Krimp als uitdaging

Onlangs mocht ik de rol van dagvoorzitter vervullen bij een ronde tafel conferentie over de gevolgen van krimp met als motto ‘krimp als kans’. Hoe we als maatschappij in zouden moeten spelen om thema’s als ontvolking, spookdorpen, vergrijzing en natuurlijk de financiële gevolgen die dat met zich mee zou brengen. En wat ons verdienmodel dan zou zijn opdat we al die verworven rechten ook later blijvend kunnen veroorloven. Zeker omdat tijdens die bijeenkomst heel duidelijk werd gepresenteerd dat de verhouding tussen werkenden en gepensioneerden (nu: 4/1) straks 2/1 is. Maar liefst een halvering!

Al gauw bleek dat we hier te maken hebben met een fundamenteel probleem. Alles in ons dagelijkse denken is namelijk gebaseerd op groei, op beter, op groter of op mooier. Als onze economie krimpt, dan schreeuwen we moord en brand. Dat kunnen we niet handelen! We zijn immers helemaal vergroeid met groei, niet in de laatste plaats doordat technologie en innovatie dat ook mogelijk maakt qua verbetering van onze arbeidsproductiviteit. Een sprekend voorbeeld daarvan is de Philips fabriek van scheerapparaten uit Drachten die jaren geleden verhuisde naar China en die nu weer volledig gerobotiseerd terugkeert, maar dan met een fractie van die oorspronkelijke werkgelegenheid.

Maar wat is dan de oplossing voor dit taaie vraagstuk? De aanwezigen waren het er snel over eens dat er niet één panacee is voor krimp. Maar waar iedereen het wel over eens was dat dit forse eisen stelt aan onze samenwerkingsbereidheid. En dan hebben we niet alleen de samenwerking binnen het publieke domein, dus tussen gemeentes in een regio, maar ook de publiekprivate samenwerking. Ook het bedrijfsleven zal zijn verantwoordelijkheid moeten nemen.

Prachtig voorbeeld daarvan is de nieuwe A15 tussen het Vaanplein en de Maasvlakte: die weg wordt niet alleen deels met privaat geld gebouwd, de exploitatie wordt ook voor een periode van 30 jaar aan een private partij gegund. Rijkswaterstaat voert de regie, de markt voert het uit. Minder goed voorbeeld zijn de 20 grootste plattelands gemeentes van ons land die recent hun krachten hebben gebundeld: na lang vergaderen was men er uit, als ze €5 miljard zouden krijgen uit Den Haag waren hun problemen opgelost. Aandoenlijk!

Het gaat dus om échte practices van gerichte samenwerking tussen overheid, wetenschap, maatschappelijke organisaties én bedrijfsleven. Ieder vanuit eigen rol en verantwoordelijkheid. Gefocust op het verzilveren van die verborgen synergie. Natuurlijk gericht op een concreet resultaat. En waarbij er ook duidelijke keuzes worden gemaakt omdat de kansrijkheid van investeringen gericht op continuïteit meer dan ooit meespelen. Het is immers een illusie dat we alles kunnen blijven behouden: we moeten accepteren dat er grenzen zijn aan groei. En dat dit ook nare consequenties heeft, waarbij bepaalde regio’s minder krijgen ten gunste van anderen. Maar daar doet zich natuurlijk wel een uitdaging voor: wie gaat die boodschap dan verkopen? De politiek is namelijk een permanente goed nieuws show: eerlijk over later scoort niet zo. 'To put it mildly'. Niet echt een opsteker om nieuwe kiezers aan je te binden.

Rode draad van de middag was wel dat dit forse eisen stelt aan ons eigen leiderschap: we zullen niet alleen over de grenzen van ons eigen koninkrijk moeten willen kijken en handelen, maar ook meer oog hebben voor lange(re) termijn issues. We moeten mechanismes inbouwen waardoor mensen verder kijken dan hun eigen zittingstermijn. En daar ook voor worden beloond!

Een vergezicht? Helemaal niet. Kijk maar naar Brainport Eindhoven dat al jaren de kern vormt van de toptechnologieregio Zuidoost-Nederland en deel uit maakt van de kennisdriehoek Aken-Leuven-Eindhoven. Daar werkt men al samen gericht op die onderlinge complementariteit. En zo is innovatie daar dé motor voor duurzame economische en maatschappelijke ontwikkeling geworden. Daarmee neemt iedere partij uit die regio zijn verantwoordelijkheid gericht op een concreet en tastbaar eindresultaat!