Hoe tot actie aanzetten en binding organiseren?

Hoe een beweging starten? Hoe werk je aan maatschappelijke ommezwaai? Hoe verspreid je een idee? Hoe zorg je dat je als start-up naamsbekendheid krijgt? Hoe begin je een politieke partij? Hoe creëer je intern draagvlak voor een nieuwe organisatiekoers? Hoe werkt dat: ideëen verspreiden, mensen tot actie aanzetten, loyaliteit en binding organiseren? In dit artikel deel ik de lessen die ik opdeed in een Thaise sekte / vredesbeweging. Om antwoord te geven op de vraag: 'How to start a movement'.

We hoeven het wiel niet opnieuw uit te vinden. We hoeven alleen maar onze ogen in de wereld te richten en de 'best practices' af te kijken. Van de Pokemon-hype. Van trends die viraal gaan. Van kleine guerillabewegingen die in staat zijn een regime opzij te zetten.

How to start a movement

Voor mij zijn sektarische bewegingen voor-beeldig. Niet omdat ik er altijd in religieuze of ideologische zin zoveel mee heb - integendeel, sommige vind ik een beetje potsierlijk, enkele zelfs verwerpelijk. Maar wel omdat het me fascineert hoe ze in staat zijn mensen te binden, aan te trekken en mee te nemen. Ik kijk er op een vaktechnische manier naar, los van oordeel over moraliteit of inhoud. Dat komt pas daarna én is heel belangrijk. Ik hoop dan ook dat een ieder die de tips in dit artikel toepast, dat doet vanuit het goede en op basis van waarachtige intenties.

Ik was deze winter in Thailand en Cambodja. Genieten met gezin en nieuwe inspiratie op doen. Verhalen ophalen. Ik liet mezelf verwelkomen (of interneren, het is maar hoe je dat wilt noemen) in de grootste vredesbeweging / sektarische community (hangt van perspectief af) in Thailand. Denk de Bhagwan docu Wild Wild Country, denk Scientology, Moon sekte, of denk gewoon aan elke startende religie op aarde. Het was een korte maar intense ervaring. In letterlijk nog geen 10 minuten was ik on-boarded, stond ik onder liefdevolle doch niet aan te ontsnappen protectie, had ik mijn eigen kleren (en daarmee stukje identiteit) verruild voor een wit pakje en werd ik gefotografeerd met gevouwen handen voor een prachtig heiligdom. Een dag met volledig op maat toegesnede meditatieles, perfect georganiseerde rondleiding, verhalen over doel en oprichting. Een paar dagen later had ik foto's, een volledig gepersonalizeerd on-line meditatieprogramma en een persoonlijk begeleider in mijn mailbox. En het werkt. Ofschoon ik als een professionele buitenstaander kijk en blijf kijken, voelde ik mezelf welkom, gezien, gewaardeerd. En dat was bijzonder prettig. En zie ik de schoonheid van deze 'beweging', al weet ik rationeel dat er discussie is over interne machtsverhoudingen en de grote hoeveelheden geld die er in omgaan en weet ik dat het Thaise leger al een paar keer is binnen gevallen.

Ik heb heel wat on-boardingsprogramma's in organisaties gezien en er over meegedacht. Acties om nieuwe medewerkers te werven, zich thuis te laten voelen, integratie bij fusie goed te laten verlopen. Maar oprecht nog nooit heb ik iets zó professioneel uitgevoerd zien worden als in deze Dhammakaya beweging.

Een combinatie van liefdevolle persoonlijke aandacht, hoogstaande technologie, gedisciplineerde consequentheid in alle cultuuruitingen, veel rituelen, duidelijke hiërarchische verhoudingen, peer to peer beïnvloeding en een aantrekkelijk hoger doel zijn de ingrediënten voor succes. Inmiddels is deze beweging gegroeid van een handjevol monniken en volgers vanuit een klein paviljoentje, tot een steenrijke beweging met enorme maatschappelijke impact, bijeenkomsten met een miljoen mensen, stunning architectuur en misschien wel de mooiste tempel in de Boedhistische wereld, bestaande uit een miljoen gouden mini-Boeddha's.

