In steeds meer steden groeit het besef: duurzame stadslogistiek vraagt om nieuwe infrastructuur. Een veelbelovende schakels daarin is de microhub. Dat zij een kleinschalige locaties van waaruit goederen uitstootvrij worden bezorgd, worden opgehaald, kunnen worden terug gebracht of worden gedeeld en gerepareerd. Gemeenten werken aan statiegeldpunten, pakketkluizen, inzameling e-waste en kleding, hubs voor bakfietsen en de herontwikkeling van gemeentelijke parkeergarages.

De kernvraag voor gemeenten is niet alleen waar hubs kunnen komen, maar vooral hoe ze duurzaam kunnen worden ingebed in de stedelijke structuur en governance. Hubs zijn niet slechts een logistieke innovatie, maar een ruimtelijke en bestuurlijke opgave die vraagt om regie, partnerschap en langetermijnvisie.

Microhubs concurreren om dezelfde schaarse vierkante meters als woningen, winkels, horeca en parkeerplekken. In die context is het essentieel dat gemeenten sturen op functies die het publieke belang dienen, zoals schonere lucht, minder verkeer, meer circulaire retourstromen en aantrekkelijke betrokken buurt. Zonder duidelijk gemeentelijk beleid blijft de ontwikkeling van microhubs ad hoc, versnipperd en vaak ineffectief.  

Daarnaast vormen microhubs een sleutel tot het halen van klimaat- en mobiliteitsdoelstellingen. Ze maken uitstootvrije bezorging met cargofietsen of elektrische voertuigen praktisch haalbaar en ze stimuleren hergebruik en reparatie van afgedankte producten. Met beleid kunnen gemeenten dit niet alleen stimuleren, maar in sommige gevallen ook verplicht stellen in combinatie met zero-emissiezones, autoluwe zones of tijdvensters. Dat vraagt om duidelijke kaders en durf; wat wil je ermee bereiken?

Zeker zo belangrijk is het waarborgen van eerlijke toegang. Zonder regels kunnen dominante spelers de beste locaties claimen, met als gevolg dat kleinere lokale en sociale ondernemers buiten de boot vallen. Een transparant toewijzingsbeleid zorgt voor markttoegang, concurrentie en sociale innovatie. En duidelijke afspraken over plaatsing, beheer en onderhoud van de microhub en de openbare ruimte eromheen; wie betaalt welke lasten?

Ook ruimtelijke afstemming is cruciaal. Een microhub die zonder overleg in een druk voetgangersgebied wordt geplaatst, levert meer weerstand dan winst op. Microhubs moeten passen binnen bredere mobiliteitsplannen, zoals knooppuntontwikkeling, mobiliteitshubs, logistieke zonering en gebiedsontwikkeling.

Ten slotte: beleid biedt zekerheid aan investeerders. Geen enkele ondernemer bouwt een microhub op basis van vage toezeggingen. Heldere procedures, vergunningen en eventueel subsidie-instrumenten verlagen de drempel voor structurele samenwerking.

Zonder microhubbeleid ontstaan versnipperde initiatieven die elkaar in de weg zitten, neemt hinder toe, klaagt de buurt en blijven pilots hangen in de experimenteerfase. De kans op juridische procedures en publieke weerstand neemt toe en uiteindelijk sterven goedbedoelde initiatieven vroegtijdig. Helaas zijn hier harde lessen geleerd bij deelmobiliteit.

Microhubs zijn een vast onderdeel van duurzame stads- of buurtlogistiek. Maar ze maken alleen een kans in een beleidsmatige context die ruimte maakt, reguleert en richting geeft. Dan mag je microhubs niet langer zien als tijdelijke pilot, maar als structureel onderdeel van stedelijke logistiek en gebiedsontwikkeling.

Walther Ploos van Amstel.

Lees ook: Opzetten buurthubs voor stadslogistiek veelbelovend maar complex

Foto: Molohubs

Checklist voor overheden

De ruimtelijke én governancevragen bij die experimenten zijn complex en raken meerdere beleidsterreinen tegelijk: mobiliteit, economie, energie, milieu en ruimtelijke ordening. Hieronder een overzicht van de belangrijkste thema’s.

Ruimtelijke vragen

1. Locatiekeuze en schaarse ruimte

   • Waar in de stad is ruimte voor hubs — in de plint, aan de rand, of op bedrijventerreinen?

   • Hoe verhouden deze locaties zich tot woningbouwambities, vergroening, en bestaande logistieke functies?

   • Welke afwegingskaders gebruikt de gemeente (milieuzonering, verkeerseffecten, geluidsnormen)?

2. Functiemenging en tijdelijke functies

   • Kunnen hubs gecombineerd worden met andere stedelijke functies, zoals parkeren, fietsenstallingen of energievoorziening?

   • Hoe ga je om met tijdelijkheid (experimentele locaties, braakliggende terreinen) versus behoefte aan continuïteit voor ondernemers?

3. Toegankelijkheid en bereikbaarheid

   • Hoe wordt de hub ontsloten voor vracht- en bestelverkeer, en hoe voorkom je extra verkeersdruk op woonstraten?

   • Hoe sluit de hub aan op zero-emissiezones, stadsdistributie en de regionale logistieke netwerken (wegen, water, spoor)?

4. Energie- en laadinfrastructuur

   • Waar komt het benodigde elektrisch vermogen vandaan?

   • Kunnen hubs ook functioneren als energiehubs — met zonnepanelen, batterijen en gedeelde laadinfrastructuur?

5. Effecten op stedelijke logistieke stromen

   • Welke verplaatsingen verdwijnen en welke ontstaan?

   • Hoe meet je de bijdrage aan emissiereductie, ruimtegebruik en leefkwaliteit?

Governancevragen

1. Eigenaarschap en exploitatie

   • Wie is verantwoordelijk voor ontwikkeling, beheer en exploitatie van de hub: de gemeente, een marktpartij, of een publiek-private samenwerking?

   • Hoe verdeel je risico’s, investeringen en baten (emissiereductie, efficiëntie, ruimtewinst)?

2. Rol van de gemeente

   • Treedt de gemeente op als regisseur, facilitator, vergunningverlener of mede-investeerder?

   • Welke juridische instrumenten zijn geschikt: erfpacht, tijdelijke vergunningen, gebiedscontracten of publiek-private ontwikkelovereenkomsten?

3. Samenwerking en afstemming

   • Hoe worden ondernemers, vastgoedeigenaren, netbeheerders, vervoerders en bewoners betrokken?

   • Hoe voorkom je versnippering van initiatieven (iedere sector z’n eigen hub) en stimuleer je schaalvoordelen en gedeeld gebruik?

4. Financiering en businessmodellen

   • Wie betaalt voor grond, bouw en exploitatie?

   • Hoe kunnen gemeenten bijdragen via grondbeleid, subsidies of cofinanciering, zonder marktverstoring te veroorzaken?

5. Bestuurlijke inbedding en continuïteit

   • Hoe borg je pilots en experimenten structureel binnen stedelijk beleid (mobiliteit, economie, ruimte, energie)?

   • Hoe zorg je dat kennis, data en leerervaringen gedeeld worden binnen de organisatie en met andere steden?