Een case study met diepgang

• Dé perfecte case study
• Een boek met de kracht van een artikel
• Het is een verhaal over ...
  ... een familiebedrijf
  ... strategievorming
  ... de rol en invloed van financiers
  ... leiderschap
  ... corporate governance
• Een epiloog

Dé perfecte case study

Het is altijd interessant als er weer eens een echte case study wordt geschreven. Een uitgebreide beschrijving van de praktijk waarin achtergronden en verklaringen worden gegeven voor gebeurtenissen die we veelal slechts via het nieuws hebben kunnen volgen. Het boek Het drama Ahold is juist zo interessant, omdat het een case study van de beste soort is. Voor eenieder die houdt van een boek dat 'lekker wegleest' én dat een helder beeld geeft van de vele ontwikkelingen bij Ahold (vanaf de start van de Albert Heijn tot heden), is dit boek dan ook een absolute aanrader.

Een boek met de kracht van een artikel

Case studies worden natuurlijk wel vaker geschreven. Veelal in de vorm van een artikel geeft een auteur zijn bespiegelingen op een praktijkgeval. Terwijl dergelijke artikelen vanwege een beperkte omvang gemakkelijk leesbaar zijn, missen ze tegelijkertijd ook nogal eens de nodige diepgang. En wanneer de diepgang wordt gezocht in de vorm van een boek, vind je het als lezer vaak na 50 pagina's wel weer genoeg. Het drama Ahold blijf, ondanks zijn 332 pagina's, van begin tot einde boeien. Dat komt voor een groot deel door de prettige, verhalende stijl van de auteur. Hij weet gebeurtenissen te benaderen met een mix van zakelijke, inhoudelijke distantie enerzijds en persoonlijke, emotionele betrokkenheid anderzijds. Daarmee is hij in staat het boek bij vlagen als een roman te doen voelen terwijl je als lezer het gevoel blijft behouden dat je waarheidsgetrouw door de verschillende episodes van de ontwikkeling van Ahold wordt geleid.

Het is een verhaal over ...

Het is niet alleen de stijl van de auteur die bijdraagt aan de kracht van het boek. Het is juist ook de diversiteit aan thema's die (impliciet) aan bod komt, waardoor het boek interessant tijdverdrijf voor de avond is. Onderstaand een bloemlezing.

... een familiebedrijf

Het verhaal begint in de periode dat Gerrit en Jan Heijn met hun Albert Heijn bezig zijn Nederland te veroveren. De volgende generatie, Ab en Gerrit Jan, kan niet wachten om het bedrijf over te nemen. Ze hebben grootse plannen en voelen zich door Gerrit danig belemmerd in hun bewegingsruimte. Stap voor stap wordt je als lezer meegenomen in de - voor familiebedrijven zo herkenbare - problemen als de opvolging en het omgaan met tegengestelde ambities en wensen. Ook het geleidelijke vertrek van de Heijnen uit hun eigen bedrijf krijgt van de auteur de nodige aandacht. Daar zou wel eens één van de oorzaken kunnen liggen van de latere problemen bij Ahold.

... strategievorming

Het drama Ahold laat zich ook lezen als een verhaal over strategievorming. Het boek biedt alle ingrediënten voor een smeuïg recept. Zo was daar de eerste poging tot diversificatie met de Europese hamburger-primeur, het openen van een McDonald's filiaal. Een mislukking. Of de opening van de Miro's om de groeiende markt van non-food naar binnen te halen. Wederom een mislukking. Ook over de grenzen heen zocht Ahold nieuwe mogelijkheden op, zowel in de core-business als daarbuiten. Afwisselend is sprake van succes en mislukking in landen als Spanje, Argentinië en de Verenigde Staten. Dit is corporate strategy van de zuiverste soort.

... de rol en invloed van financiers

Alhoewel een groot deel van het boek zich laat lezen als een success story, gaat het uiteindelijk toch mis. Een samenloop van omstandigheden en Ahold komt in zwaar weer terecht. Het bedrijf blijkt financieel aan de rand van de afgrond te staan. Het is erop of eronder. Gelukkig schieten de banken te hulp met enorme leningen. De eisen die worden gesteld (bijvoorbeeld ten aanzien van onderpanden) tonen bepaald geen altruïstische inslag. Wat eigenlijk al lang duidelijk was, wordt nu nog eens extra pijnlijk zichtbaar. Ahold is afhankelijk van de financiële markten. Om de ambities te bekostigen werd keer op keer een beroep gedaan op de beurzen en financiële instellingen. Toen het goed ging was dit een gouden koppel. De keerzijde werd echter ook pijnlijk duidelijk.