Reis mee. Naar een onverwachte plek. Een Thaise sekte / vredesbeweging. En lees over hun ervaringen en lessen.

Hoe dan? Een beweging starten

Of je nu maatschappelijke ommekeer wilt entameren, een nieuw bedrijf van de grond tillen, of een organisatieverandering wilt doorvoeren; het er gaat altijd om mensen te bewegen. De volgende zeven lessen leerde ik uit mijn korte bezoek aan de Thaise sekte én mijn jarenlange studie politiek / religieuze antropologie, waarin ik veel religieuze bewegingen heb bestudeerd.

1. Een hoger doel.

Het doel van de Dhammakaya beweging is 'World Peace'. Om dat te bereiken moeten mensen innerlijke vrede vinden. De weg daarheen is veelvuldige en diepe meditatie. Innerlijke vrede verspreid je in de wereld door goede daden te doen en ook andere mensen te leren innerlijke rust te vinden. Er is een duidelijke leer hoe je dat moet doen. De methodiek, de leer en meditatievormen staan in verschillende geschriften. Zowel oude, Boeddhistische, als in de visie van de oprichters van de beweging.

Het is belangrijk dat je als beweging of organisatie duidelijk bent over je doelstelling. Maak daarbij onderscheid tussen een hoger, meer metafysisch doel (wat niet altijd concreet haalbaar in korte tijd hoeft te zijn) en kleine concrete stappen er heen. Zonder doel, of totem zoals ik dat ook graag noem, krijg je het 'Mieke Telkamp effect': waarheen leidt de weg. Een hoger doel bindt mensen en geeft gesprekstof. Het hogere doel gaat altijd ook over ethiek. Volgers, deelnemers, klanten, kiezers, 'scoren' hun leiders en voorgangers op het volgende rijtje:

• ethos: deugt het hogere doel,
• logos: is er een logische structuur om dat te bereiken
• mythos: wat is het grotere contextuele narratief waarin deze beweging te plaatsen is
• pathos: heb ik sympathie voor de voorgangers.

2. Liefdevolle persoonlijke aandacht

Het was ongelooflijk, het entree in de Thaise sekte. Mijn komst was onaangekondigd. Er was even wat onrust met een onverwachte gast uit Europa. Maar binnen een kwartier was het geregeld. Een warm welkom, intake waarbij mijn interesse en meditatie-ervaring werd ingeschat. Geregistreerd en gefotografeerd. Je kunt de persoonlijke warme deken ook kritisch duiden overigens. Het was geenszins de bedoeling dat ik vrij over het terrein zou rondlopen of met mensen zou spreken. Er was direct een persmevrouw -met camera-, een chauffeur met terreinwagentje om over het immense terrein te rijden, een monnik voor de spirituele uitleg, een volunteer voor de meer aardse vragen en een mevrouw om mij in een wit pakje te laten omkleden. Door het witte pakje voelde ik me er gelijk bij horen. En werd ik me ook gewaar van het feit dat mijn eigen identiteit hier ondergeschikt was aan het grotere geheel. Ik kreeg een informatie filmpje over de beweging te zien en een persoonlijke online geleide meditatiesessie. Knap hoe die was afgestemd op mijn profiel: een Amerikaanse meditatiebegeleider sprak mij toe. Niet te moeilijk, licht, snel te doen in de korte tijd van mijn bezoek. Knappe combi van standaardisatie en persoonlijke matching. Ook na afloop volle aandacht per mail en een persoonlijk programma op maat aangeboden.

Ik zeg het heel vaak: 'aandacht is het nieuwe goud'. Die organisaties die het lukt om je als nieuwe medewerker, kiezer, klant, burger, leerling, patient echt thuis te laten voelen gaan het maken. Juist in een tijd van snelheid, vervreemding en technologie. De kunst is om mensen echt te zien en onderscheid te maken.

Hier heel knap gedaan: standaardiseren met behulp van technologie, maar daarbinnen op maat toesnijden. Ik ben nogal kritisch op concepten als gepersonaliseerde leerlijnen en zorg. Omdat ze vaak zo beroerd zijn uitgevoerd en het juist betekent dat je mínder aandacht krijgt van een echt mens. Hier heel knap gedaan: technologie voor je laten werken, zodat de 'echte mensen' alle tijd hebben voor een praatje, rondleiding, persoonlijke behoeften.

