Leidinggeven en de kunst van het bescheiden verzoek

Columns

Het hebben van een mening die men vervolgens ook nog eens met grote stelligheid weet te verkondigen is iets dat in veel bedrijven gewaardeerd wordt. En het lijkt wel hoe hoger de functie hoe groter de stelligheid van de boodschap dient te zijn. Het getuigt immers van kennis, van het hebben van een visie.

De waarde van dat soort stelligheid wordt zwaar wordt overschat. Er zit een vervelende keerzijde aan. Het zorgt voor een klimaat waarin voor afwijkende meningen weinig ruimte blijft. Het zorgt er zelfs voor dat een klimaat ontstaat waarin "ondergeschikten" zich niet veilig voelen om tegengas te geven en heikele zaken aan de orde te stellen.

Wat er mis is met stelligheid is vanuit sociologisch perspectief gemakkelijk te verklaren. Stelligheid is neerbuigend ten opzichte van de ander. De boodschap is: "zo is het en niet anders." En des te groter de stelligheid des te minder ruimte het laat voor de ander. Het plaatst de ander bovendien in een soort onderpositie. De boodschap is immers "ik weet het zeker, jij snapt het kennelijk niet, dus luister maar goed naar mij." Duidelijk lijkt mij dat het niet zorgt voor een goede en gelijkwaardige relatie en dat open communicatie ernstig bemoeilijkt wordt.

Met name in risicovolle bedrijfstakken blijken goede relaties en betrouwbare communicatie van levensbelang te zijn. Ik keek onlangs naar een aflevering van Air Crash Investigation op National Geographic Channel. Ik weet niet eens meer welke vlucht het betrof maar de autoritaire alleswetende gezagvoerder staat nog helder op mijn netvlies. Zo groot in zijn stelligheid dat zijn co-piloot er voor koos kritiek voor zich te houden met een neerstortend vliegtuig als gevolg. Bij onderzoek naar rampen zoals vliegtuigongelukken, ongevallen met kerncentrales, chemische fabrieken etc. blijkt telkens weer dat er (veelal lager) personeel was dat over informatie beschikte waarmee de ramp voorkomen had kunnen worden, of tenminste de gevolgen had kunnen beperken. Maar informatie werd niet gemeld aan superieuren of bleek terzijde geschoven.

Hoe kun je binnen een bedrijf een klimaat scheppen waarin mensen hun mond opendoen en hun superieuren zelfs aanspreken op fouten die ze op het punt staan te maken? De oplossing ligt in het stellen van vragen. En het is een specifieke manier van vragen stellen die "bescheiden verzoeken" wordt genoemd. De definitie van een bescheiden verzoek is als volgt: Iemand bescheiden verzoeken is de kunst om iemand uit te horen, om vragen te stellen waarop je het antwoord niet al kent, om een relatie aan te gaan op basis van nieuwsgierigheid en belangstelling voor de ander. Om een relatie op te bouwen, moet een conversatie namelijk sociologisch gelijkwaardig en evenwichtig zijn. Met je bescheiden verzoek laat je de ander weten: "ik ben bereid om naar je te luisteren en maak mijzelf kwetsbaar." Het bescheiden verzoek maakt de ander mondiger. Je laat de ander weten dat hij iets weet wat jij nodig hebt of graag wilt weten. Je betrekt de ander bij jouw situatie en geeft hem ruimte je te helpen en daarmee bouw je aan de relatie. Wil je die relatie niet, dan is stelligheid prima, maar er kleven wel risico's aan.

Het is investeren in relaties die zich terug verdient wanneer de ander je iets vertelt wat je nog niet wist en waar jij behoefte aan had. Het is investeren in wederzijds open overleg waar ik in een eerdere column over geschreven heb.

Het bescheiden verzoek is m.n. van belang voor mensen in leidinggevende posities. En het wordt lastiger naarmate je status stijgt. Van leiders wordt immers kennis van zaken en visie verwacht en dat maakt dat stelligheid voortdurend op de loer ligt. En toch hebben juist leiders het meeste baat bij het beheersen van het bescheiden verzoek omdat juist de complexiteit waarin zij werken enorm gebaat is met goede vertrouwensrelaties met personeel uit alle geledingen van het bedrijf. Het schept en klimaat waarin opwaartse communicatie ruimte krijgt en dat komt effectiviteit en veiligheid ten goede.

We kunnen allemaal in een situatie komen die vraagt om innovatie en het nemen van risico's. Je hebt de leiding of kunt het door omstandigheden krijgen. Je wordt een betere leider als je je niet laat leiden door stelligheid maar de kunst van het bescheiden verzoek beheerst en op die wijze het voortouw neemt. Het is dienend leiderschap in haar meest zuivere vorm.

Zie ook dit filmpje van Edgar Schein https://www.youtube.com/watch?v=vK0BRFVBjEs

Bronnen
The Optimist, bijlage NRC Next van 29 maart j.l.
Edgar H. Schein, Humble Inquiry, ISBN9781609949815

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Meer over Leiderschap