Werkstress en de 6-urige werkdag

Columns

In Zweden wordt sinds enige tijd wederom druk geëxperimenteerd met een 6-urige werkdag. Zowel in de 90er jaren als begin 2000 waren er reeds een aantal experimenten. Het Toyota service-center was in 2003 'early adopter' en het was een groot succes. Naast het stijgen van de productiviteit, gezondheid en het geluk van werknemers, nam ook de nettowinst met maar liefst 25% toe.

Werkstress en de 6-urige werkdag

Werkstress gerelateerd ziekteverzuim kost werkgevers in Nederland maar liefst 1,8 miljard euro (1) per jaar. Werkstress leidt tot geheugenproblemen, concentratieproblemen, prikkelbaarheid, depressiviteit, slapeloosheid en agressiviteit. Eén bak ellende dus. De resultaten in Zweden lijken erop te wijzen dat minder werken ons gelukkiger, gezonder en ook nog eens productiever maakt. Wat houdt ons nog tegen kun je je afvragen?

Recent voerde het verzorgingshuis Svartedalen in Göteborg de 6-urige werkdag in als experiment. Zo’n 68 verpleegsters draaien momenteel diensten van 6 uur in plaats van de gebruikelijke acht. En het mooie is dat dit gebeurt met behoud van salaris. De hoofdvraag van dit experiment, dat in 2015 begon, is: bevordert korter werken de arbeidsproductiviteit?

Jimmy Nillson (2), artdirector en eigenaar van een adviesbureau in het Zweedse Falun was zo enthousiast over het experiment in Svartedalen dat hij een vergelijkbaar experiment begon, wat 1 september jl. is geëindigd. Volgens Nillson is het best wel lastig om je gedurende 8 uren volledig op je werk te concentreren. Korter werken zorgt voor meer focus en je krijgt zaken sneller voor elkaar. Zijn staf was aanwezig van 08.30 uur tot 11.30 uur, nam vervolgens een vol uur lunchpauze om in de middag nog eens 3 uren aaneengesloten te werken. De 6-urige werkdag werd ook hier met behoud van salaris uitgevoerd.

Hoewel het experiment in Svartedalen nog tot eind 2016 loopt claimt men dat het een succes is. Zo blijken de zusters van Svartedalen de helft minder ziek en minder vrije dagen op te nemen. En ondanks dat het aantal activiteiten met inwoners met maar liefst 64% steeg, komen ze toch minder moe en gelukkiger thuis.

Haken en ogen

Hoewel veelal naar buiten toe wordt gecommuniceerd dat de experimenten succesvol zijn, zijn er ook wel wat haken en ogen. Er is geen ruimte meer voor “onnodige activiteit”. Zo moesten de medewerkers van Nillson één van hun zes weken vakantie inleveren en was er geen koffiepauze meer. Privékwesties moesten buiten werktijd worden opgelost, social media, privé email en privé telefoontjes waren tijdens de werkuren uit den boze. Het experiment in Svartedalen werd door de overheid gefinancierd. Men moest voor het experiment 15 verpleegkundigen aannemen hetgeen een extra kostenpost van 600.000 euro met zich mee bracht. En op Nordic Business Insider (3) van 31 augustus jl. staat te lezen: “Sweden’ s latest six-hour work day experiment was a complete failure.” In analogie met Svartedalen is er een soortgelijk experiment in het verzorgingshuis Sjöjungfrun in Umeå uitgevoerd. Hier bleek het ziekteverzuim niet te dalen, maar juist te stijgen van 8% naar 9.3%. Succes is dus kennelijk niet gegarandeerd.

“Gek werden we ervan”

Journalist Angela Wals (4) sprak met Nillson over zijn experiment. Ondanks dat de productiviteit steeg en er een positieve verandering bij de werknemers was waar te nemen was de reactie van Nillson: “gek werden we ervan”. Mensen bleken er grote moeite mee te hebben ook in drukke tijden na 6 uren werken naar huis te gaan. Ze bleven vragen: “mag ik echt naar huis?” Ook is enorm onderschat hoe graag mensen met elkaar willen praten. Alleen was daar tijdens het experiment geen ruimte meer voor. Iedereen bleek opgelucht toen het experiment werd beëindigd en weer terugkeerde naar de “normale” 8-urige werkdag. Er werd zelfs gejuicht.