Aandacht bestaat uit simpele dingen: als je klanten of medewerkers aanspreekt, niet in de derde persoon óver hen spreken: 'de medewerkers van ons bedrijf kunnen rekenen op...', maar je rechtstreeks richten: 'je kunt me dit jaar houden aan...'. Een klein gebaar, persoonlijk uitleggen van gedragsregels zoals hier heel snel wit pakje aan doen, vragen hoe het met iemand gaat, als CEO of bestuurder eens een praatje maken met de nieuwe stagiair. Die dingen dus.

3. Hoogstaande technologie

Dhammakaya rocks als het om technologie gaat. Het is echt of je op een Star Trek basis landt; zowel visueel als in technische snufjes. Ik ben er te kort geweest om het helemaal te leren kennen, maar het is stunning. Enorme database aan online meditatieprogramma's. Snelle invoer van je gegevens. Ik vermoed erg goed databeheer daarvan. Camera's overal. Logistiek en bevoorrading - zeker voor Thaise begrippen - perfect geregeld om de grote aantallen bezoekers van de massabijeenkomsten in goede banen te leiden.

Ik heb nog een beetje het vooroordeel dat technologie menselijkheid vermindert. Hier heb ik geleerd dat dat niet zo hoeft te zijn. Mits je technologie niet inzet als bezuinigingsoperatie om mensen te vervangen, maar dat je mensen vrij maakt voor écht contact door terugkerende taken te standaardiseren en online te zetten. En je gepersonalizeerde data ook écht voelen als meerwaarde voor jou persoonlijk. Als ik op deze manier bijvoorbeeld toegang zou krijgen tot mijn online patiëntendossier zou ik daar wél blij van kunnen worden. Niet als mijn contact met een arts daardoor verloren gaat zoals ik nu ervaar.

4. Consequente cultuuruitingen en discipline

Het aantrekkelijke én vervreemdende in mijn bezoek vond ik dat álles klopte. Ontvangst, terrein, technologie en met name de architectuur. Niks wijkt af. In het oerstrakke, hypermoderne ontwerp van gladde vloeren met pyramides en ronde bolvormen is alles in orde. Geen vlekje op de kleding van monniken te zien. Als er een duif een uitwerpsel achter laat op de vloer, wordt dat razendsnel door een vrijwilliger weggepoetst. De oprichtster, een boeddhistische non van de beweging vond het belangrijk dat niemand zich druk hoefde te maken om fysieke zaken als eten, drinken en wc bezoek. Tijdens massabijeenkomsten worden er 10.000 mobiele toiletten neergezet en zijn er 6 parkeerdeks voor toestromende bezoekers. Fysieke ergernis en ongemak bestaan niet in Dhammakaya. Die perfectie kost wel wat overigens. Bij elk bezoek staat er een persvoorlichter klaar. Het is verboden om het heiligdom te fotograferen zonder dat je het roodgele logo in beeld neemt of zonder je handen voor je borst te vouwen. Perfectie is hier dwingend.

In bewegingen en bij reorganisaties krijg je geloofwaardigheid als alles klopt. Gedrag van voortrekkers, boodschap, logo, website. Consequentie maakt dat je geen vragen hoeft te stellen bij het hogere doel en maakt dat leiders op hun plaats kunnen blijven staan en niemand aan hun positie knabbelt. Vermijd slordigheid en 'practice what you preach'. Wees je bewust van het belang van schoonheid in al je cultuuruitingen en zorgen voor goede communicatie-experts in- en extern.

 5. De kracht van rituelen

Een heiligdom gemaakt van 1 miljoen kleine gouden Boeddha's. Offerrituelen. Goede daden doen. Armen helpen. Een uitgebreidde meditatiemethodiek. Massabijeenkomsten. Eigen muziek. Het houdt niet op. Deze Thaise sekte bestaat bij de gratie van ritueel. Rituelen overal ter wereld maken dat we het bijzondere, het buiten-gewone kunnen omarmen. Ook in organisaties.

