De cynische dans tussen waarden en werkelijkheid

Integer. Klantgericht. Gepassioneerd. Samenwerken. Hier staan we voor en zo gedragen we ons dan. Hopen we. Klinkt bekend, nietwaar? Dit gaat over kernwaarden. Soms voor de hand liggend, en dan vaak met een tegengesteld effect, denk aan die betrouwbare bank. Maar gelukkig zijn kernwaarden meestal echt uitdagende verwachtingen. Weloverwogen missieverklaringen en betekenisvolle beloftes. En dan moet me toch iets van het hart… Want wat als waarden wringen met de realiteit? En je hebt er niet echt een goed gesprek over. Wat dan? Ik zie de kernwaarden dan dikwijls als een boemerang binnen organisaties onbedoelde schade aanrichten. 

Wat maken we werkelijk van waarde?

Elke organisatie heeft kernwaarden. Woorden die lading geven aan identiteit en moreel kompas. Er zit meer achter zo’n steekwoord dan je misschien denkt. Veel meer. Ze geven mensen in organisaties kaders. Kernwaarden gaan over gedrag, gemeenschappelijk gevoel en persoonlijke verbinding. Ze maken ongeschreven regels helder en gedeelde belangen duidelijk. Dit soort kaders zijn de kern van iedere bedrijfscultuur. Hier begint de herkenning in een organisatie.

Kernwaarden zijn vaak de uitkomst van een heidag ergens in den lande. Ze schitteren op de wanden van boardrooms, om vervolgens over te gaan tot de waan van de dag. En dan ontkomen we niet aan de realiteit. In de schijnwerpers van succes lijken organisaties te vergeten dat die woorden meer doen dan de inrichting fraai versieren. Kernwaarden verdwijnen zelfs naar de achtergrond als de organisatie onder druk kom te staan. Het wordt nog penibeler als de ware betekenis van de kernwaarden niet doorgrond en met elkaar gedeeld is.

De cynische dans tussen waarden en werkelijkheid

Waar waarden en werkelijkheid wringen of elkaar verliezen, sluipt angst en wantrouwen snel je organisatie in, durf ik wel te zeggen. Door het niet naleven van betekenis, creëren kernwaarden bij medewerkers vooral cynisme en wantrouwen. En hoe groter de druk wordt, hoe meer medewerkers zich vooral richten op hun eigen KPI’s. Je ziet de samenwerking tussen teams alleen maar verslechteren.

Ik herinner me als de dag van gisteren het bedrijf waar ik binnenstapte en de kloof tussen de gevierde kernwaarden en de grauwe werkelijkheid niet te missen was. Het was als een stille dans van cynisme, verlies van vertrouwen en een allesoverheersende angst voor samenwerking.

Alsof de muren fluisterden: "We spreken over samenwerking, maar wedden dat niemand écht luistert?" Het gif verspreidde zich als een lopend vuurtje. Medewerkers verloren het geloof in de gepredikte waarden. Samenwerken voelde eerder als een nachtmerrie dan als een prachtige dans.

De dialoog van noodzaak: de vonk voor verandering

Het herstelproces is geen snelle remedie. Dat kost nu eenmaal tijd en energie. En het vraagt vooral om openhartige gesprekken: wie kiezen jullie écht om te zijn als de druk toeneemt? Hoe zorgen we ervoor dat we naar onze waarden leven en werken? Wat betekenen de kernwaarden echt voor iedereen in hun dagelijkse werk? Soms heb je een zetje nodig om dat gesprek aan te gaan. Om in de spiegel naar jezelf en in elkaars ogen te durven kijken. Niet eens zozeer om meteen antwoorden te vinden, maar je wel te confronteren met je moreel kompas: waar sta jij voor?

Ruimte creëren voor open communicatie helpt in zo’n reflectieproces. Om medewerkers te stimuleren hun zorgen, twijfels en ideeën te delen, zonder angst voor repercussies. Dat kan een plek buiten de kantoormuren zijn. Een plek waar je uit je denkhoofd kan stappen. Hup, naar buiten, de natuur in bijvoorbeeld. Waar de stilte als vanzelf uitnodigt tot dierbare gesprekken. Neem de tijd om elkaar verhalen te vertellen. Je te laten inspireren door overdenkingen van anderen en vooral te luisteren. Door elkaar te ontmoeten, kun je samen ontdekken wat waardevol in jouw werk is. In goede gesprekken ontmoet je niet alleen elkaar, maar ook jezelf.

Kortom, het aanpakken van de kloof tussen waarden en werkelijkheid vergt wat mij betreft geen grootschalige strategische aanpak vanuit de boardroom. Eerder een gerichte en pragmatische benadering. Open gesprekken, reflectie, en kernwaarden in de dagelijkse gang van zaken vasthouden, zijn cruciale stappen om een organisatie te transformeren naar een plek waar waarden werkelijk van waarde zijn. Het enige wat je moet doen, is de verantwoordelijkheid nemen om je hart op te halen, en de omgeving te bieden om het echte gesprek te hebben. In verantwoordelijkheid zit niet voor niets het woord antwoord, dus kom voor de dag.