'Rijk blijft falen met ICT ontkennen'

'Rijk blijft falen met ICT ontkennen' Volgens Ton Elias proberen overheid en ICT leveranciers alles bij het oude te laten. Hooguit wat cosmetische veranderingen. (NRC/Handelsblad, 8-12-14)
Begint dan nu het echte probleem boven water te komen?

Het parlementair onderzoek naar ICT-projecten legt de vinger op de zere plek. Daarin wordt het jarenlange beeld bevestigd dat overheid en ICT een weerbarstige combinatie is. De conclusies zijn niet mals. De rijksoverheid heeft haar ICT-projecten niet op orde en maakt haar beleidsambities niet waar. Daarbij ontbreekt het in brede zin aan kennis en kunde om ICT-projecten tot een succesvol einde te brengen. Volgens de commissie kost het misgaan van ICT-projecten minimaal 1 miljard euro per jaar. Begrijpelijk is dat de commissie met stevige adviezen komt die ervoor moeten zorgen dat een ommekeer wordt bewerkstelligd.

De vraag is of met de gegeven adviezen het lek boven water is.

ICT is als ‘220 uit de muur’?
Terecht constateert de commissie dat de overheid zich nog onvoldoende bewust is wat nodig is om ICT-projecten succesvol en voorspelbaar aan te sturen. Dit begint met het vertrekpunt wat ICT voor de overheid betekent. Is het een kostenpost of een strategisch asset? In het verleden sprak een opdrachtgever over ICT als '220 uit de muur, het moet het gewoon altijd doen'. Daar ligt voor een groot deel de oorzaak van het probleem. ICT wordt binnen de overheid teveel als een uitvoeringsprobleem gezien en minder als een strategische keuze.

ICT als cruciaal instrument!
Belangrijk is dat het verantwoordelijk lijnmanagement ICT veel meer als een cruciaal instrument gaat zien voor het realiseren van haar ambities. De lijn is en blijft eindverantwoordelijk voor de realisatie van strategische verandertrajecten waarbij ICT veelal een cruciale rol speelt. Dit houdt in dat het lijnmanagement daar zelf daadkrachtig de regie in moet nemen en deze niet mag overlaten aan lagere echelons of nog erger volledig aan externe inhuur.

Opdrachtgever = probleemeigenaar
Zorg ervoor dat de probleemeigenaar en opdrachtgever zoveel mogelijk dezelfde persoon is. Dit zorgt ervoor dat de urgentie van het welslagen meer in de haarvaten wordt gevoeld. In de adviezen van de commissie staat de instelling van een tijdelijke ICT-autoriteit (BIT met tanden), het centraliseren van de sturing op ICT-beleid en een prominentere rol van de CIO centraal. Alhoewel op zichzelf deze adviezen begrijpelijk zijn, moet voorkomen worden dat daarmee het verantwoordelijk lijnmanagement buiten spel wordt gezet. Immers daar ligt de verantwoordelijkheid van het realiseren van de strategische ambities en de inzet van ICT kan daar niet los van worden gezien.

Zelf aan het roer staan en niet overlaten aan externen
Het zien van ICT als een uitvoerende functie vertaalt zich ook direct door naar de financiële sturing van de overheid. In de bezuinigingsdrift bij overheidsorganisaties wordt veelal snel naar ICT gekeken als ondersteunende functie. Kan dat niet goedkoper? En als er geld voor wordt ingezet, dan graag zodanig dat het uiteindelijk tot substantiële besparingen leidt (bijvoorbeeld door reductie van inzet van FTE's). Tegelijkertijd worden veel besluiten genomen die verstrekkende eisen stellen aan de ICT. Maar vanwege bezuinigingen hebben overheidsorganisaties zeer beperkt eigen medewerkers met kennis van ICT.

Om tegemoet te komen aan de besluiten waar ICT een fundamenteel onderdeel van uitmaakt, worden op veel plaatsen in de organisatie mensen ingehuurd. Het gevolg is dat aan de kant van de opdrachtgever (overheid) vooral veel externen het informeel of formeel voor het zeggen hebben. Ter illustratie: bij een grote overheidsorganisatie werden enkele honderden externen ingehuurd op kernfuncties met als resultaat onvoldoende eigen kennis, mogelijke integriteitsrisico’s en structureel te hoge kosten. Dit kan geen basis zijn voor een succesvol ICT-project. Een volwassen overheidsorganisatie waar ICT een fundamentele rol speelt moet zich eerst afvragen of ze voor haar kernfuncties op gebied van ICT voldoende eigen medewerkers heeft. Mocht dat ontbreken dan is zeer de vraag of ze aan de slag moeten gaan met het initiëren van grootschalige ICT-projecten.

ICT-projecten spelen een cruciale rol bij het realiseren van strategische veranderingen. Het lijnmanagement moet dat tot in de haarvaten voelen. Dit houdt in dat ze zelf aan het roer moeten staan.

Noot Redactie: Zie ook ons dossier ICT projecten en IT projectmanagement bij de overheid.