Is de Doomloop van het toeslagenstelsel nog te keren

De ellende van een bureaucratisch monster dat Nederland verziekt is al menigmaal beschreven in dit magazine. We moeten ervan af!  Annemarie van Gaal beschreef kort en krachtig hoe dat zou kunnen. Zie Schaf het toeslagen circus af en maak het werken weer lonend.

Zit dat er nog in? Ik ben bang dat de systeemdwang van het toeslagenstelsel ons de baas blijft. Annemarie van Gaal houdt daar kennelijk ook rekening mee. Ze geeft de moed echter niet op. Dan maar proberen met enkele aanpassingen de narigheid te beperken. Hier volgen haar ideeën in een recente column Digitale knip tegen misbruik toeslagen. Telegraaf, 11 aug. 2024.

Drie groepen waarbij het faliekant misgaat

De eerste groep zijn mensen die een te laag inkomen doorgeven, omdat zij daardoor hogere toeslagen ontvangen. Als dan later bij de belastingaangifte blijkt dat zij te veel hebben ontvangen, dan moeten ze alles terugbetalen. Maar ja, wie heeft tegen die tijd nog een paar duizend euro liggen? Het is een stelsel waarbij mensen met financiële problemen, in nóg grotere financiële ellende terechtkomen.

Voor een tweede groep mensen is ons toeslagenstelsel simpelweg te ingewikkeld. Een op de zeven Nederlanders vraagt geen toeslag meer aan, bang dat ze iets verkeerd doen en bang voor terugvorderingen.

En de derde groep zijn de criminelen. Vooral frauderende Oost-Europeanen die jarenlang onze staatskas kunnen plunderen. Naar schatting kan de Belastingdienst dit jaar ongeveer 300 miljoen euro aan onterecht uitbetaalde toeslagen niet meer terughalen. Driehonderd miljoen euro.

Afschaffen van het toeslagenstelsel zou het beste zijn, maar ik denk niet dat dat er ooit van komt. Maar stel dat je de toeslagen wilt houden, waarom zou je het stelsel dan niet verbeteren?

Frauderende Bulgaren vragen zorgtoeslag aan

Neem bijvoorbeeld de zorgtoeslag. Veel frauderende Bulgaren en andere oplichters vragen een zorgtoeslag aan terwijl ze helemaal geen zorgverzekering hebben. Dus waarom zou je bij de aanvraag van je zorgtoeslag niet meteen vragen om het polisnummer van de zorgverzekering in te vullen? Vervolgens check je met de zorgverzekeraars of het polisnummer klopt en als het niet klopt, betaal je ook geen zorgtoeslag. Zo halen we meteen de fraudeurs eruit en verhinderen we dat er nóg meer geld naar Oost-Europa verdwijnt.

Maar dan nog iets. Het lijkt wel alsof onze overheid de neiging heeft om alles ingewikkeld te maken en te houden waardoor er nóg meer papierwerk nodig is, nog meer geregeld moet worden en er nóg meer ambtenaren nodig zijn.

Neem weer even als voorbeeld de zorgtoeslag: bij weinig inkomen ontvang je iedere maand maximaal 123 euro aan zorgtoeslag en op een paar euro na, kun je daar prima de kosten van een basiszorgverzekering mee betalen. Maar veel ontvangers betalen er niet de zorgpremie mee en besteden het geld aan andere dingen.

Wanbetaler

Als je vervolgens je zorgverzekering zes maanden lang niet betaalt, dan meldt de zorgverzekeraar jou aan als wanbetaler bij het CAK, een overheidsinstelling. Vanaf dat moment loopt de zorgverzekeraar geen risico meer, neemt het CAK de facturering over en brengt een hógere maandelijkse premie in rekening. Het aantal wanbetalers met meer dan zes maanden betalingsachterstand is de laatste maanden trouwens gestegen van 180.000 naar 186.000 en dat is een veeg teken. Wanbetalers krijgen vervolgens aanmaningen van de zorgverzekeraar en van het CJIB, worden bestookt met loonbeslagen en krijgen deurwaarders aan de deur. Ziet u de bureaucratie en ellende al voor u?

Die betalingsachterstand is helemaal niet nodig als de zorgtoeslag gewoon naar de zorgpremie was gegaan. Maar op de een of andere manier lukt het niet om dat te regelen in ons land.

Deze week las ik in de Financial Times, toevallig een interessant artikel over hoe een land als Thailand omgaat met toeslagen. De Bank of Thailand, de centrale bank van Thailand, experimenteert met de digitale munt en maakt de toeslagen over naar de digitale wallet van haar burgers. Ongeveer 50 miljoen inwoners van Thailand met een laag inkomen ontvangen toeslagen van gemiddeld 280 dollar per maand, wat in Thailand ongeveer de helft van een salaris is. Het geld van een toeslag dat naar de digitale wallet wordt overgemaakt, is specifiek bestemd voor een bepaald doel en kan door de burger ook alleen maar aan dat doel besteed worden.

Van het geld dat bedoeld is om eten te kopen, kan bijvoorbeeld geen drank of sigaretten gekocht worden of online geshopt. Andere toeslagen kunnen alleen gebruikt worden bij bepaalde bedrijven waarvoor de toeslag bestemd is, waarbij Thaise bedrijven met een discutabele reputatie, sowieso uitgesloten zijn.

Tussenpersonen

In het geval van onze zorgtoeslag zou de toeslag dan alleen aan een zorgverzekeraar betaald kunnen worden, of bij een huurtoeslag alleen aan de verhuurder. Een ander voordeel is dat de toeslag niet alleen doelgericht is, maar ook direct naar de digitale wallet van de burger gaat en niet naar tussenpersonen of tussenkantoortjes zoals in ons land gebeurt, met alle risico’s op fraude van dien. Denk alleen al aan de grootschalige zorgfraude.

De Belastingdienst gaat nu experimenteren door eigenhandig de toeslagen van een paar duizend mensen te verlagen. Maar waarom zou de Belastingdienst niet experimenteren met de digitale wallet en toeslagen doelgericht uit gaan keren? We hebben in ons land de beste technologische bedrijven op het gebied van digitale betalingsverwerking: wij kunnen dit.

Tot zover de column van Annemarie van Gaal

Goede tips. Als het stelsel blijft bestaan 'next best' want we moeten wat.

Deze bijdrage past in onze serie over de DOOMLOOP van regeldrift en systeemdwang in NL. Zie de gerelateerde artikelen in de marge van deze pagina of de kennisbank-pagina's Bureaucratie en Complexiteit versus eenvoud.