Ethiek verdient een prominente plek in ons hoger onderwijs

Columns

Managers in het bedrijfsleven denken nauwelijks na over de morele kant van hun zakelijke beslissingen blijkt uit onderzoek van de Erasmus Universiteit en de Rotterdam School of Management. Er is gewoon erg weinig ethisch besef te vinden in het bedrijfsleven. Hoewel dit gezien de voortdurende stroom van misstanden geen absolute verassing meer kan zijn, schrik ik hier toch wel van. Managers binnen heel veel bedrijven lijken slechts aan targets, marktaandeel en competitief voordeel te denken. Beslissingen staan vooral in dienst van het commercieel belang.

Onderzocht werd of managers hun personeel zou aanspreken op de verkoop van een overbodige verzekering. Onethische handelingen werden minder snel gestraft wanneer ze winst opleverden. Het bleek dat managers juist strenger straften wanneer de onethische handeling verlies opleverde. Moreel of immoreel doet dus niet ter zake, er wordt afgerekend op de zakelijke kant van het verhaal. Managers blijken niet zozeer bewust iemand kwaad te willen doen, maar de focus op verdienen is zo sterk dat ze zich nauwelijks bewust zijn wanneer een ethische grens wordt overschreden.

Hoe naar een mentaliteitsverandering?

De komende generatie managers (generatie Y) is opgegroeid in een tijd van bloeiende economie en weinig oorlog en hebben de ruimte gehad om vooral secundaire levensbehoeften te ontwikkelen. Ze vinden een gezonde work/life balance van groot belang. Hard werken is oké, maar het moet wel leuk blijven. Salaris heeft niet de grootste prioriteit bij het vinden van een baan; sfeer, collega’s en ruimte voor persoonlijke ontwikkeling wordt minstens zo belangrijk gevonden. Ook hechten ze meer dan ooit waarde aan een maatschappelijke betrokkenheid en ecologisch verantwoord leven. Zingeving is een primaire behoefte geworden.

En dan kom je als starter vol met idealen een bedrijf binnen. Je bent sterk gemotiveerd om het echt anders te gaan doen. Vraag is echter of je voldoende bagage bij je hebt om deze verandering in te zetten. Het zal in de praktijk niet mee vallen die benodigde mentaliteitsverandering op gang te brengen. Probeer maar eens op te boksen tegen het zittende establishment die commercieel belang hoog in het vaandel heeft staan. En als het niet lukt, en die kans acht ik groot, zie ik slechts een tweetal uitkomsten. Of je verlaat gedesillusioneerd het pand op zoek naar een plek met meer geluk, of je past je aan aan de heersende mores en er veranderd dus niets.

Hoge scholen en universiteiten hebben m.i. de plicht hun studenten met voldoende bagage af te leveren. Een fors ethisch besef en een hoge morele standaard lijken geen overbodige bagage te zijn. In een eerdere column heb ik al eens geschreven dat een vak als ethiek een prominentere plaats verdient in ons hoger onderwijs. En dat krijgt het nu helaas niet. Ethiek als keuzevak trekt nauwelijks studenten en er zijn veel te weinig studierichtingen waarin ethiek als verplicht vak is opgenomen. In een maatschappij zonder heldere ideologie is dat extra stukje moraal m.i. hard nodig. Of ethiek, op korte termijn, de plek krijgt die haar toekomt is de vraag. Het is helaas nog niet zo heel lang geleden dat de Amerikaanse filosoof Bruce Wilshire in zijn boek The Moral Collapse of the University (1990) schreef dat hoogleraren hetzelfde morele gehalte hebben van een tienjarig kind dat auto rijdt. We mogen hopen dat het met de komende generatie hoogleraren anders gesteld zal zijn.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Wilbrand Kuijt
Op hoofdlijnen mee eens, maar ik mis wel een aantal nuances. Bij een aantal managementopleidingen is het wel terdege opgenomen in het standaard curriculum. Als voorbeeld Nyenrode Business Universiteit heeft voor zowel voor de MBA-ers als voor de accountancy kant ethiek geïntegreerd. Zo zijn er nog meerdere te noemen. Maar het moeten wel meer worden.

Ik wil ook graag een nuance aanbrengen in Ethiek. ethiek vanuit het verleden was sterk dogmatisch gericht: strakke regel zoals bijv. de 10 geboden, daar moet je je aanhouden. Ik ben meer voor de integratie van Nieuwe Ethiek: het verder ontwikkelen van het individuele bewustzijn om zodoende geen dogma's te hebben, maar een continu proces van je met je persoonlijk handelen te kunnen verhouden.

Oude ethiek `zijn de bakken van regels die door de overheid over ons worden uitgestort. De menselijkheid neemt steeds meer af. Nieuwe ethiek maakt dat de mensen weer in het spel komen en het volledig geïnternaliseerd wordt door de managers.

Meer over Ethiek, integriteit, moreel kompas