Van de driehoek van groei naar de cirkel van duurzaamheid

De Gelderse onderneming Interface – producent van vloerbedekkingsproducten en modulaire tappijttegels – werd halverwege de jaren 90 van de vorige eeuw opgeschrikt door een wat dwingende brief van een klant met de vraag wat Interface van plan was om te gaan doen aan duurzaamheid. Oprichter en directeur Ray Andersen wist zo gauw niet wat hij moest antwoorden. In z’n biografie meldt hij daar heel eerlijk over: ‘ik had in mijn gehele werkzame leven eigenlijk nog nooit nagedacht dat mijn bedrijf ook impact had op de aarde – behalve aan het voldoen van de vele regels en voorschriften die overheidsorganisaties op ons afvuurden. Het was vooral het probleem van iemand anders, maar zéker niet het mijne.’ Toch maakte oprichter Andersen een belofte aan zichzelf: hij zou principes van duurzaamheid in zijn bedrijf gaan integreren. ‘Wij bleven tapijttegels produceren, terwijl we wél onze ecologische verantwoordelijkheid namen. Ik was ervan overtuigd dat een goed rentmeester van de aarde óók goed ondernemer kan zijn.’ Inmiddels is Interface uitgegroeid tot een pionier op vele gebieden van duurzaamheid, waaronder leasing in plaats van verkopen, reclycling, afvalverwijdering en klimaatneutraliteit. Resulterend dat Interface in de jaren 2006 en 2016 werd gekozen tot nummer één onder de duurzame bedrijven. In 2019 genereerde Interface maar liefst 90% van hun noodzakelijke energie uit hernieuwbare energiebronnen!  

Van maatschappelijk verantwoord ondernemen naar triple value creatie 

Dit is een van de waaiert aan aansprekende voorbeelden die leiderschapsexpert Sander Tideman beschrijft in zijn recent gepubliceerde boek ‘Triple Value Leadership’ (Boom, 2023). Waarin hij de lezer via het beproefde Simon Sinek model (‘start with why’) meeneemt in zowel nut en noodzaak voor organisaties om zich te transformeren van maatschappelijk verantwoord ondernemen naar triple value creatie áls ook de wijze waarop je dat moet aanvliegen.
Voorbij ‘greenwashing’ (denk aan de veelbesproken ‘Dieselgate’ van Volkswagen) naar echte duurzaamheid. Verankerd in strategie, cultuur én executie. En wat dat dan vraagt van het gedrag van de bovenbazen zélf. Om zo in de praktijk de stap te zetten van waardecreatie voor zowel de eigen organisatie (single value), hun klanten (double value) áls de samenleving (triple value).
Alles gericht op het bouwen van een écht duurzame organisatie die waarde creëert voor mens, markt én maatschappij. Met nadruk op de lastige ‘maar-hoe-dan’-vraag.

Laten we Tideman’s boek eens leggen naast de drie basale uitgangspunten achter een succesvolle verandering: urgentie, stip op de horizon én energie. 

Help, m’n schoenen staan in de fik

Omdat iedere verandering begint bij een beleefde urgentie een paar feiten zoals Tideman die beschrijft: inmiddels zijn één miljoen dier- en plantensoorten uitgestorven, in 2050 (over iets meer dan 25 jaar!) bevatten onze oceanen meer plastic dan vis, dagelijks verspillen we 30% van al ons voedsel én meer dan 90% van alle verpakkingen eindigt als afval. Niet voor niets dat Tideman de IMF-voorzitter Kristalina Georgieva citeert met de volgende dwingende quote: ‘Als we onze natuur blijven uitputten, creeren we een onleefbare aarde voor onszelf en worden we net zo goed als veel andere plant- en diersoorten bedreigd in ons voortbestaan op deze planeet. We zijn duidelijk de laatste generatie die de koers van klimaatverandering kan transformeren, maar we zijn ook de eerste generatie die de gevolgen ervan zal ervaren’.

