Hoe maak ik mijn organisatie menselijker via mijn baas?

Er wordt nog wel eens geklaagd over de huidige generatie twintigers en dertigers. Volgens de veertigers van nu – waar ik inmiddels en soms tot mijn grote verbazing zelf ook bij hoor – zouden ze te weinig ambitie vertonen en meer geïnteresseerd zijn in chillen, uitgaan en consumeren dan in een 40-urige, laat staan een 60-urige werkweek. Een werkweek waarvoor ‘wij veertigers’ onze handen niet omdraaiden omdat we in de jaren ’80 blij waren met een ‘echte’ baan. Een baan waarin we aan de generatie ‘babyboom’ konden laten zien waartoe we in staat waren. Maar klopt dit beeld wel? Of is er iets anders aan de hand?

• Speltip 1: Persoonlijk leiderschap: weet wat je wilt!
• Speltip 2: Zoek rolmodellen in de organisatie waar je iets van kunt leren!
• Speltip 3: Zoek een baas die niet bang is!
• Speltip 4: Zoek zelf een goede coach, binnen of buiten de organisatie!
• Speltip 5: Creëer een netwerk van gelijkgestemden!
• Speltip 6: Weet wanneer je moet stoppen!

Een herkenbaar voorbeeld? Voor Carina is het een ontluisterende ervaring maar ze  kan gemakkelijk een overstap maken naar een andere organisatie. Ze is jong en de arbeidsmarkt staat te springen om haar talent. Een gemiste kans voor de organisatie dus! Maar deze organisatie staat daarin niet alleen. Want er is iets aan de hand in grote, complexe organisaties. Veel organisaties zijn de afgelopen tijd steeds groter geworden, en de interne druk is steeds hoger worden. Veel mensen  voelen zich steeds meer ‘gevangen’ in organisaties waarin angst regeert en waarin menselijke waarden zoals ruimte, openheid, respect, waardering, vriendelijkheid en het vermogen tot zelfontplooiing onvoldoende ervaren worden. Ik ontmoet  veel mensen zich willen ‘bevrijden’ uit organisaties. Ze beginnen vervolgens als ZZP’er en kiezen hun eigen cliënten en collega’s. Goed voor deze ZZP’ers want ik ken heel wat buitengewoon tevreden professionals die goed verdienen met leuk werk en ook nog tijd hebben om af en toe een terrasje te pakken. Maar wederom een gemiste kans voor organisaties! Want die zijn gebaat bij al dat vluchtende talent dat terugverlangt naar de menselijke maat, die in veel organisaties helaas zoek is geraakt.

Dit stuk is niet bedoeld voor je manager. Dit stuk is bedoeld om tips te geven aan twintigers en dertigers die ervoor willen zorgen dat de menselijke maat weer terugkeert in organisaties. Speltips aan ambitieuze twintigers die zich niet laten frustreren maar die organisaties mooier willen maken. En die dit ook een beetje als een spannend spel  willen zien!

Speltip 1: Persoonlijk leiderschap: weet wat je wilt!

Ook al ben je (nog niet) de baas: persoonlijk leiderschap begint bij jezelf. Als je niet aan jezelf leiding kunt geven, zul je nooit aan anderen leiding kunnen geven. Dit begint bij het formuleren van wat je wilt betekenen in deze wereld of in deze organisatie, als je het wat minder ambitieus wilt aanpakken. Het vereist moed om activiteiten te ondernemen die er toe doen, die van betekenis zijn, ook al is het soms spannend of ongemakkelijk. Of beter gezegd ‘fearlessness’ een begrip uit het Shambhala Boeddhisme. ‘Fearlessness’ betekent niet dat je geen angst meer voelt, want die voelen we allemaal als het zo uitkomt. Fearlessness betekent dat je in staat bent om je eigen angst te erkennen, te voelen en te gebruiken als springplank om te groeien. Het gaat om de moed om te kiezen op het juiste moment en deze momenten kennen we allemaal. Om persoonlijk leiderschap te ontwikkelen en je zelfvertrouwen en kracht te ontwikkelen helpt het om de momenten waarop je zelf moedig bent geweest, op welke manier dan ook, te erkennen en ervan te leren. Het helpt om na te denken waar je trots op wilt kunnen zijn. Het helpt, kortom, om te werken aan je spirituele ontwikkeling en om vervolgens heel pragmatisch de goede dingen te doen. Pragmatische spiritualiteit past bij de twintigers van nu!

Speltip 2: Zoek rolmodellen in de organisatie waar je iets van kunt leren!

