Luister goed naar experts

Om maar meteen met de deur in huis te vallen; ìk ben geen expert. In niets overigens, ik ben geen psycholoog, geen gedragsdeskundige en zeker geen viroloog. Het onderstaande is dus ‘ook maar een mening’. Ik heb niet de bedoeling om je te overtuigen van mijn inzichten maar misschien zet het je aan het denken.

In deze onzekere COVID-19 tijden stellen we veel vertrouwen in experts. We zien ze de hele dag op TV en internet voorbij komen, ze ‘praten de tweede kamer bij’, ze zitten in crisisteams, en wij praten ze allemaal na bij de virtuele vrimibo, kortom lang leve de experts. Logisch, we zitten in een van de grootste gezondheidscrises van de afgelopen honderd jaar en de adviezen van experts kunnen levensreddend zijn. En dat is natuurlijk ook zo. Als er al mensen zijn die nu nuttige adviezen kunnen geven zijn dat de deskundigen van universiteiten, ziekenhuizen en onderzoeksinstellingen.

Kortom, vertrouw de experts, zij weten het ’t beste, je kunt ze op hun woord geloven.

Het bijzondere is alleen dat we diezelfde experts niet geloven als ze zeggen dat E-nummers in voedingsmiddelen niet gevaarlijk zijn, dat je niet allergisch kunt zijn voor glutamaat, dat het niet gevaarlijk is om onder een hoogspanningskabel te wonen en dat je je kinderen wel tegen besmettelijke ziektes moet laten vaccineren. Zou er sprake zijn van selectief geloof in experts? Zouden we alleen experts willen geloven als ze ons een voordeel bieden?

Experts zijn bij uitstek vertegenwoordigers van de “Wetenschappelijke Methode’. Als iets wetenschappelijk is aangetoond is dat bij grote delen van de bevolking een keurmerk voor waarheid. Maar als er iets is dat ik in mijn wetenschappelijke carriere geleerd heb is het dat niets zeker is, dat je alles kan (en moet) betwijfelen en dat er altijd nieuwe en betere inzichten zullen komen. Wetenschap is vooral kunnen omgaan met onzekerheid. Wetenschappers en experts weten dat én kunnen dat. Het is hun tweede natuur om overal vragen bij te stellen, twijfels te hebben en alles eerst met eigen ogen te willen zien.

Met onzekerheid omgaan

Maar helaas kunnen gewone mensen over het algemeen niet met onzekerheid omgaan.Gewone mensen willen dat alles een reden, een oorzaak of een verklaring heeft. En als die er niet is, sommige dingen zijn nou eenmaal gewoon toeval, wordt er wel een fantastische complottheorie bedacht. Meestal komen daar overheden in voor, zendmasten en natuurlijk de misdadigers van de voedingsmiddelenindustrie. Om die complot-theoriën te bewijzen, of om te bewijzen dat E-nummers wel degelijk slecht zijn, wordt er altijd wel een wetenschappelijk artikel van een Australische arts of een Amerikaanse onderzoeker geciteerd. Wetenschap is vooral handig als het goed uitkomt.

Het is natuurlijk ook moeilijk om met onzekerheid om te gaan, zeker als het over ziekten en dood gaat. En natuurlijk ligt het voor de hand om oorzaken voor ziekten aan te wijzen en die oorzaken te vermijden. Je kunt niet voorzichtig genoeg zijn immers. Behalve als het om roken, drinken en overgewicht gaat.  We vermijden liever een e-nummer of verbieden onze kinderen op kunstgras te voetballen dan dat we onze glazen rode wijn en toastjes brie laten staan. We vinden het eng om onder een hoogspanningskabel te wonen maar houden wel een mobiele telefoon tegen ons hoofd. De logica is ver te zoeken.

Eén conclusie

Dit ogenschijnlijk onlogische gedrag is wel te verklaren; we maken continue afwegingen van voordelen en nadelen. Voor- en nadelen op korte termijn wegen daarbij veel zwaarder dan op de lange termijn. En omdat mensen ook nog eens heel slecht zijn in lange termijn risico analyse worden sommige lange termijn gevaren ten onrechte te hoog of te laag ingeschat.  Dus, iedere dag een halve fles wijn is gewoon gezellig ondanks het feit dat alcohol op lange termijn kanker kan veroorzaken. Maar we laten de voor de zekerheid de E-nummers staan want die zijn misschien toch kankerverwekkend. Er is dan ook maar één conclusie, en die is weinig hoopgevend, we geloven experts als hun boodschap ons een korte termijn concreet voordeel biedt.

Beter, maar niet perfect. Ook experts zullen er soms naast zitten

De adviezen van de virologen over COVID-19 worden trouw opgevolgd omdat het korte termijn voordeel - niet ziek worden- heel concreet is. Het lange termijn voordeel van vaccinatie van je kinderen tegen mazelen weegt niet zomaar op tegen het, volledig ten onrechte, te hoog ingeschatte mogelijke nadeel van diezelfde vaccinatie. Maar als er morgen een vaccinatie tegen COVID-19 zou zijn zou iedereen die onmiddellijk willen krijgen en zeker voor zijn kinderen. We zullen moeten aanvaarden dat experts betere risico inschattingen kunnen maker dan wijzelf. Beter, maar niet perfect. Ook experts zullen er soms naast zitten. Maar we bewijzen onszelf een grote dienst door de adviezen van experts wel op te volgen, ook als die geen aantrekkelijke korte termijn voordelen bieden.