De hoofdzonde van Rutte: verdeeldheid

Een jaar geleden sprak Premier Rutte tijdens de pandemie het land toe met de toen nog vaderlijke woorden ’samen komen we deze moeilijke periode te boven’. De realiteit leert ons  dat van ‘samen’ nooit sprake is geweest. Het beleid van de overheid heeft in plaats van eensgezindheid en solidariteit voor tweespalt onder de Nederlandse bevolking gezorgd. De maatregelen van de overheid hebben een groep aan de rand van de afgrond gebracht terwijl een andere groep enorme winsten heeft kunnen opstrijken. Een klein groep professionals wel aan het medisch debat mag deelnemen en andere collega’s buiten gesloten worden. De ene groep die zich wel wil laten vaccineren, een applaus krijgt, terwijl de andere groep die dat niet wil als ‘personas non grata’ worden weggezet.

De tweespalt die onderhuids in de samenleving heeft kunnen ontstaan en zich nog steeds afspeelt, is te wijten aan eenzijdig en bias leadership dat uit het Catshuis komt. Met dien gevolge dat Nederland in een jaar tijd lijnrecht tegen over zichzelf is komen te staan en nog nooit zo verdeeld is geweest als nu.

Vanzelfsprekend is het onmogelijk om als leider iedereen tevreden te stellen. Je kunt het niet altijd met iedereen eens zijn. Dat hoeft ook niet. Dat is niet de taak van een leider. De verantwoordelijkheid van een leider is om te allen tijde, vooral in een crisissituatie, de harmonie te bewaren om zo verdeeldheid buiten te deur te houden. Waarom is dit zo belangrijk? Omdat verdeeldheid het fundament is onder extremiteit en polarisatie. Verdeeldheid zet mensen tegen elkaar op, zorgt voor conflicten en geeft altijd iemand anders de kans om hiervan te profiteren. Direct vertaald naar een organisatie betekent dat verdeeldheid energie kost. Energieverlies schaadt de productiviteit en dit lijdt tot omzetverlies. Daarnaast schaadt verdeeldheid de werksfeer, ondermijnt het moraal, drijft het ziekteverzuim op en zorgt het voor een lage retentiepercentage.

Wat kan een leider in welke context hij opereert doen om verdeeldheid tegen te gaan? Henry Kissinger minister van buitenlandse zaken, die onder Nixon en Ford heeft gewerkt, zei eens: Hoe groot de meningsverschillen ook zijn, hoe overtuigd je ook bent van je eigen point of view je moet altijd ruimte laten voor de tegenpartij om te kunnen manoeuvreren. Dat ruimte geven, heet met een mooi woord, luisteren.

Luisteren

Oprecht luisteren is een onderschatte vaardigheid die maar weinig leiders écht onder de knie hebben. In zijn boek ‘de 7 eigenschappen van effectief leiderschap’ stelt Frank Covey dat als een leider oprecht luistert naar iemand anders zijn opvatting, een ‘emotionele bankrekening’ geopend wordt bij de ander. Elke keer als iemand met brein en lichaam luistert, geef hij de andere partij ’psychologisch zuurstof’. Dat psychologisch ademen zorgt ervoor dat de relatie versterkt wordt en er wederzijds begrip ontstaat. Oprecht kunnen luisteren naar een ander is een zeer krachtig wapen omdat het voldoet aan een essentieel universele menselijke behoefte, namelijk het intrinsieke gevoel van erkend en gehoord te willen worden. Vaak genoeg zijn mensen het oneens met elkaar over bepaalde standpunten of hoe processen zouden moeten lopen. Maar zolang er naar hun wordt geluisterd en ze aan de tafel mogen aanschuiven om hun verhaal te doen, zijn dezelfde mensen veel meer bereid om het gezamenlijk doel te dienen.

Het echte Samen

Samenvattend kun je concluderen dat leiders die goed kunnen luisteren zich van andere leiders onderscheiden omdat ze in staat zijn te communiceren op een diepmenselijke niveau. Ze zijn welgemeend geïnteresseerd in de ander en daardoor kunnen ze sympathiseren met het onbegrip en het lijden van de ander. Grote leiders zijn eerst mens en dan pas een leider. Leiders die dit door hebben zijn in staat in welke crisissituatie ze ook bevinden de kudde bij elkaar te houden en zonder dat ze al te veel moeten inleveren.

Toen Henry Morgenthau in 1913 werd aangesteld als Amerikaans ambassadeur voor het Ottomaanse rijk kwam hij gelijk terecht in een situatie van vele moorden op vooraanstaande Armeniërs in Istanboel. Na vele malen bellen en brieven schrijven mocht Morgenthau op audiëntie komen bij de minister van binnenlandse zaken Talaat Pasha die hem vroeg: ‘Waarom ben je eigenlijk geïnteresseerd in die Armeniërs? U bent Jood. Waarom kun je ons niet met deze Christenen laten doen wat we willen?' Morgenthau antwoordde: 'Ik ben hier niet als Jood, maar als Amerikaanse ambassadeur. Mijn land telt ongeveer 97 miljoen Christenen en iets minder dan 3 miljoen Joden. Dus tenminste in mijn hoedanigheid als ambassadeur ben ik voor 97% Christen. Maar daar gaat het niet om. Ik doe geen beroep op u in de naam van welk ras of religie dan ook. Ik doe beroep op u als mens.' Samen is geen abstract gegeven of een loze kreet maar het antidotum tegen verdeeldheid. Ondanks dat de heer Rutte opnieuw tot Premier van Nederland is gekozen laat de verkiezingsuitslag evident zien, helaas, dat verdeeldheid troef is en dat van ‘samen’ nog geen sprake is.