4 Horsemen of the Apocalypse

Dr. John Gottman heeft meer dan 25 jaar onderzoek gedaan naar relaties. Zijn onderzoek is een wetenschappelijke benadering van de vraag: ‘wat zorgt ervoor dat relaties werken?’ Op basis van de verkregen inzichten kan hij met grote zekerheid voorspellen of een relatie op langere termijn overeind blijft. Daarvoor kijkt hij hoe stellen (non)verbaal met elkaar communiceren. Eén van de conclusies van het onderzoek: stellen die een ratio van minimaal 5:1 van positieve versus negatieve uitingen hebben, hebben grote kans op een stabiele relatie. Denk daarbij aan positieve uitingen zoals interesse in elkaar, vragen stellen, empathisch zijn en aardig zijn. En bij de negatieve uitingen aan boosheid, bewust kwetsen, kritiek geven of zelfs vijandig zijn.

Ook heeft hij aangetoond dat het hebben van conflicten binnen een relatie prima is. Op een constructieve manier boosheid uiten klaart de lucht en brengt de relatie terug in balans. Anders wordt het wanneer binnen de conflicten regelmatig één of meerdere van de ‘four horsemen of the apocalypse’ (verwijt, minachting, verdedigen en ‘stonewalling’) wordt waargenomen. Uit zijn onderzoek komt naar voren dat als deze vier ‘horsemen’ chronisch aanwezig zijn dit in 80% van de relaties leidt tot een scheiding. En wanneer daarbij de herstelpogingen ook nog eens regelmatig worden afgewezen is er zelfs een kans van 90% dat de relatie eindigt.

Verwijt. Er is verschil tussen het uiten van een klacht of het geven van een verwijt. Bij een klacht wordt aangegeven welk gedrag lastig wordt gevonden. Een verwijt gaat verder waarbij de persoonlijkheid of het karakter van de ander ter discussie wordt gesteld. Het probleem wordt bij de partner neergelegd. Bijvoorbeeld ‘ik vind het vervelend dat je de dokter niet hebt gebeld om een afspraak te maken’ is een klacht. Wanneer wordt gezegd ‘ik vind het ongelooflijk dat je de dokter nog steeds niet hebt gebeld, wat ben je toch onverantwoordelijk’ is er sprake van een verwijt. Een verwijt is onder meer te herkennen aan het gebruik van woorden als: altijd, nooit, waarom ben je zo..., typisch voor jou om..., etc. In het algemeen is het meestal een vrouw die deze ‘horseman’ in het conflict inbrengt.

Minachting. Dit gaat een stap verder dan een verwijt. Het is het openlijk tonen van geen respect en het bewust beledigen of zelfs onderuit halen van (de eigenwaarde van) de ander. Hierbij worden onder meer scheldwoorden of vijandige humor gebruikt, worden sarcastische opmerkingen geplaatst of wordt een persiflage van de ander gemaakt. Bijvoorbeeld: ‘ik werk me de hele dag een slag in de rondte om alles te regelen voor de kinderen en het huishouden en als je eindelijk thuiskomt laat je je op de bank vallen en verander je in een vormloos hoop mens. Wat ben je toch een lamlendige man! Ik snap niet wat ik ooit in je gezien heb.’

Verdedigen. Het is een vrij natuurlijke reactie om middenin een conflict defensief te worden. Hoewel begrijpelijk draagt het niet bij aan de kwaliteit van de relatie. Vaak komt verdediging voort uit de spanning die wordt gevoeld. In plaats van dat wordt geprobeerd om de ander te begrijpen wordt eigen verantwoordelijkheid ontkend, worden excuses gegeven of wordt een klacht beantwoord met een klacht. Onder meer te herkennen dat je jezelf blijft herhalen zonder te reageren op de ander of het gebruik van woorden als: het is niet mijn fout dat..., dat is niet waar..., ja maar..., jij bent degene die..., het is niet eerlijk, etc.

‘Stonewalling’. In plaats van dat het probleem of conflict wordt aangegaan onttrekt iemand zich mentaal of fysiek uit de relatie. Er wordt niet (meer) gereageerd op wat wordt gezegd of gedaan. Hoewel het nuttig kan zijn om dit af en toe toe te passen, is het destructief voor de relatie als het op regelmatige basis gebeurt. Verschillende vormen zijn: het onderwerp veranderen, wegkijken, weggaan/afzonderen of in stilte hullen. In het algemeen neigen mannen er meer naar om te ‘stonewallen’.

Hoewel het onderzoek zich heeft toegelegd op huwelijksrelaties, zijn de opgedane inzichten ook toepasbaar binnen vriendschappen of werkrelaties. Dus als binnen bijvoorbeeld een team één of meerdere van deze ‘horsemen’ zich met regelmatigheid laat gelden is er werk aan de winkel. Wat te doen in zo’n situatie? Daarvoor zijn op Youtube meerdere filmpjes te vinden (zoek op ‘John Gottman’) of neem contact met mij op. Ik wil je attent maken op een korte film waarin een belangrijke factor wordt uitgelegd waarom sommige herstelpogingen wel, en andere herstelpogingen niet werken. In essentie gaat het daarbij om hoeveel ‘geld’ er op de ‘emotionele bankrekening’ van de ander staat.

Tot slot een uitdaging om te doen. Ga eens na in welke mate binnen jouw team, vriendschap of (zakelijke) relatie deze ‘horsemen’ voorkomen. Wees daarbij eerlijk over je eigen aandeel. En als blijkt dat ze regelmatig aanwezig zijn, besluit dan wat je hier mee wilt. Ben je bereid te investeren om de relatie te verbeteren? Of laat je het voor wat het is met een grote kans dat de relatie op termijn eindigt? Welke keus je ook maakt, doe het bewust. En wil je veranderen... wacht dan niet tot morgen maar kom vandaag nog in actie.

Geniet van succesvolle relaties!