... leiderschap

De ontwikkeling én duikvlucht van Ahold zijn onlosmakelijk verbonden met de persoon van Cees van der Hoeven. Het boek geeft een intrigerend kijkje in de keuken waar het de rol van deze topman betreft. Niet alleen betekent dat een portret van een man die zich stap voor stap heeft gevochten tot wat hij heeft bereikt. Tevens laat het boek zien hoe mensen in de directe omgeving daar mee omgaan. Durft iemand de vijfvoudige manager van het jaar tegen te spreken? Wie is in staat om een kritische noot te plaatsen bij het functioneren van 'de man die men zou willen klonen'? De kracht en macht van leiderschap wordt scherp in beeld gebracht.

... corporate governance

Ook het thema corporate governance loopt als een rode draad door het boek. Want hoe kon het bijvoorbeeld ooit zo zijn dat de Raad van Bestuur de leden van de Raad van Commissarissen aanwees? Terwijl het old boys network zich duidelijk begon af te tekenen, groeiden de zorgen over een verantwoord toezicht op de vele miljardendeals waar Ahold zich mee bezighield. En niet onterecht. Zo kwam naar boven dat er bij joint ventures in Zuid-Amerika sprake was van fraude en corruptie. In de Verenigde Staten hielden onderdelen van Ahold de boekhouding wel erg creatief bij. En ook kwamen sideletters aan het licht die het vertrouwen in het functioneren van de Raad van Bestuur stevig beschadigden. Het eens zo 'booming' Ahold bleek in één klap uitermate kwetsbaar te zijn.

Een epiloog

Het moge duidelijk zijn dat bovenstaande bespiegeling op Het drama Ahold leidt tot de slotopmerking dat er sprake is van een echte aanrader. Is er dan geen enkel punt van kritiek? Toch wel, want het boek leent zich uitstekend voor een epiloog die op de gebeurtenissen een nadere reflectie geeft. De epiloog van het boek laat zich daar echter met een schamele 3 pagina's enigszins onbetuigd. Van de auteur mag worden verwacht dat hij in staat is een uitgebreidere kijk te geven op hetgeen hem het meest is opgevallen. Maar goed, laat daar dan de uitdaging voor u als lezer inzitten; om er die aspecten uit te halen die u interessant vindt

In deze recensie heb ik op hoofdlijnen eruit gelicht wat mij vooral is opgevallen. Wat het boek mijns inziens laat zien is hoe de discussie rondom corporate governance weinig echte substantie krijgt als de onderlinge relaties in het old boys network blijven voortbestaan. Een klein systeem dat zichzelf controleert en beheerst, creëert een setting waarin misstanden binnen ondernemingen gemakkelijk de kop op kunnen steken. Het verhaal laat ook zien hoe een corporate strategy, gericht op stevige groei en het sluiten van mega deals tot sterke problemen kán leiden in de continuïteit van een onderneming. De opmerkingen die De Geus maakt over conservatieve financiering en aandeelhoudersverwachtingen in zijn boek 'The living company' en in een recent interview sluiten hier sterk bij aan. Te hoog gespannen verwachtingen en prestatiedrang leidden in het geval van Ahold tot een te grote afhankelijkheid van de financiële markten (lees:beurskoersen) en financiële instellingen. Tevens werd een situatie gecreëerd waarin boekhoudkundig gesjoemel al snel de kop op stak. De cijfers moesten goed blijven. Daarmee werd de bodem onder het vertrouwen weggeslagen. Nu ligt er de schone taak voor Ahold om opnieuw stap voor stap haar positie op te bouwen. Wellicht interessant voor een nieuwe case study over 10-20 jaar.

Over falend toezicht en andere krachten die een bedrijf naar de ondergang kunnen voeren:
Ahold - 'Too many lovebabies'
Paul van der Marck
Waarom waren er binnen Ahold, KPN en Numico geen krachten die de bedrijfsleiding waarschuwden tegen de risico's van grote investeringen. De auteur beschrijft hoe 'Groupthink' werkt en wat er aan te doen is.
CEO is onzin, die titel moeten ze direct afschaffen
Interview met Prof. Dr. Lense Koopmans
Gyuri Vergouw
'De cyclus van CEO's, van hero to zero, is doorgaans kort.' En 'Falend toezicht is een belangrijke oorzaak van het teruglopend vertrouwen van beleggers.'  Wat is hier aan te doen?