Wil je gedrag écht veranderen? Zet je masker af.

Columns

‘’Ik ben veel in aanraking geweest met jeugdzorg. Hulpverleners zeiden wel dat ik ze kon vertrouwen, maar het voélde niet zo: ze verdwenen telkens weer uit mijn leven. Maar bij YETS zeiden de coaches niet alleen dat ik ze kon vertrouwen, ze lieten het mij ook zíen.”

Tegenover mij zit de 17-jarige Lorenzo: sociaal, opgewekt, en bovenal opvallend open over zijn eerdere tegenslagen en complexe thuissituatie uit zijn jeugd. Na ruim 45 minuten in alle openheid te hebben gepraat, gaan Lorenzo, mijn collega en ik ieder weer richting huis. In de auto overdenk ik ons gesprek. Ik ben onder de indruk van Lorenzo’s kwetsbaarheid. Tegelijkertijd bekruipt me een bezorgd gevoel: zal de ‘grotemensenwereld’ wel eerlijk omgaan met het verhaal van Lorenzo? Zal de kwetsbaarheid die hij daarmee toont, niet worden misbruikt? En zou hij daar dan niet beschermd voor moeten worden? Deze vragen hebben me nog even bezig gehouden.

Kwetsbaarheid durven tonen is het fundament van de aanpak van de YETS foundation. YETS (Youth Empowerment Through Sports) is een organisatie die zich inzet voor jongeren die opgroeien in aandachtswijken in Nederland en risico lopen op maatschappelijk uitval, vaak door het gebrek aan structuur en een veilige (thuis)basis. Lorenzo is één van deze jongeren. Het doel van YETS is om jongeren zoals Lorenzo zelfredzamer maken, zodat ze aan het roer van hun eigen leven komen te staan en uiteindelijk een positieve(re) rol in de maatschappij kunnen vervullen. Jongeren die bij YETS komen doorlopen een tweejarig traject. Zij gaan basketballen in een team en trainen twee dagen per week onder begeleiding van coaches bij YETS, die fungeren als rolmodellen. Ook maken ze samen huiswerk, zetten ze zich in voor de buurt of wijk en eten zij ’s avonds gezamenlijk.

De aanpak werpt zijn vruchten af. De jongeren presteren na YETS niet alleen beter op school en vertonen minder gedragsproblemen; vooral krijgen ze méér zelfvertrouwen en een nieuw toekomstperspectief. Het leiderschap van de coaches maakt hierin het verschil. De coaches bij YETS voorzien in belangrijke (sociaal psychologische) basisbehoeften van mensen in verandering. De ervaringen van jongeren en coaches zijn door ons onderzocht en opgetekend in het boek Gedragsverandering vanuit kwetsbaarheid. Die verhalen zijn verrijkt met het perspectief van enkele topcoaches, waaronder Louis van Gaal en Alyson Annan.

Één van die intrinsieke basisbehoeften is om mensen te kunnen vertrouwen. Vanaf de start van het programma werken de coaches gericht aan het creëren van een veilige, open setting waar in vertrouwen gesproken kan worden. Juist omdat dit voor vele jongeren niet gebruikelijk is. Daarom geven de coaches échte aandacht, steun en stimuleren ze de jongeren om zichzelf kwetsbaar op te stellen. Zo zetten de coaches vanaf het eerste moment de toon: ik wil je leren kennen, ik ben er voor je en jij mag al jouw kwetsbaarheden met mij delen. Het is de start van de opbouw van een vertrouwensband tussen de coach en de jongeren, van waaruit de jongeren leren hun persoonlijke verhaal te vertellen. Volgens één van de jongeren resulteert dit in het grootste goed: ‘’Jezelf zijn. Je masker afzetten voor de buitenwereld. Dan zakken je frustraties en je verdriet. Je kan alleen maar door anderen geholpen worden als je jezelf bent’’.

Terug naar Lorenzo. Inmiddels studeert hij op het MBO. Hij is rustiger en zelfverzekerder geworden en gaat met veel motivatie naar school. Gedurende zijn YETS-traject heeft Lorenzo geleerd zichzelf open te stellen en zijn kwetsbaarheid te accepteren. Hij kent zijn kwaliteiten en tekortkomingen nu beter. Zoals hij zelf zegt: “Het uiterlijk van het beestje is veranderd, maar van binnen ben ik hetzelfde. Ik ben alleen beter met mezelf leren omgaan”.

De overpeinzingen die ik had na één van de eerste gesprekken met Lorenzo gaven mij een mooi inzicht. Ze zeggen natuurlijk meer over mij dan over hem. Lorenzo’s kwetsbaarheid is geen zwakte, maar zijn sterkste kracht. Ik kan er nog veel van leren. Tegelijkertijd weet ik óók waar mijn zorg vandaan komt.

In veel professionele omgevingen is onvoldoende ruimte voor het échte, open en eerlijke verhaal. Prestatiedrang, impliciete belangen of onvoldoende échte aandacht en tijd leiden tot inconsequent gedrag van medewerkers, maar zeker ook van leidinggevenden. Vaak vragen zij wel van hun medewerkers om open te zijn, maar om dit te laten slagen zullen zij eerst zélf het goede voorbeeld moeten geven door meer openheid en kwetsbaarheid te tonen.

Mijn oproep is dan ook: omarm, stimuleer, en bovenal: tóón kwetsbaarheid, en ga daar vanzelfsprekend zorgvuldig mee om. Dat moet niet worden weggezet als ‘soft’ of onnodig. In (top)sport weet men niet beter dan dat presteren en kwetsbaarheid hand in hand gaan. Zowel bij YETS als in topsport zie je dat het bieden van échte openheid en kwetsbaarheid nooit mag leiden tot de diskwalificatie van een persoon. Gebeurt dit wel, dan ben je als leidinggevende niet in staat om legitimiteit en geloofwaardigheid op te bouwen en daarmee de basis te leggen voor voor vertrouwen. Als leidinggevende ben je als eerste aan zet. Show don’t tell, of, in Lorenzo’s woorden: ‘’Zég niet alleen dat men je kan vertrouwen, laat het ook zíen.” Dáár ligt de sleutel tot échte gedragsverandering.

Meer inspiratie nodig? Bestel het boek Gedragsverandering vanuit kwetsbaarheid 

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Meer over Gedragsverandering