Bullshit jobs een complot van de elite?

Columns

In 1930 voorspelde Keynes dat we tegen het einde van het millennium een werkweek zouden hebben van 15 uur. Dat deze voorspelling niet is uitgekomen wijt antropoloog David Graeber aan de leest waarop de heersende, politieke elite in de jaren 60 ons maatschappelijk systeem zou hebben geschoeid.

Die elite zou zich hebben laten leiden door de angst – zoals bekend geen goede raadgever - dat grote groepen niets te doen zouden hebben. Men probeerde volgens Graeber een dam op te werpen tegen flower power en hippies. Om een werkweek van 40 uur voor de meerderheid mogelijk te maken bedacht de leidende elite functies en werk welke de schijn van nuttigheid hadden. Dit alles resulteerde er in – zo redeneert Graeber - dat de meerderheid van de functies weinig tot geen maatschappelijk nut heeft. Graeber spreekt van ‘bullshit jobs’, overbodig werk zonder maatschappelijk nut. Graeber laat zich hiermee kennen als een complottheoreticus. Zijn complottheorie voor de wijze waarop ons maatschappelijk systeem gevormd is, kunnen we volgens mij met een gerust hart negeren.

Daarnaast valt het blijkens onderzoek (NRC, febr 2018) wel mee met het percentage mensen dat vindt dat ze een overbodige functie hebben, namelijk 5%. Dat is wel even wat anders dan het percentage dat Graeber noemt: 60-70%. Ook al moet hierbij bedacht worden dat als je werknemers vraagt hoeveel % van hun werktijd zij overbodige activiteiten uitvoeren het risico van een onderschatting niet denkbeeldig is. Want wie wil er nu te boek staan als werknemer (leidinggevenden inbegrepen) met nepwerk? Al is de hypothese van Graeber over nepwerk niet valide, hij heeft wel een punt. Ook al is die aanzienlijk kleiner dan hij ons wil doen geloven. Nepwerk en uitvreters zijn realistisch gezien van alle tijden. Het is geen nieuw verschijnsel (men leze De Uitvreter uit 1911 van Nescio of denke aan de adel in de 17de eeuw). Misschien is de verhouding tussen echt en nepwerk wat schever dan in het verleden. Ik vermoed echter dat die verhouding tussen overbodig werk en nuttig werk een wetmatige is met ruimte voor variatie binnen een bandbreedte. Het is echter al met al niet te ontkennen dat functies voor een deel bestaan uit werkzaamheden waarvan het nut betwijfeld kan worden.

Maar laten we van het algemene naar het bijzondere afdalen: Stel u zelf eens de vraag hoeveel procent van uw werkzaamheden u werkelijk nuttig bezig bent? De volgende vraag die u zichzelf direct daar na moet stellen is: waarom blijft u dat nepwerk in uw functie uitvoeren? Terug naar het thema van deze bijdrage: wat zou een meer voor de handliggende verklaring voor het feit dat onze werkweek 40 uur blijft duren?

Een ander verschijnsel waar Graeber op tamboereert betreft het verschil in beloning tussen sommige ‘bullshit jobs’ (bijv. financieel adviseur) en werk met hoog maatschappelijk nut zoals functies in de zorg. Het valt buiten het bestek van deze bijdrage daar uitvoerig op in te gaan. Maar ik zie het bestaan van die verschillen als een bewijs voor de onoordeelkundigheid van de mens. Mogelijk keert de wal, lees de tekorten aan personeel dat in de zorg wil werken, het schip.

De overwaardering van veel nepwerk met laag maatschappelijk nut is daarmee nog niet opgelost.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