Uiteraard geeft Tideman ons inzicht in wat de komende jaren op organisaties af gaat komen. Je hoeft heus geen profeet te zijn om te voorspellen dat zowel toekomstige klanten (consumenten) als werknemers steeds kritischer zullen worden bij de keuze van hun producten (lokale seizoensgebonden producten, maar ook zaken als werknemersrechten, kinderarbeid of het recyclen van plastic en producten uit oorlogszuchtige landen’ zullen steeds dominanter worden) én hun toekomstige werkgever: 2/3 van hen wil uitsluitend werken voor bedrijven met een maatschappelijk doel, met oprechte zorg voor het milieu en lokale gemeenschappen  

Stip op de horizon

Tideman besteedt uitgebreid aandacht aan de noodzakelijke verschuivingen in ons eigen denken. Hoe dat beloofde land er conceptueel uit moet gaan zien – afgezet tegen de meer traditionele overtuigingen. Verdeeld over een 6-tal beginsels. Om zo alle relevante aspecten te benoemen die van invloed zijn op het concept van triple value creatie. In een soort van 360graden benadering. Toegelicht met verscheidende voorbeelden uit de praktijk van alledag. Om dan vervolgens de vertaling te maken naar houding en gedrag van leiders om zo in de praktijk duurzame waardecreatie te implementeren.

Energie: show it!

Telde toch al snel zo’n 40-tal inspirerende voorbeelden van organisaties die de volop aan de slag zijn met dit gedachtengoed. Die het in de praktijk laten zien. En hoe daarvan te leren is. Zoals bijvoorbeeld de wijze waarop het Zwitserse voedselbedrijf Nestlé ‘Creating Shared Value’ volledig heeft geintegreerd in hun langetermijnstrategie voor de zuivelketen. Waarbij waardecreatie men realiseert door te investeren in hun toeleveranciers (denk aan gratis koelinstallaties, veterinaire zorg en professionel trainingen te leveren aan hun melkveehouders in ontwikkelingslanden) in plaats van hen uit te persen. Ander beschreven voorbeeld is de wijze waarop de op één na grootste autofabrikant ter wereld – Toyota – zich toelegde op de massale productie van hybride voertuigen, gebaseerd op hun eigen milieudoelen van 2050. Daarnaast wordt veelvuldig aandacht besteed aan leiderschapsreflecties met een reeks van hele behulpzame vragen. Want zeg nou zélf: door het stellen van de juiste vragen breng je een proces op gang waarin je wordt verleid om er serieus over na te denken. Want zó worden de juiste zaadjes gepland!

Verbindende én regisserende rol overheid

Suggestie voor de 2e druk van Tideman’s inspirerende boek is om de rol van de overheid als verbinder nadrukkelijker te positioneren. Waarbij de overheid niet omhoog kijkt, maar om zich heen. In de geest van de Italiaans-Amerikaanse hoogleraar Mariana Mazzucato (University College London), een fervent aanhanger van zogenaamde missiegedreven innovaties waarbij de overheid als partner wordt gezien. Als verbinder.

'Als verbinder' vereist dat overheidsinstanties méér bottom-up samenwerken mét de marktpartijen binnen het ecosysteem. Waarbij experimentatie en risico’s gezamenlijk worden omarmd. Gericht op het overstijgen van tekentafels en daadwerkelijke opschaling.

Want laten we wel wezen: de overheid is net als het bedrijfsleven slachtoffer van de 'Driehoek van Groei’ door de publieke dienstverlening alleen te meten vanuit doel/middelen efficiëntie, alsof de relatie met de burger louter ’transactioneel' is.

Vandaar dat bij de komende verkiezingen van 22 november de harde roep klinkt om een overheid die niet alleen 'beter luistert’, maar ook méér regie neemt in dit type vraagstukken.  

De wereld van onze kleinkinderen

Kort & goed: voor iedere leider die vindt dat hij of zij op de aarde van z’n kleinkinderen woont een absolute aanrader! Of zoals onderzoeksjournalist Jeroen Smit het zo mooi omschrijft op de achterflap: ‘Sander Tideman slaat een arm om leiders heen en laat zien hoe ze kunnen gaan leiden vanuit wat de toekomst, de wereld en de ander nodig heeft. 
Mooie cadeautip trouwens voor de bekende Goedheiligman op 5 december.