Wat managers kunnen leren van Belgen

In managementland wordt er veel geschreven en gesproken over het belang van vertrouwen. Vertrouwen in elkaar: van de manager in de medewerker en van de medewerker in de manager. Vertrouwen is één van de belangrijke ingrediënten om de grote uitdaging van leidinggevend Nederland invulling te kunnen geven: een andere leiderschapsstijl hanteren die aansluit bij deze tijd.

Uit publicaties, maar ook uit allerlei onderzoeken, blijkt dat de snelheid waarmee die leiderschapsstijl wordt opgepakt tegenvalt. Als belangrijkste hobbel wordt de overgang van controle naar vertrouwen gezien. En dat is eigenlijk niet verwonderlijk. Je zult maar leidinggevende of manager zijn in Nederland en toevallig deze week het volgende nieuws voorbij hebben zien komen, terwijl je op een spaarzaam moment van rust televisie kijkt.

Bijvoorbeeld de reportages rond het drama in België tijdens Pukkelpop. Toevallig zag ik zowel reportages op de Nederlandse - als op de Belgische televisiezenders. De teneur in de Belgische journaals was dat het drama het gevolg was van bizarre weersomstandigheden en van domme pech. Interviews met geschrokken bezoekers, vol ongeloof over het drama op een festival dat bekend staat om top faciliteiten en om de professionele organisatie. Interviews met ruimte voor steun, medeleven en begrip voor iedereen van iedereen. De directeur van het festival viel een spontaan applaus ten deel bij het verlaten van de kerk na de herdenkingsdienst. Dat zegt iets over hoe in België naar deze organisatie gekeken wordt.

Nee, dan de reportages over dit drama op de Nederlandse tv. Reporters die een verslag doen rond de voor hen enig belangrijke vraag: wie is hiervoor verantwoordelijk? Wie heeft er een fout gemaakt? De ene omroep nog gekker dan de ander. Reporters die Nederlandse bezoekers hadden gesproken die 'verkeerde tenten' hadden gezien, die slechte communicatie hadden ervaren. Of die gehoord hadden dat het Belgische KNMI geen weeralarm had afgegeven. Zeer weinig aandacht voor de slachtoffers en hun nabestaanden, snelle beschuldigingen op basis van wat? En wie zijn die Nederlandse bezoekers die ze hadden gesproken dan wel om dit te kunnen concluderen?

Een groot contrast dat ook duidelijk maakt wat diepgeworteld wantrouwen doet: direct met 'het vingertje' willen wijzen. Tv-programma's worden toch de 'spreekbuis van het volk' genoemd? Dan moet een groot deel van de samenleving zich er klaarblijkelijk in herkennen: geen tijd voor emotie of hoor/wederhoor, alleen rationaliteit en accountability tellen!

Waar komt dat toch vandaan, dat wantrouwen? Hoe het gevoed wordt is duidelijk, daar hoef je alleen de hoofdlijnen van het nieuws maar voor te volgen. Komt het omdat we die overtuiging continu bevestigd zien en de 'bewijzen' dat mensen niet te vertrouwen zijn voor het oprapen liggen? Ook deze week in het nieuws:

- Bestuurders spreken elkaar tegen in de terugkoppelingen van de resultaten van onderzoeken naar de milieuramp in Moerdijk. De Inspectie van Openbare Orde en Veiligheid concludeert dat de Veiligheidsregio Midden - en West Brabant en de gemeente Moerdijk steken hebben laten vallen tijdens de bestrijding van de grote brand bij Chemie-Pack Moerdijk (reële risico's onderschat, onvoldoende verantwoordelijkheid genomen, brandweerzorg onvoldoende). De veiligheidsregio zelf echter concludeert dat de 'brand in essentie op de juiste manier is aangepakt. Door de gekozen strategie en tactiek is de schade in omvang en ernst beperkt'. Geen voorbeeld van congruentie dus.
- Het Bureau Integriteit Nederlandse Gemeenten (BING) concludeert na haar onderzoek dat de burgemeester van Schiedam zich schuldig heeft gemaakt aan belangenverstrengeling en dat de burgemeester, wethouders en topambtenaren van Schiedam tekortgeschoten zijn met betrekking tot integriteit. Weinig betrouwbaar bestuur dus.

In een samenleving waarin veel georganiseerd is op basis van wantrouwen, met strakke regels en veel toezicht, moet je als manager wel stevig in je schoenen staan om te kiezen voor leiden op basis van vertrouwen. Toch zijn er voorbeelden genoeg dat het anders kan en is het dus een overweging waard. Vertrouwen is tenslotte een menselijk gevoel. En mensen hebben het vermogen om zelf aan te voelen of iemand te vertrouwen is en om zelf te besluiten of ze de ander willen vertrouwen.

In plaats van continu de bevestiging van wantrouwen om je heen te zien, zou je dus ook op je intuïtie kunnen vertrouwen. En vanaf morgen op basis van je inschatting van de omstandigheden hier en daar de teugels wat laten vieren. En je medewerkers daarbij te betrekken. Gewoon om eens te kijken wat dat doet met de productiviteit en betrokkenheid. En wat het doet met je eigen welzijn: niet meer denken in fouten of angst hebben dat het fout gaat. Stel je dat eens voor! Dat begint bij vertrouwen in jezelf en je vaardigheden op dit vlak. Vertrouwen maakt ruimte voor andere belangrijke zaken. Wat dat betreft kunnen we nog echt iets leren van de Belgen.