Belgen doen het nog altijd beter

De Volkskrant kopt op 11 juli van dit jaar dat de nieuwe regeling voor de inkomensafhankelijke huurverhoging in twee maanden tijd al 60.000 bezwaarschriften heeft opgeleverd. Dat de politiek in de vastgelopen sociale huursector doorstroming wil bevorderen is even begrijpelijk als noodzakelijk. Het is vanuit dat doel denkbaar dat niet alleen bij de instroom van huurders een relatie wordt gelegd tussen het inkomen en de huurprijs. In die nieuwe regeling wordt die relatie indirect beïnvloed door de introductie van een inkomensafhankelijke huurverhoging.

Waar gaat het mis? Als de overheid streeft naar het aanpassen van de huur aan het inkomen en het inkomen van een huurder niet alleen geleidelijk kan stijgen maar ook plotseling kan dalen, dan is het logisch en eerlijk dat zowel huurverhoging als huurverlaging mogelijk moet zijn. Verder wordt de huurverhoging van dit jaar gebaseerd op de belastingaangifte van 2011. Van dat jaar zullen de meeste aangiftes definitief zijn, maar inmiddels zijn wij anderhalf jaar verder en bleek de Belastingdienst niet in staat om alle gegevens op tijd aan corporaties te kunnen leveren en bovendien kan het inkomen van huurders inmiddels beduidend lager zijn; denk aan werkloosheid, sterk wisselende omzet van zzp-ers, echtscheiding, arbeidsongeschiktheid en bijvoorbeeld pensionering. Als die wijziging in inkomen pas veel later wordt meegenomen, wordt de eerdere huurverhoging niet meer ongedaan gemaakt. Kortom op basis van de eerste indruk lijkt dit opnieuw een ontwerp voor een regeling die problemen bij burgers neerlegt en onnodig hoge uitvoeringskosten gaat opleveren.

‘Ambtenaren met passie voor de publieke zaak moet dit soort regelingen een doorn in het oog zijn’

In 2003 bracht een zelfbenoemde staatscommissie met onafhankelijke adviseurs en wetenschappers een rapport uit met de pakkende titel: ‘De Belgen doen het beter: een kwestie van uitvoering’. Daarin werd gepleit voor een herwaardering van de uitvoeringspraktijk van overheidsbeleid. Die publicitair goed gekozen term: ‘De Belgen doen het beter’, is destijds gebruikt vanwege het beleid in België, waarbij de burger slechts eenmaal zijn gegevens aan een overheidsinstelling hoeft op te geven. Andere overheidsorganen die diezelfde gegevens nodig hebben, dienen deze zelf onderling uit te wisselen. Niet de burger maar overheden moeten dan in actie komen.

De aanpak van de inkomensafhankelijke huurverhoging doet mij sterk denken aan de aanpak van de onroerende zaakbelasting. Het heeft zeker vijftien jaar geduurd voordat een groot aantal bureaucratische elementen uit die regeling is verwijderd of afgezwakt. Maar nog altijd zit het kernprobleem in die regeling. De regeling beoogt de actuele marktwaarde van woningen zo goed mogelijk te bepalen om op basis van die waarde verschillende belastingen te kunnen heffen. Nu is ook de marktwaarde van een woning nog altijd de waarde die een gek daar op enig moment voor geeft. Het gebruik van drie recent verkochte referentiepanden zegt daar natuurlijk bar weinig over. Ook deze regeling heeft jarenlang tot een grote stroom bezwaarschriften geleid en werden belastingrechters overspoeld met zaken, regelmatig was dit 50% werk bovenop de beschikbare capaciteit. Als je toch een schatting moet maken van de waarde van woningen, waarom dan niet gebruik maken van de verkoopstatistiek - eventueel met aanpassing van de registratie bij het Kadaster - in een bepaalde periode in een bepaald gebied, bijvoorbeeld de provincie. Door de gemiddelde waarde (waarde per m3 opstal en waarde per m2 grond) te bepalen voor verschillende categorieën vastgoed, zoals appartementen, rijtjeshuizen en vrijstaande panden, worden veel nadelen voorkomen die aan het gebruik van referentiepanden kleven. Die uitvoeringspraktijk zal veel minder overlast geven aan de burger en kent bovendien aanzienlijk lagere kosten.

‘Zou het helpen als belangrijke voorstellen voor de uitvoering van beleid door groepjes jonge ambitieuze ambtenaren van verschillende ministeries kritisch worden beoordeeld?’

Hoe is het mogelijk dat overheden steeds weer opnieuw regelingen ontwerpen met onnodig veel bureaucratische rompslomp, waarbij de burger nota bene -bij kritiek of een bezwaarschrift - steevast wordt getrakteerd op de opmerking: ‘de regeling moet een paar jaar in de praktijk worden uitgevoerd voordat deze pas geëvalueerd kan worden’. De Belgen doen het nog steeds beter.