Rituelen helpen ons bij overgangen. Fusie, reorganisatie, maatschappelijke verandering, levensovergangen: rituelen markeren overgangen tussen oud- en nieuw, tussen gewoon en heilig. Als je snapt hoe rituelen in elkaar zitten, heb je een enorme toolset van beïnvloedingsstrategieën in handen. Rituelen lijken door hun heiligheid onaantastbaar. In werkelijkheid zijn ze in alle religies opgebouwd uit een aantal herkenbare elementen en patronen. Rituelen kennen vaste structuren en een eigen logica; bijna grammaticaal. Die kan je leren en toepassen in het bouwen van welke (organisatie)beweging dan ook.

6. Duidelijke hiërarchie

Niks geen zelfsturing bij Dhammakaya en andere sektes. Of je het nu leuk vindt of niet: bewegingen groeien in aanvang het hardste met duidelijke, charismatische leiding aan de top. Pas als een organisatie goed staat en de andere elementen in dit lijstje werkend zijn, kan je macht delegeren en streven naar diversiteit. Natuurlijk ligt machtsmisbruik op de loer. Deze Thaise sekte staat net als sommige van haar gelijksoortigen in de aandacht van de Thaise justitie waar het gaat om machtsverhoudingen en geldstromen.

We zien het heel vaak bij nieuwe politieke partijen; gedoe aan de top en grepen uit de kas. Het is een kenmerk van de sterke gecentraliseerde macht bij snel groeiende start-ups. Ook binnen grotere organisaties is er vaak gedoe rondom pilots en interne start-ups: wie heeft het voor het zeggen en hoe loopt de projectfinanciering precies. Start-ups en keurig declaratiegedrag: het lijkt onverenigbaar.

Zorg dat je bij een nieuwe beweging of pilot hyper transparant bent. No excuses; regel het gewoon goed. Je hebt er waarschijnlijk geen zin in; maar het is écht belangrijk. Stel een kei van een financieel beheerder aan. Wees niet bang om in het begin als oprichter de touwtjes aan de top strak in handen te houden. Te vroege verdunning en verwatering maakt een beweging dood.
Soms krijgen start-ups van de kritische buitenwereld het verwijt eenvormig te zijn: 'hoe zit het met uw diversiteit'. Durf in den beginne een duidelijke signatuur te kiezen met mensen met een sterk profiel; diversiteit is een mooi streven, maar werkt pas als er cultuur is gebouwd, anders begin je met oeverloos visie- en missie gepolder. Bouw je totem op, zet een structuur neer en organiseer als je goed geworteld bent de inspraak en tegenstem. Dat moet ook. Want als je daar té lang mee wacht liggen corruptie, kokergezichtsveld en misbruik op de loer. En gaat de buitenwereld vragen stellen. Moeilijke momenten zijn overdracht van macht. Binnen Dhammakaya heeft de dood van de oprichtster tot veel erfopvolgersgedoe geleid, dat nog niet is opgelost. Belangrijk om te zorgen dat je snel een goede tweede ring opbouwt. Helemaal voorkomen van Bokito strijd in die tweede ring kan je niet.

7. Peer to peer beïnvloeding

Founders zetten de beweging neer. Maar verspreiden haar niet. Dat doen de volgers. Het zijn de duizenden vrijwilligers in Dhammakaya die met volle toewijding het verhaal van World Peace en innerlijke vrede de wereld in brengen. De een op een aandacht bij mijn bezoek zou niet mogelijk zijn puur op een structuur van betaalde medewerkers. Mijn toegewezen 'volunteer' maakte voor mij deze dag het verschil; een hele leuke hoogopgeleide Thaise jonge vrouw, die helemaal niet zielig in een sekte was gelokt, maar een stevige weloverwogen keuze in haar leven had gemaakt. Een uiterst aantrekkelijk en overtuigend rolmodel voor mij.

De toewijding van volgers die geloven in het hogere doel is de sleutel tot succes. Eer je volgers. Beïnvloed peer to peer. Mensen bewegen. We weten al lang hoe dat moet. We hoeven de kunst alleen maar af te kijken.

Danielle Braun, auteur van het boek Building Tribes, met co-auteur Jitske Kramer.