Mensen leren van elkaar. Bij het ontwikkelen van je persoonlijk leiderschap helpt het om te leren van mensen die hun eigen angst overwonnen hebben en die prachtige dingen hebben gedaan voor onze samenleving. Denk aan de 76-jarige professor Liviu Librescu die zijn studenten op Virginia Tech in april 2007 beschermde tegen de kogels van een medestudent en daar zelf – een overlevende van de Holocaust - aan bezweek.  Denk aan Shirin Ebadi die werd ontslagen als rechter door de ayatollahs in Iran en die later de Nobelprijs voor de Vrede kreeg voor haar strijd voor de rechten van vrouwen en kinderen. Of aan Muhummad Yunus – ook een nobelprijswinnaar - die de Grameen Bank stichtte zodat grote aantallen mensen, overigens vooral vrouwen, via microkrediet in bijvoorbeeld Bangladesh een bedrijfje kunnen starten. Grote voorbeelden die inspirerend kunnen zijn voor mensen van nu die hun bijdrage willen leveren in de wereld, of in organisaties. In iedere organisatie lopen mensen rond die op hun eigen manier tot voorbeeld kunnen zijn. Die op een zeer menselijke manier een reorganisatie hebben begeleid, die anderen hebben betrokken bij het ontwikkelen van nieuwe produkten en diensten en het succes hebben gedeeld…… Zoek ze op en leer!

Speltip 3: Zoek een baas die niet bang is!

Je kunt je bazen niet altijd uitzoeken maar als je er bij één terecht bent gekomen die meer met zijn eigen positie bezig is dan met jouw ontwikkeling, of waar beoordelingsgesprekken meer zijn gaan lijken op ‘veroordelingsgesprekken’ probeer hém dan te coachen. Als dat niet lukt: maak dan dat je wegkomt en zorg dat je bij een andere leidinggevende wordt ondergebracht. Wijs hem op het feit dat in effectieve organisaties mensen veel eigen beslissingen kunnen nemen. Wijs hem op het feit dat effectieve organisaties vaak een structuur hebben van kleinere, zelfstandige eenheden. Bedenk hoe zaken effectiever en menselijker kunnen worden georganiseerd en neem het initiatief om dit op een positieve manier naar voren te brengen.

Speltip 4: Zoek zelf een goede coach, binnen of buiten de organisatie!

Zelfkennis is de basis van alles. Neem je eigen ontwikkeling serieus en zorg dat je op een effectieve manier gecoached wordt door iemand van binnen of buiten de organisaties. Een uiterst effectieve manier van leren, die minder tijdsintensief is dan vele opleidingsprogramma’s! Zoek iemand die je helpt je doelen te formuleren en die ervoor zorgt dat je die ook gaat realiseren. Iemand die je helpt om jezelf beter te leren kennen, waardoor je iedereen in de organisatie beter gaat begrijpen. Immers: diep van binnen lijken we allemaal op elkaar! En lijk je straks ook op die angstige baas, als je niet oppast!

Speltip 5: Creëer een netwerk van gelijkgestemden!

Grote ontwikkelingen beginnen met een klein aantal mensen dat besluit om ‘er iets aan te doen’.  Zo is ‘Solidaridad’ begonnen, en ook de hervormingen in Zuid- Afrika. Grote voorbeelden die wellicht inspireren bij het creëren van verandering binnen je eigen organisatie! Zoek gelijkgestemde twintigers, dertigers of veertigers die samen met jou op zoek gaan hoe de menselijke maat weer terug te brengen in de organisatie. Inspireer elkaar, informeer elkaar, steun elkaar. En veroorzaak  samen die grote golf waardoor niet zozeer het werk,maar de mensen op het werk veranderen.

Speltip 6: Weet wanneer je moet stoppen!

Ik ga er vanuit dat ambitieuze twintigers niet zo snel te stoppen zijn. Maar ben je toch in een organisatie terecht gekomen waar je -  ondanks al je pogingen – geen verandering in weet te creeren wacht dan niet op een burn-out. Kies dan liever voor  zelfstandig ondernemerschap en vorm met gelijkgestemden een nieuw netwerk van gepassioneerde professionals.

Dit artikel is gebaseerd op de oratie ‘Menselijkheid in organisaties’ die ik in januari hield bij de aanvaarding van de leerstoel ‘Organisatiecultuur, communicatie en leiderschap’ in de postgraduate opleiding management consulting aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Zie voor de volledige tekst VU-DARE. Verder lezen over het Shambhale boeddhisme? Zie: Chögyam Trunpa, Shambhala, the sacred path of the warrior, 1995.

Prof. dr. Yvonne D. Burger doceert organisatiecultuur, communicatie en leiderschap aan de Vrije Universiteit, Faculteit Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde, Post Graduate Opleiding Management Consultant.

Zie ook over dit onderwerp:
De kunst van het volgen
Recensie van Drenth, B., Damen, B. & Goedhart, A. (2005). 'De kunst van het volgen'
Eelke Pol
"Wellicht is goed volgerschap nog belangrijker voor het slagen van organisaties dan goed leiderschap".  En wat betekent dat voor de interactie met de baas?

Het oerconflict in organisaties
De dynamiek van “Hoog versus Laag”
Willem Mastenbroek
Als een schimmelzwam kan het zich in uw organisatie nestelen: Toenemend wederzijds onbehagen.

Ontsnap aan ‘the dark side of organizational life’.
Zie het dossier Organisatierot, verwaarlozing en verloedering!