Op zoek naar relevantie tussen 10.000 wetenschappers

Begin augustus was ik op het jaarcongres van de Academy of Management in Atlanta. Een gigantische meeting of minds met meer dan 10.000 wetenschappers uit 88 landen die zich bezighouden met alle denkbare aspecten van management en organisaties. Met meer dan 2.500 presentaties en workshops om uit te kiezen is het allemaal nogal overweldigend en is het een hele klus om die presentaties eruit te pikken waarvan je denkt dat ze het meest relevant zijn. Soms was ik daar succesvol in en heb ik interessante nieuwe inzichten opgedaan, waarover later meer. Maar er zijn ook die keren dat je terechtkomt in een zaaltje met een handvol mensen, een slecht verstaanbare spreker en slides vol ondoorgrondelijke statistische tabellen.

In het algemeen moest ik helaas weer onder ogen zien dat praktische relevantie voor de meeste managementwetenschappers geen overweging is bij het doen of presenteren van onderzoek. Zij lijken amper geïnteresseerd in de uitdagingen waar organisaties mee worstelen, maar des te meer in de vraag of ze een interessant gat in de theorie kunnen opvullen en of ze daar een haalbare onderzoeksopzet voor kunnen ontwerpen.

Dat gezegd hebbende, heeft een onderdompeling in de wetenschap zeker waarde. De belangrijkste daarvan is dat je weer eens geconfronteerd wordt met het feit dat uitspraken onderbouwd moeten worden. Op dit congres zul je niemand horen over het Spotify model en dat we dat allemaal moeten adopteren. Zo’n geïsoleerde casus zegt een wetenschapper niets, daar kan hij geen uitspraken op baseren. Een modewoord als ‘agile’ werd weliswaar af en toe in de mond genomen, maar zeer spaarzaam. En als zo’n term gebruikt werd, werd deze meteen bevraagd: 'Ben specifieker, wat bedoel je daarmee? Aan welke kenmerken moet een organisatie voldoen om hem agile te noemen?'.

Ergens tussen die ergernis over gebrek aan relevantie en bewondering over de nauwkeurigheid liep ik rond op dit congres, op zoek naar trends en inzichten voor organisatieontwerpers. En die waren er gelukkig wel degelijk. De term die telkens terug bleef komen is nogal een elementaire: coördinatie. Dat essentiële begrip uit de organisatiewetenschap lijkt bezig te zijn met een grote herwaardering. Aan coördinatie werden verschillende accenten gegeven, maar in grote lijnen werd ermee bedoeld dat de diverse onderdelen van een organisatie aan elkaar geknoopt moeten worden om iets van waarde te leveren aan klanten. Het is de tegenhanger van arbeidsdeling, waarmee de taken worden verdeeld over die onderdelen. Samen vormen die twee de kern van elk organisatieontwerp.

Een van de belangrijkste redenen waarom coördinatie zo in de belangstelling staat is dat er allerlei nieuwe organisatievormen aan het ontstaan zijn die gekenmerkt worden door losse koppelingen tussen onderdelen: deelplatforms zoals Uber en Airbnb, ecosystemen zoals die rondom Apple of Facebook en ja, ook organisaties die werken met zelfsturende teams. En hoe losser de koppeling, hoe meer behoefte er is aan coördinatie (of regie, een term die ook wel gebezigd werd). Het teleurstellende is echter dat weliswaar alle academici het erover eens zijn dat coördinatie de grote uitdaging is voor organisaties, maar dat niemand op dat gebied met nieuwe handvatten of inzichten kwam. Er wordt teruggegrepen – zoals bij zoveel onderwerpen in de managementwetenschap – naar de jaren zestig. Thompson beschreef toen zijn drie soorten afhankelijkheid tussen organisatie-eenheden (pooled, sequential en reciprocal) met de bijbehorende coördinatiemechanismen.

Er is dus een gebrek aan nieuwe theorievorming over coördinatie tussen eenheden binnen een organisatie, tussen teams. Daarentegen is wat er binnen een team gebeurt en hoe dat optimaal kan worden vormgegeven in de loop van de jaren uitgebreid bestudeerd en wordt dat inmiddels ook goed begrepen. Op een ‘deelcongres’ van de Organizational Design Community (ODC) in Atlanta werden door Google nogmaals hun bevindingen over effectieve teamstructuren toegelicht, die in feite een bevestiging waren van wat we hier al over wisten. Maar daarom niet minder nuttig. Op diezelfde ODC dag werden ook studies gepresenteerd naar nieuwe fenomenen zoals flash organizations: organisaties die ad-hoc worden samengesteld uit freelance arbeidskrachten. Melissa Valentine van Stanford is de jonge onderzoeker die op dat gebied heel interessant werk verricht.

Toch bleef ook naar aanleiding van dit soort nieuwe ontwikkelingen de vraag openstaan hoe je dit alles aan elkaar knoopt tot een organisatie van enige omvang en complexiteit. Amy Kates was tijdens de ODC dag uitgenodigd om hierop te reflecteren - en om haar laatste boek te promoten - en zij legde de vinger op de zere plek. Heel interessant, al dit onderzoek.
Maar het blijft steken op het niveau van het team. Je hebt daarnaast een organisatieontwerp nodig om al die inspanningen van teams bij elkaar te brengen tot iets wat waarde toevoegt voor klanten. Vaak met de complexiteit van meerdere producten, meerdere marktsegmenten en meerdere landen. Een robuuste onderzoeksagenda rondom deze vragen van coördinatie ontbreekt vooralsnog. Daarin ligt de belofte van een echte brug tussen organisatiewetenschap en organisatiepraktijk.