Hoe onafhankelijk is een commissaris?

“De essentie van de ideale commissaris is in een zin samen te vatten: Hij is volmaakt onafhankelijk, enorm betrokken en een vermetele criticus”, dat is de mening van Wout Dekker ex topman van Nutreco en Antony Burgmans ex CEO van Unilever, zoals ze dat hebben laten optekenen in een interview met Management Scope (13/2 2014)

Weinigen zullen het hiermede oneens zijn. Maar wie zeggen dit? Over Wout Dekker geen kwaad woord, hij zorgde onlangs na ruim honderd jaar geheimzinnigheid voor openheid over de inkomens van bestuurders bij de RABO. De pers viel over Dekkers hoge beloning als president commissaris van ruim 2 ton bij die bankinstelling maar vergat er meestal bij te vertellen dat deze baan een 60% full time baan is. En dan klinkt het toch heel wat redelijker.

Maar wat te denken van Burgmans? Ik zal niet beweren dat hij als CEO succesvol was bij Unilever, zoals Paul Polman dat nu wel is, maar dat doet in dit verband niet te zake, een commissaris heeft een andere rol. Nee Burgmans was een van de commissarissen ten tijde van het teloor gaan van ABNAMRO. Hij viel toen vooral op door niets te ondernemen tegen het volledig verziekte klimaat bij DE BANK. Een vermetele criticus was hij hooguit fluisterend in kleine zeer vertrouwde kring. Enorm betrokken? Ja zeker maar dan om vooral geen schandaal te ontketenen of in een conflict verzeild te raken. Onafhankelijk? Als je je zo afhankelijk opstelt ten opzichte van een niet functionerende topman Rijkman Groenink?

Als u dit boude beweringen van mij vindt dan verzoek ik u het boek De Prooi nog eens te (her)lezen. Burgmans werd nadien ook nog eens benoemd in een rijkscommissie die een nieuwe bankcode moest opstellen (2010), waarbij 'maatschappelijk verantwoord ondernemen' als begrip ijverig werd afgestoft. Men bouwde daarbij voort op het werk van de commissie Maas. Die commissie stelde de klant bij banken weer centraal, iets wat Cees Maas en medelid Tom de Swaan als CFO van respectievelijk ING en ABNAMRO in hun actieve tijd systematisch hadden nagelaten'.

Wat ik altijd verbijsterend vind is dat topmensen aanbevelingen kunnen doen over hoe te handelen terwijl ze er zelf weinig of niets van hebben laten zien toen ze nog actief waren en zich dan onafhankelijk noemen. Van Dale omschrijft dat begrip als ‘aan niemand ondergeschikt of onderworpen zijn, in doen en laten door niemand beperkt’ . Nou Burgmans was kennelijk gemakkelijk te onderwerpen en hij gedroeg zich bij ABNAMRO zeer ondergeschikt.

In Nederland wordt het begrip ‘onafhankelijk’ op grote schaal misbruikt, zeker door bestuurders en adviseurs, die boter op hun hoofd hebben. Het lijkt verstandig om zeer kritisch te worden bij benoemingen van nieuwe commissarissen of leden van rijkscommissies.

Was er dan helemaal geen ratio achter de benoeming van Burgmans als commissie voorzitter? Ja zeker, je zou kunnen betogen dat iemand die als toezichthouder zo opzichtig heeft geblunderd wel van zijn fouten zal hebben geleerd en als geen ander instaat is om die kennis door te geven en de juiste lessen te trekken. Het is een soort variant op ‘met dieven kun je het beste dieven vangen’. Vrij naar Machiavelli. Maar dat is iets heel anders dan onafhankelijk zijn, daarvoor hoef je niet per se bij de nummer drie machtigste commissaris in 2014 te weten Antony Burgmans te rade te gaan.