De gemeenteraad heeft geen toekomst

Columns

Op 19 maart 2014 zijn de verkiezingen voor de lokale gemeenteraad. Maar, stelt die gemeenteraad eigenlijk nog wel wat voor? De gemeenten krijgen er van de overheid veel taken bij, waarover ze eigenlijk niets te zeggen krijgen. Waarom zouden we dan nog gaan stemmen?

Ogenschijnlijk gaan de gemeenten na 2014 over meer. Op het brede terrein van jeugdzorg, werk en zorg aan langdurig zieken en ouderen heeft het kabinet gekozen voor decentralisatie van taken naar gemeenten. De gemeente is de bestuurslaag die dit dichtbij burgers het beste zou kunnen organiseren. Inzet daarbij is dat er één persoon is die mensen die dat nodig hebben, ondersteunt en begeleidt op basis van een integraal plan voor het hele huishouden. Mooie woorden.

De gemeenten krijgen er bij die decentralisatie veel meer middelen bij: zo’n 16 miljard. Maar, de gemeente verliest tegelijk positie op die drie beleidsterreinen. De meeste beslissingen liggen namelijk vast in wettelijke kaders of in regionale samenwerkingsafspraken. Dat geldt niet alleen voor werk en zorg, maar ook voor de veiligheid (de Politie) en het complexe grondbeleid. De gemeente wordt straks een uitvoeringsorganisaties die effectief nog maar over 10% van het budget kan besluiten.

Geen toekomst
Waarom zouden we dan eigenlijk nog gaan stemmen in maart 2014? Jasper Loots en Piet-Hein Peeters vragen het zich af in hun boek ‘De gemeente heeft geen toekomst’. In interviews met experts en raadsleden nemen de auteurs de lezer aan de hand mee over het reilen en zeilen van de lokale politiek. Helaas hebben de auteurs niet gesproken met ondernemers- en bewonersorganisaties. Over hen gaat die politiek, toch?

Ze spraken onder meer met het Amsterdamse VVD-raadslid Marja Ruigrok die vrolijk constateert: "Op de website van de gemeente staat dat de gemeenteraad de baas is. Als ik dat lees, moet ik lachen". Die constatering vat het boek goed samen.

Grote broek
Partijen trekken in hun programma vaak een te grote broek aan bij met name de paragrafen over de zorg, werk en onderwijs. De partijen beloven veel dat ze niet kunnen waarmaken. Ze gaan er simpelweg niet over. Ook hebben ambtenaren en wethouders een grote kennisvoorsprong op gemeenteraadsleden en daarmee hebben ze feitelijk de regie in handen. Raadsleden worden vooral als lastig ervaren.

De echte macht ligt vandaag vooral bij de zorginstellingen, woningcorporaties en onderwijskoepels. Daar, in de raden van toezicht, zitten de ervaren ‘notabelen’ die echt aan het stuur staan. Raadsleden blijven achter met lege handen. Ze hebben geen grote zak geld en ze kunnen ook niet besluiten over waaraan dat wordt besteed.

Koninkrijkjes
Gemeenten moeten straks integraal gaan werken. Het klinkt allemaal prachtig. Echter, de realiteit is er een van de versnippering van de oude stadsdelen en heel veel verkokerde koninkrijkjes. Het ambtelijke apparaat is er niet klaar voor, constateert oud wethouder Marijke Vos.

De kwaliteit van gemeenteraadsleden in dat kleinere speelveld is cruciaal, willen ze nog enige invloed kunnen uitoefenen. Raadsleden moeten een netwerk van experts om zich heen verzamelen, dat hen voedt. Anders wordt het kennismonopolie van de ambtenaren niet doorbroken. Raadsleden moeten ook hun beperkingen kennen: waarover kun je wel besluiten en waarover niet. En helaas mag je straks over steeds minder zaken meebesluiten.

Kiezers
Natuurlijk ga ik stemmen op 19 maart 2014. Er zijn genoeg relevante zaken waar de Amsterdamse raadsleden wel invloed op hebben zoals bestemmingsplannen, economisch beleid, de leefbaarheid in de buurt en de bereikbaarheid. Een van de geïnterviewde experts sluit af met: "Wij kiezers moeten de lokale politiek overeind houden. Hoe incapabel ze soms ook zijn, die duizenden raadsleden moeten er zitten om te zeggen dat ze niet willen wat er nu gebeurt, en dat zij, en niemand anders, willen bepalen wat er gebeurt in hun gemeenten".

Er zijn stevige lokale gemeenteraden nodig. Die moeten zorgen voor een snelle aanpassing van hun verkokerde ambtelijke apparaat. Kom op met die integrale aanpak. Een stevige gemeenteraad heeft bovendien de nodige invloed in de landelijke politiek en kan ervoor zorgen dat de lokale stem van goed wordt gehoord bij het gemeenschappelijke beleid in hun regio.

Het boek ‘De gemeenteraad heeft geen toekomst’ is een aanrader voor iedereen die meer wil weten over het functioneren van het lokale gemeentebestuur.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Dik Brouwmeester
Een interessant onderwerp en wat de schrijver hier stelt lijkt me zeer realistisch. De werkelijke macht ligt bij de genoemde niet-democratisch gekozen instanties, die veel geld achter de hand hebben en bereid zijn om heel ver te gaan om hun macht te behouden.
Maartje Matthijs
Pro-lid
Zie commentaar vandaag in NRC.

Meer over Overheid