Consultative coaching: het beste van twee werelden

Frans zag het niet meer zo zitten. Hij werd ‘s nachts drijfnat van het zweet wakker bij het idee dat hij de volgende morgen weer naar zijn werk moest. De problemen in de snel veranderende business groeiden hem boven het hoofd. Daar waar hij voorheen steeds zelf een oplossing had gevonden, is dat nu voor hem niet meer zo vanzelfsprekend. Een aantal gesprekken met bevriende bestuurders hadden niks opgeleverd. De een raadde hem een goede consultant aan, een ander vond een coach wel een goed idee. Maar hij had geen zin in een paar ‘snelle pakken’ die hij zelf de business nog uit moest leggen, of in een vage coach die aan zou dringen op werkelijk verbinding maken met wat dan ook. Wat is wijsheid?

Transitie en verwarring

We leven in een transitietijdperk. Veel zaken zijn aan het verschuiven en wat de definitieve richting wordt is nog onzeker. Dit geldt niet alleen voor het politieke landschap in binnen en buitenland, maar ook voor allerlei sociaal economische verhoudingen (toename aantallen ZZP-ers en alternatieve gezinsvormen) en technologische ontwikkelingen (bijvoorbeeld robotisering en DNA-knippen). In dit soort tijden zien we vaak hybride oplossingen ontstaan, die nog niet het precieze antwoord  geven op de problematiek, maar die wel een soort oplossingsrichting aangeven. Voorbeelden zijn hybride auto’s, lat-relaties, groente die als decoratie wordt gebruikt en het niet meer hebben van bezit, maar het wel collectief gebruiken ervan.

Hybride oplossing

Ook in de professionele dienstverlening zou een hybride vorm van coaching en consulting een ‘blended solution’ 1) kunnen zijn. Coaching wordt door de beroepsvereniging (NOBCO) omschreven als ‘een proces, waarbij de coach de gecoachte aanzet tot effectief gedrag door: bewustwording en persoonlijke groei, het vergroten van zelfvertrouwen en het exploreren, ontwikkelen en toepassen van eigen mogelijkheden’. Consultancy wordt vaak gedefinieerd als het ‘voorzien van expertise (zakelijk advies of implementatie) op het gebied van bijvoorbeeld bedrijfsstrategie, bedrijfsvoering, operationele processen en technologie’. Deze twee definities staan op het eerste gezicht nogal haaks op elkaar en lijken maar moeilijk te combineren.

Toch zal in de intro geschetste situatie één van beide opties maar beperkt soelaas bieden. Dan biedt een combinatie van coaching en consulting in de vorm van consultative coaching een oplossing. De omschrijving hiervan zou kunnen zijn: een bedachtzame dialoog waarin expertise / organisatieadvies, persoonlijke en professionele verandering teweeg moet brengen.

Het zal duidelijk zijn dat noch de moderne beroepsgroep coaches, noch de traditionele consultants zich hierin gemakkelijk kunnen vinden. Alhoewel in mijn werkzame periode bij een groot adviesbureau een paar decennia geleden de discussie over een ontwikkelingsgerichte adviesbenadering (minder weerstand dan een expertbenadering en minder vrijblijvend dan een procesbenadering) al heftig woedde.

Werkmodel consultative coaching

Een werkmodel dat zou kunnen passen bij consultative coaching, is de oplossingsgerichte consultancybenadering met als motto; ‘if it ain’t broke, don’t fix it’. Deze benadering komt oorspronkelijk voort uit de oplossingsgerichte psychotherapie die in plaats van het probleem van de client, de oplossing centraal stelt. De nadruk ligt dan op wat iemand allemaal wel kan i.p.v. wat hij allemaal niet kan. Ook in Nederland heeft deze school bij consultants weerklank gevonden.

Stel je het coachwerkmodel als volgt voor. In de beginfase staat het doel van de cliënt centraal, het doel dat hij overigens vooral zelf formuleert in een soort PDCA-cyclus. De coachrol helpt hierbij te focussen en vooral erop te letten dat het doel niet uit het oog wordt verloren. In de tweede fase moet de cliënt loskomen of afstand nemen van het probleem. De coach helpt hem niet te blijven hangen in het verleden en de problematiek, maar deze wel te analyseren. In de laatste fase wordt de cliënt uitgedaagd zoveel mogelijk bronnen en mogelijkheden te onderzoeken en persoonlijke sterke punten (competenties / talenten) in te zetten. De coach stimuleert hem en faciliteert (verankert) het leerproces.

Transformatie  van het adviesberoep?

Uiteraard stelt dit proces wel de nodige eisen aan een coach / adviseur in een dergelijke zakelijke benadering. Belles benoemde het vrij vertaald als volgt: een effectieve consultant heeft goed ontwikkelde coaching skills en een effectieve coach heeft goed ontwikkelde consulting skills nodig.
Ook Frank Kwakman, hoogleraar en directeur van het Professional Services Institute aan de NBU, noemt een dergelijke noodzakelijke omslag van de adviesberoepsgroep als gevolg van allerlei transformaties die nu op ons afkomen (qua snelheid, omvang en impact). Naast inhoudelijke deskundigheid moet een coach / consultant ‘Transities doordenken en realiseren, leiderschap ontwikkelen, interventies op persoons- en systeemniveau inzetten en streven naar duurzame en verantwoorde resultaten’ aldus Kwakman op een recent VU-congres. Al met al zaken die prima passen bij een combinatie van coaching en advies. Kan Frans weer rustig slapen…

1) Belles, C. C. (2000). Blending consulting & coaching for real value
2) Steve De Shazer, e.a. (2008) Oplossingsgerichte Therapie in de praktijk
3) Coert Visser, e.a. (2005, 2009) Doen wat werkt

Fred van Essen is executive coach en organisatieadviseur bij Van Essen Consult