Kluitjesvoetbal in organisaties

Columns

Toen mijn zoon jonger was, mocht ik altijd graag naar zijn voetbalwedstrijdjes kijken. Het was nooit moeilijk om te bepalen waar de bal was: die bevond zich ergens in een kluwen van armen en benen van de dappere voetballertjes. Kluitjesvoetbal noemden we dat. Heel grappig en vermakelijk om naar te kijken. Maar niet altijd even slim of effectief. Aan dat beeld moet ik nog wel eens terugdenken als ik in bedrijven de mensen hoor praten over dingen die ze zien en waar ze zich ‘verantwoordelijk voor voelen’. Maar dat uiteindelijk niet zijn.

Ook organisaties doen aan kluitjesvoetbal

Bij kluitjesvoetbal loopt het hele team naar de bal en dus staan alle spelers op een kluitje. Nadeel is dat spelers elkaar in de weg lopen en dat bij een uitbraak van de tegenstander niet kan worden verdedigd.

Het team heeft geen beheersing van de situatie, zelfs niet in het drukke gebiedje. Kortom: je neemt ruimte weg bij elkaar. En dat zie ik ook regelmatig in organisaties. Waar mensen zich druk maken over zaken waar ze niet verantwoordelijk voor zijn.

Met alle goede bedoelingen (met hart voor de zaak), maar vaak met veel verlies aan energie en motivatie. Omdat ze niet in staat zijn invloed uit te oefenen. Want ze gaan er immers niet over. En daardoor zijn ze wel te laat om zich te verdedigen tegen een aanval van een tegenstander. Lees: te reageren op iets onverwachts wat op hun pad komt. En dus te doen waar ze wél verantwoordelijk voor zijn.

Ruimte nodig om effectief te kunnen zijn

De positieve kant is natuurlijk dat mensen betrokken zijn bij elkaar. Want soms is het ook nodig om dingen van collega’s over te nemen. Maar hoewel de intentie met kluitjesvoetbal goed is (‘we helpen elkaar’) is het effect hetzelfde als bij een collega die je continue op de huid zit of je controleert. Je hebt het gevoel dat je niet meer kunt bewegen, dat je niet meer zelfstandig keuzes kunt of mag maken. Terwijl uit onderzoek juist naar voren komt dat mensen het meeste behoefte aan ruimte hebben, als je ze vraagt hoe ze beter zouden kunnen presteren. De meeste medewerkers in bedrijven willen duidelijkheid over wat er van hem of haar verwacht wordt én dan ook de mogelijkheden krijgen om dat te kunnen doen zoals zij dat zelf het beste achten.

Ruimte geven door kaders te stellen

Dan praten we over ruimte geven en loslaten. Dat wordt nog wel eens verward met ‘op afstand staan’ of ‘niet meer betrokken zijn’. Ruimte geven wordt dan verward met dingen uit je handen laten vallen. Of over de schutting gooien. En dat is toch echt wat anders dan elkaar de ruimte geven. Want ruimte ontstaat doordat er vooraf kaders met elkaar worden afgesproken. Bijvoorbeeld welke taken iemand oppakt, welke bevoegdheden daarbij horen en welke kwaliteitseisen worden gesteld aan het eindresultaat. Maar in de uitvoering krijgt de verantwoordelijke dan de ruimte om keuzes te maken en besluiten te nemen over het (beoogde) resultaat van een activiteit. Zolang iemand binnen de kaders werkt, zullen anderen dit toestaan en bewust een stap terugdoen. Dat kan allemaal in samenspraak worden bepaald dus daar zit de nabijheid en de betrokkenheid.

Kluitjesvoetbal hoort op de sportclub

Ruimte ontstaat dus door helder taakbesef en samenwerking in het team. Maar een andere kant van het kluitjesvoetbal is natuurlijk dat ‘als je niet bent waar de bal is, je niet meedoet’. Ben je dan nog wel onderdeel van het spel? Dat kun je natuurlijk wel zijn door om de bal te vragen, dus door initiatief te nemen of aan te geven dat je ‘vrij staat’ en je vinger op te steken. Zodat je teamgenoten weten wanneer je wel of niet de bal wil hebben en er klaar voor bent. Dus spreek je uit! En dat kun je natuurlijk ook doen door voorafgaand aan het spel al duidelijk te zijn over je talenten. Door je uit te spreken over waar je goed in bent en op die manier de verwachtingen te managen voor de komende wedstrijd. Dan vergroot je de kans dat je teamgenoten ook het voordeel ervan inzien dat je ‘vrij staat’ en je de bal toespelen. Dat is de enige manier om het kluitjesvoetbal te doorbreken. Dat is de meeste voetballertjes uiteindelijk gelukt. Dus dan moet een organisatie dat ook kunnen. Toch?

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Meer over Organisatieontwerp