Voorbij de overvloed

In oktober 2012 startte ik mijn Nederlandse interviewreis langs managers en ondernemers. Bijna 5 maanden, 1350 gespreksminuten en 1541 kilometer later beginnen de contouren van bestemming leiderschap zich duidelijk af te tekenen.
Het idee voor een interviewserie ontstond in de zomer van 2012. Onder een blauwe hemel zat ik in de tuin van een Toscaans vakantiehuis te filosoferen over de snel veranderende wereld. Hoe die andere eisen stelde aan managers en ondernemers. Hoe zou het zijn om met succesvolle leiders in gesprek te gaan? En die weer te vragen of zij in hun netwerk nog interessante gesprekspartners kenden?

Crisisnieuws
Het Toscaanse landhuis waar ik de zomervakantie van 2012 met mijn gezin verbleef staat mijlenver af van het crisisnieuws in de ochtendkrant naast mijn computer. Gelukkig staan de sombere krantenkoppen ook haaks op de vastberaden en bevlogen gezichten van de mensen die ik de afgelopen periode heb gezien. Zij bevestigden mijn vermoeden dat er ondanks de financiële crisis nog steeds ruimte is voor creativiteit en talent. Sterker nog, er is nu juíst behoefte aan.

Als we de media geloven leven we in de zwaarste economische crisis die ooit heeft bestaan. Zware woorden met een verlammende uitwerking. Ook de leiders die ik sprak zien deze ontwikkelingen. Dus minder vraag dan aanbod, minder loyale opdachtgevers en een scherpe blik op de prijs-kwaliteitsverhouding.

Het woord ‘crisis’ hoorde ik mijn gesprekspartners zelden gebruiken. ‘De jaren van overvloed zijn voorbij’ heb ik daarentegen een paar maal voorbij horen komen. Ik heb ze van dichtbij mee mogen maken, de jaren van overvloed. Toen ik in 1990 koud van de HTS afkwam, verdiende ik met mijn eerste baan bij een Amsterdams werving- en selectiebureau meer dan ik kon opmaken. Een snelle auto hoorde daar ook bij.

All you can eat
In de Amsterdamse Pijp waar ik woonde, was een auto helemaal niet handig. Restaurants waren er in overvloed, maar een knappe parkeerplaats vinden was een tijdrovende klus. Een aantal van die restaurants lokte klanten met het all-you-can-eat-concept. Veel eten voor weinig geld. Een paar keer at ik er mijn maag vol, maar er écht van genieten deed ik niet.

Als ik terugkijk op de jaren van overvloed is all-you-can-eat een treffende omschrijving van het ondernemersklimaat en de manier waarop bedrijven werden geleid. Omdat geld relatief makkelijk verdiend werd en de vraag het aanbod overtrof, vergaten veel bedrijven en professionals zich op kwaliteit en vernieuwing te focussen. Of gingen ze dingen doen waar ze helemaal niet goed in waren.

Deze tijd vraagt om een andere aanpak van managers en ondernemers; een ander ondernemerschap. Om succesvol te zijn creëert de moderne leider een omgeving waarin de mensen om hem heen hun intelligentie, creativiteit en vakmanschap omzetten in producten en diensten die goed zijn voor de winst, de mens én zijn omgeving. Voortgedreven door de vraag: wat maakt ons bijzonder voor de klant?

In economisch zware tijden ligt het voor de hand om harder achter de klant aan te hollen, de korte termijn als leidend te nemen, scherp op control te gaan zitten en mensen kort aan te sturen. Tijdens mijn interviews heb ik ervaren dat de moderne leider die valkuilen probeert te vermijden: hij kiest eerder voor reflectie en definieert vervolgens op basis van de wensen van zijn klanten haarscherp wat zijn organisatie wel maar ook niét gaat doen.

Speelveld
De succesvolle leider heeft de afgelopen jaren benut om goede mensen binnen te halen en geestelijk uit te dagen. Het spreadsheet is niet verdwenen, ook de moderne leider hecht waarde aan scherp bepaalde doelstellingen. Niet om gele en rode kaarten te kunnen uitdelen maar vooral om de lijnen van het speelveld aan te geven. Daarbinnen krijgen professionals de ruimte om hun persoonlijke talenten en creativiteit te benutten met het doel om de organisatie weer bijzonder te laten zijn.

Inmiddels woon ik niet meer in Amsterdam maar ik kom er nog graag. Op een koopzondag in maart stond ik voor een kledingzaak te wachten en keek ik naar de winkels in de straat. Naast de bekende filialen zag ik veel kleine bijzondere winkeltjes. Smaakvol ingericht en allemaal met een duidelijk assortiment: koffie, broodjes, meubels, lampen, boeken. ‘Het lijkt erop dat bijzonder zijn opnieuw gaat winnen’, dacht ik.