Stop ‘Groupwashing’

Het was 22 oktober 2023 en FC Utrecht speelde tegen Ajax. Uit het FC Utrecht vak werd een drinkbekertje op het veld gegooid en volgens de nieuwe regels werd de wedstrijd tijdelijk gestaakt. Dit leidde tot onrust en we zagen de bui weer hangen, deze wedstrijd werd niet uitgespeeld. Totdat de nieuwe trainer Ron Jans de kant van de gevreesde Bunnikside op wandelde.O nder luid gejoel en gescheld pakte hij het vermaledijde bekertje op en staarde naar de tribune vol zwarte hoodies. Even leek het stil te zijn. Hij wees naar het bekertje en schudde zijn wijsvinger afkeurend, alsof hij ze als een ware schoolmeester de laatste waarschuwing gaf. Daarna verscheen een glimlach op zijn gezicht en gooide hij het bekertje terug het vak in. De harde kern ontplofte. Niet meer met gescheld en geschreeuw, maar met het scanderen van zijn naam. Jans hield terecht de groep verantwoordelijk en niet het individu. Als Jans zich had gericht op een enkele supporter in het vak, of dit had uitbesteed aan de stewards of de politie, dan was de kans groot dat de boel verder was geëscaleerd. Nu kon de wedstrijd (en tot nu toe alle wedstrijden daarna) worden uitgespeeld.

Groupwashing

In organisaties worden individuen de laatste jaren op grote schaal verantwoordelijk gemaakt voor collectieve problemen. Denk aan het ontmantelen van bijna alle collectieve zorg, woon- en onderwijsvoorzieningen, individuele prestatiebekostiging in het onderwijs en de marktwerking in het publieke domein. Onder het mom van efficiency, zelfredzaamheid en ondernemerschap, zijn collectieve zaken geïndividualiseerd.

Onterecht is aan medewerkers verkocht dat ze collectieve problemen zelf konden oplossen. Individuen zijn ‘ge-groupwashed’. Het gevolg hiervan in organisaties is groot.

• Collectieve problemen verspreiden zich als een olievlek door de organisatie, zonder dat duidelijk is wie en wat hier verantwoordelijk voor is en hoe het is te stoppen. 
• Individuen die voor deze problemen verantwoordelijk worden gemaakt, of zich voelen, kunnen deze niet dragen. Met burnout en verzuim tot gevolg. 

Van individuele naar collectieve aandacht

We hebben de individuele potentie van medewerkers zwaar overschat, hen verstikt en ondraaglijke druk opgelegd. Mijn advies voor de komende jaren zou zijn: Spoor Groupwashing op en ontsla het individu van de te grote lasten op hun schouders. Dit komt de gezondheid en effectiviteit van de groep en het individu op grote schaal ten goede.

Om je op weg te helpen volgen hier een vijftal notoire voorbeelden van groupwashing, soms goed verstopt onder mooie bestuurspraatjes. 

Vijf voorbeelden van 'groupwashing'

1. Zelfsturing
   Verkocht als het in de kracht zetten van het team en de professional. In feite het neerleggen van bestuurlijke verantwoordelijkheden bij het individu. ‘Het team’ dat zou moeten zelfsturen is onthoofd en heeft geen eigen draagkracht meer. De last komt ten onrechte bij individuele werknemers te liggen.
2. Ondernemerschap
   In veel organisaties is een totale jungle van ZZP’ers ontstaan. Er zijn genoeg vakbekwame ZZP’ers, maar zij hebben te lijden onder het gebrek aan sturing van het geheel. Om nog maar te zwijgen over de bakken met geld die wordt weggegooid en de achteruitgang in de kwaliteit van geboden arbeid.
3. Zorg en onderwijs  
   Het bieden van zorg en onderwijs wordt op steeds grotere schaal individueel bekostigd en gefinancierd. Dit terwijl veel zorg en onderwijs gebaat is bij een collectieve aanpak. Professionals in deze sectoren willen en kunnen wel verantwoordelijkheid nemen voor het geheel, maar zitten klem omdat zij hier niet voor beoordeeld worden. Zij richten zich dus zoveel mogelijk op het individu, maar niets is zo belemmerend als de cliënt, leerling of klant te allen tijde centraal stellen.
4. Veiligheid en vertrouwen
   Er wordt veel gesproken over veiligheid en vertrouwen. Het is goed om te beseffen dat dit thema’s zijn die alleen door de groep bereikt kunnen worden. Individuele trainingen of gesprekken kunnen hiervan onderdeel zijn, maar het begint met een structuur en gedrag die dit faciliteert voor de groep.
5. Vrijheid

En ja, ook vrijheid is een groepsverantwoordelijkheid. De professionele ruimte die je ervaart om jouw unieke expertise bij te dragen, bestaat bij de gratie van de tolerantie van de groep. Je zult vanuit de groep moeten denken en handelen, om jezelf zoveel mogelijk professionele ruimte te kunnen geven. 

Pak het bekertje op

Als je groupwashing kunt waarnemen en daarmee de oneigenlijke belasting van het individu, zal het eenvoudiger worden om te zien welke verantwoordelijkheden je bij de groep kunt neerleggen. Want de groep als geheel moet echt bepaalde taken op zich nemen en kan hiervoor verantwoording dragen. Zoals in het stadion alleen de groep een oorverdovend applaus of gezang laat horen, maar ook kan zorgen voor het staken van een wedstrijd. Je zult zien dat als je zelf naar de gehele groep toeloopt en het bekertje oppakt, je de groep achter je krijgt.