paul bessems
Terug naar het thema van deze bijdrage: wat zou een meer voor de handliggende verklaring voor het feit dat onze werkweek 40 uur blijft duren?...de reden dat we 40 uur blijven werken is dat we daar in geconditioneerd zijn, oa door de prikklok die rond 1900 nodig was om de wispelturige huisvrouw, landbouwer en ambacht aan de lopende band te krijgen....de vraag in onderzoeken zou moeten zij: vindt je dat je nuttig werk doet als een machine dat veel goedkoper, sneller, veiliger etc....kan : we create fake work at the office to avoid real work at home
Paul Duinkerken
Lid sinds 2019
Interessant artikel. Met name omdat er verschillende definities van “nep”werk bestaan. Vergelijk met fake-news: wat voor de één waar is is voor de ander leugen, en in de politiek bestaat ook nog de tussenvorm “het is niet waar en het is geen leugen”. Nuttigheid is een smaak waarover valt te twisten. Concreet gemaakt: verrichten regelgevers nuttig werk? Ook wanneer hun arbeid door deregulering als nutteloos wordt beoordeeld? En is het werk van de handhavers van de later gedereguleerde regelgeving nuttig werk? De een noemt de regelgeving vanaf begin kafkaësk, de ander is een dorknoper die vanuit volle overtuiging alle regelgeving serieus neemt en wil dat gehandhaafd wordt.
S B
Misschien pak ik het onderscheid hier niet op zoals het zou moeten landen maar als een universitair afgestudeerde die momenteel een simpele functie in de logistiek uitvoert, zie ik scherpe verschillen in werkmentaliteit. Vooral het contrast tussen werken voor de productie of persoonlijke consumptie.
Consumptiegericht werken is in mijn ogen het werken met de mentaliteit om je centjes te verdienen. Die kunnen leuk zijn om een auto te kopen, je huis in te richten, leuke dames te lokken, etc.. Het draait dan om het vergaren van persoonlijke attributen.
Productiegerichte arbeid is werken met de intentie om met een voldaan gevoel iets van waarde achter te laten. Je vervult de (on)tastbare behoeftes die in deze wereld aanwezig zijn. Doorgroeimogelijkheden staan in dit geval sterker in de spotlights, je wilt het liefst nog meer waarde achterlaten (en verdient toevallig iets meer omdat het werk mega-veel zwaarder kan/zal worden).

Waardoor kun je dan het nut van dezelfde job betwijfelen en ook inzien? Ik grijp hiervoor even terug op de vraag 'waarom blijft u nepwerk uitvoeren'? en kom met mijn antwoord 'ik zie dat anders'. We kijken naar andere zaken. Het is nuttig om geld te verdienen (consumptie), of we hebben toch nét een andere klantbehoefte op het vizier staan (productie). Misschien is de klantbehoefte niet direct van hoge maatschappelijke relevantie, maar jouw werk heeft wel merkbare impact.
Jan van Ewijk
Lid sinds 2019
Er bestaat geen nepwerk. Werk is werk (ook als dat onbetaald is), en werk is het tegenovergestelde van vrije tijd in de betekenis van geheel zelf kunnen bepalen hoe de tijd wordt besteed. Wel kan werk verschillen betreffende het meer of minder toevoegen van waarde aan een dienst of product. Vaak is de waarde van een product of dienst niet te monetariseren, waardoor in dat geval ook het toevoegen van waarde van werk niet te kwantificeren valt. Het werk van politici of van politieke assistenten en van de verdere bontkraag van bewindspersonen, zijn daar de beste voorbeelden van!
Gary Brinks
Lid sinds 2019
Beste heer Westen,

Dhr. Dr. Graeber mist enkele belangrijke punten in zijn gedachtegang de belangrijkste is tevens ook de reden dat ik dit stuk wat tijd heb gegunt.

Als we kijken naar hoe bijvoorbeeld de massa die in de grote bedrijven werken hun functie inrichten. Dan kun je tegenwoordig gerust (bewezen) zeggen dat we van de 8-urige werkdag gemiddeld zo'n 5 uur nuttig bezig zijn. Dit heeft allerlei oorzaken maar de belangrijkste oorzaak voor dit verhaal is het feit dat heel veel bedrijven hun functies niet goed uitwerken. Er is tegenwoordig vaak geneens haast bij omscholing van nieuwe medewerkers omdat we bijvoorbeeld een taak voor 1 persoon verdelen of 3 personen. Er mist meestal een soort overkoepelend orgaan wat gewoon zegt :''Klaar! Vanaf nu nog maar 2 partners!''

wat zou een meer voor de handliggende verklaring voor het feit dat onze werkweek 40 uur blijft duren?

De overheid maakt hier afspraken over met de andere overheden. Het heeft te maken met hetzelfde verhaal als waarom Nederland de EUR heeft en waarom we allemaal de helft van ons spaargeld hebben ingeleverd destijds. De koopkracht van de Nederlanders is internationaal na de Tweede Wereld-Oorlog zo gestegen dat de ''rijkere'' landen het niet leuk vinden. Hetzelfde gebeurt ook constant naar Amerika. Bij elke wereldse afspraak word er altijd het meeste geld van Amerika gevraagd. Maar eigenlijk is dit niet eerlijk want alle andere overheden vragen meestal veel meer aan belastingen etc.


Het is dus een spel waarbij landen kunnen gaan klagen bij de game-master. En al die arme mensen maar gewoon doorwerken.


Het stamt uit andere tijden. Met de komst van steden, fabrieken en grote bedrijven zijn we gewend geraakt aan een werkweek. Zaterdag en zondag vrij. Omdat de meeste mensen al uberhaupt blij waren met werk was 8-12 uur per dag geen probleem. Er moest immers geld gemaakt worden.

Meer over Zingeving in werk en organisatie