Het bepalen van complexiteit

Columns

Complexiteit als excuus voor falen

Complexiteit is een term die je vaak hoort bij organisatieveranderingen of (IT-)projecten. Vooral als iets flink fout gaat (een ernstig incident of een mislukt project) dan hoor je maar al te vaak: "Deze verandering is zo dynamisch en politiek complex, het gaat alle kanten op, dat kan niet goed gaan." Of je hoort: "Ja, maar dit is ook een erg complexe en dynamische IT-omgeving, dan valt er wel een keer iets om. " Vraag een 'zware' projectleider eens wat zijn/haar project inhoudt en hij/zij legt je haarfijn uit hoe complex het project is en hoe druk hij/zij daarmee is.

Is dit nu allemaal gewichtigdoenerij van de professional of adviseur, of is een vraagstuk of project nu echt complex? De subjectieve inkleuring van het begrip complexiteit door betrokkenen en belanghebbenden maakt het niet gemakkelijk om een antwoord te geven op die vraag. Een ding is wel duidelijk. De klant (of opdrachtgever) schiet er niets mee op als hij te horen krijgt dat iets ernstig is fout gegaan of een project is mislukt omdat dit wel erg complex was. Ook als je aan goed verwachtingsmanagement hebt gedaan zal hij je niet blij omarmen als je met een dergelijke boodschap komt.

Definities van complexiteit

Het proberen te vangen van de term complexiteit in een definitie is een complexe :-) bezigheid. De dikke Van Dale geeft de volgende definitie van complexiteit: ingewikkeldheid. Deze definitie biedt dus weinig aangrijpingspunten. De bekende algemene systeemtheorie van Ludwig von Bertalanffy biedt met zijn ordening en classificatie van systemen meer houvast om begrip te krijgen van de term complexiteit. Complexiteit is niet los te zien van competenties van betrokken personen. Zo kan het voorkomen dat wat de ene persoon complex vindt, de andere persoon als een routineklus ziet. Behalve aan mensen is complexiteit ook te koppelen aan technologie en organisatieaspecten. De inzet van nieuwe technologie is in het algemeen complexer dan het gebruik maken van standaard of ‘proven’ technologie. De uitvoering van een project binnen één vestiging in één land is meestal minder ingewikkeld dan het uitvoeren van een project bij meerdere vestigingen in meerdere landen. Omstandigheden kunnen ook de complexiteit vergroten en de hoeveelheid tijd die ter beschikking staat om een klus te klaren bepaalt ook mede de complexiteit. Een andere ‘objectieve’ definitie van complexiteit ken ik van oud-collega Rini van Solingen (anno 2011 onder andere werkzaam bij de TU Delft). Die stelde:

  • Een puzzel van 1 stuk is al opgelost;
  • Een puzzel van 10 stukjes is gemakkelijk op te lossen;
  • Een puzzel van 100 stukjes is redelijk goed te doen;
  • Een puzzel van 1000 stukjes vraagt om een gestructureerde aanpak;
  • Een puzzel van 10000 stukjes kost erg veel tijd om op te lossen;
  • Een puzzel van 100000 stukjes is niet te doen omdat overzicht ontbreekt.

Het bepalen van complexiteit

Definities geven dus niet al teveel houvast hoe om te gaan met complexiteit en hoe complexiteit te onderzoeken en te bepalen binnen een vraagstuk of een project. Onderzoek bevestigt dat complexiteit (een negatieve) invloed heeft op het resultaat/de waarde van een project. Bij 46 projecten (en/of situaties) die te maken hadden met organisatieverandering waarbij informatietechnologie (IT) een belangrijke rol speelt is de volgende vraag gesteld:

Denk je dat de complexiteit van verandering/vernieuwing goed is onderzocht?

Uit de antwoorden van deze 46 projecten is het volgende beeld opgebouwd:
- Bij 14 projecten was de complexiteit niet onderzocht;
- Bij 25 projecten was de complexiteit soms onderzocht;
- Bij 7 projecten was de complexiteit meestal onderzocht;
- Bij 0 projecten was de complexiteit altijd onderzocht.

Op grond van het bovenstaande beeld mag je best concluderen dat er niet veel aandacht is voor het onderzoeken en bepalen van de complexiteit in een project. Het onderzoeken van de complexiteit lijkt echter (meer dan) de moeite waard. De 14 projecten (en/of situaties) waarvan de complexiteit niet is onderzocht (meest negatieve groep) zijn vergeleken met de  7 projecten (en/of situaties) waarvan de complexiteit meestal is onderzocht (meest positieve groep). De projecten (en/of situaties) waarvan de complexiteit soms is onderzocht is bij deze vergelijking buiten beschouwing gelaten. De 14 projecten waarvan de complexiteit niet is onderzocht kwamen tot een gemiddeld resultaat (waarde) van 4,6 op een schaal van 1 (zeer slecht) tot 10 (uitmuntend). De 7 projecten waarvan de complexiteit meestal is onderzocht kwamen tot een gemiddeld resultaat van 6,7. Zie  Complexity in projects

Het onderzoeken van complexiteit vergroot het inzicht in en begrip van een vraagstuk. Hierdoor is het vraagstuk beter aan te pakken en te besturen en daarmee wordt dus een beter resultaat bereikt. Waarom zou je dan de complexiteit van een project niet onderzoeken? Het antwoord op die vraag lijkt heel eenvoudig! :-)

Noot redactie: In ManagementSite proberen we greep te krijgen op allerlei vormen van complexiteit. In de kennisbankpagina  Complexiteit versus eenvoud vindt u een overzicht.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Paul Jansen
Dit artikel gaat over gecompliceerdheid (ingewikkeldheid) en niet over het daarvan fundamenteel verschillend 'complex' zoals dat in systems theorie en de praktijk van verandermanagement ... the pervasive mix-up of complicated and complex ...
Zie verder: http://pauljansen.eu/complexity.htm

Meer over Projectmanagement