Onnodige activiteit?

Ik kan mij er wel iets bij voorstellen dat de concentratieboog van de mens haar beperkingen heeft. Korter werken doet een minder groot beroep op die concentratieboog. Tegelijkertijd is er de eis niet in te leveren op zowel productiviteit als salaris. Alle “onnodige activiteit” snijden we dus weg om een daling van die productiviteit te voorkomen. Het is echter de vraag of social talk, het even snel doen van een privé telefoontje, zomaar onder de noemer “onnodige activiteit” kunnen worden geplaatst. De mens is een sociaal wezen. We hebben eenvoudigweg behoefte aan een praatje bij de koffieautomaat, het is de “smeerolie” die het werken met andere mensen ook leuk maakt.

Is “onnodige activiteit” wel zo onnodig?

Er lijken een aantal aspecten onderbelicht te blijven. Werk verschaft ons sociale status. Belangrijk werk en/of hard werken verhoogt die sociale status. Volgens de Britse filosoof Alain de Botton(5) is werk een concrete manier waarop we iets van onszelf aan de wereld laten zien. Geen baan hebben wordt nog steeds ervaren alsof je er niet toe doet. “The modern hero is a working hero” aldus de Botton. Veel en hard werken bepaalt in belangrijke mate de kans op carrière maken en onze sociale status. De Vlaamse psychoanalyticus en hoogleraar psychodiagnostiek Paul Verhaeghe gaat zelfs nog een stap verder. In zijn boek Identiteit stelt Verhaeghe dat we onze identiteit niet uit ons brein of genen ontlenen, maar uit onze sociale interacties. Je kunt niet iemand zijn in je eentje, je bent altijd iemand in verhouding tot de ander. Identiteit is een sociale constructie.
Het is dus wellicht helemaal niet zo handig al die “onnodige activiteit” achterwege te laten.

(1) De kosten van ziekteverzuim voor werkgevers in Nederland 2012 (TNO 2014)
(2) http://www.bbc.com/news/business-34677949
(3) http://nordic.businessinsider.com/swedens-latest-six-hour-work-day-experiment-was-a-complete-failure-2016-8/
(4) Essay “Weg met de 8-urige werkdag”, Volkskrant Magazine 8 oktober 2016
(5) The Pleasures And Sorrows Of Work, Alain de Botton (2009)

Noot Redactie: Meer over Burn-out, stress, werkdruk.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Ton Verbeek
Pro-lid
Beste Rijk,

Ik sta altijd open voor nieuwe ideeën. En wil best geloven dat de productiviteit toeneemt als we in plaats van 4 x 8 uur bijvoorbeeld 5 x 6 uur gaan werken. Tegelijkertijd heeft invoering van deze maatregel wel tot gevolg dat onze wegen en de NS nog meer belast worden. Dat betekent nog meer congestie in de Randstad. Wellicht verstandig om eerst eens een grondige kosten-batenanalyse uit te voeren.
Rijk Binnekamp
Beste Ton,

Dank voor je reactie. De 6-urige werkdag geeft m.i. meer mogelijkheden werktijden te spreiden over de dag. Dat biedt mogelijkheden verkeer- en vervoerstromen enigszins te ontlasten. Los van die problematiek ben ik er overigens nog niet van overtuigd of een 6-urige werkdag wel zo'n geweldig idee is.
Rijk Binnekamp
Zesurige werkdag Zweden blijkt te dure aangelegenheid, aldus Volkskrant 04 januari 2017: http://www.volkskrant.nl/economie/zesurige-werkdag-zweden-blijkt-te-dure-aangelegenheid~a4443797/

Meer over Work-Life Balance