ik zeker: niet door de eerder genoemde adviezen te volgen. De oplossing moet liggen in het vergroten van het vermogen om met druk om te gaan. in plaats van af te haken moeten we ons afvragen wat we kunnen doen om onze mentale en emotionele capaciteiten te vergroten, zodat we energieker aan de slag kunnen gaan. Ook kunnen we leren van mensen en organisaties die juist onder grote druk grootse prestaties weten te leveren. Maar het belangrijkste is dat we de positieve kracht van prestaties erkennen en leren ervaren. Het is bewezen dat prestaties mensen extra energie geven. Die prestaties moeten dan uiteraard wel zelfgekozen zijn en betekenis hebben voor de betrokken personen. Wat we in geen geval moeten doen, is het navolgen van Oblomov. Deze Russische romanfiguur besloot op gegeven alleen nog maar in bed te gaan liggen. Hij was het leven moe. Het is niet goed met hem afgelopen, maar dat viel te verwachten…