De scheve schaatsen van de adviseur

Oude mensen gaan steeds meer zeuren. Dat geldt ook voor mij. “Ja, pa, dat was vroeger!”, zegt mijn zoon. Dan houd ik beschaamd mijn mond, maar ik denk er nog steeds het mijne van.
Ik kijk terug op een loopbaan lang werken aan de ontwikkeling van mensen en organisaties. Soms vraag ik me af wat ik heb bijgedragen - is er door mijn werk echt iets verbeterd? Misschien is zelfs de gedachte daaraan al van een te grote ijdelheid.

Ik herinner me de psychiater Louis Tas, gelouterd in het vak en door het leven, die in de serie Kijken in de Ziel het nut van adviezen relativeerde. De interviewer vroeg hem of hij zich dan niet een enkel advies herinnerde waar een client iets aan had gehad. Jazeker, was het antwoord: “Zorg dat je schaatsen altijd goed geslepen zijn”. Dat vroeg om een toelichting. Een patiënt wilde schaatsles nemen en hij adviseerde hem om dat met goed scherpe schaatsen te doen. “Daar heeft die man echt iets aan gehad”, wist Tas.

Zo bescheiden ben ik nooit geweest. Ik had ambitie en een verlangen - ik wilde mensen helpen om te worden wie ze wilden en konden zijn. Wat ik met organisaties wilde is wat minder duidelijk, met strategie en visie heb ik nooit zo veel op gehad. Ik was meer van de school van ‘Is dat beleid of is er over nagedacht?’, om wijlen Jan Schaeffer maar weer eens te citeren. Het ging er bij organisaties altijd om het zo in te richten dat je waar kon maken wat je wil, dat je doet wat je je voorneemt, dat je kunt wat je belooft. Je klant goed bedienen en dat doen op een manier waar medewerkers zich prettig bij voelen en waar ze zich in kunnen ontplooien - je hebt geen idee hoe moeilijk het is om dat voor elkaar te krijgen! Eerst noemden we dat emancipatie, nu heet het empowerment of ‘participatie’.

Ik heb wel geleerd dat je van adviezen niet veel wijzer wordt, daar had ik Louis Tas niet voor nodig. Hoewel, zo mooi als hij heb ik het nooit kunnen zeggen. Een mens kan alleen zichzelf helpen - je moet dus allereerst leiding gaan geven aan jezelf. Een organisatie verandert als mensen in die organisatie iets anders gaan doen - collega’s in teams moeten dus zelf verantwoordelijkheid nemen voor wat ze willen bereiken. Inderdaad - empowerment. De bijdrage die ik daaraan kon geven, was helpen de krachten vrij te maken om dat te doen.

En dan zet ik de radio aan en word ik weer eens ouderwets BOOS! Heeft u hem ook gehoord? “Ik ben Pietje Puk en samen met mijn team maken wij van uw visie werkelijkheid.” Ja, u hoort het goed: ‘maken WIJ van UW visie werkelijkheid!” Alsof de tijd heeft stil gestaan, alsof er niet duizenden van dit soort adviesbureau gestuurde projecten zijn mislukt, alsof er niet tientallen organisaties zwaar in de problemen zijn gekomen door deze aanpak. In plaats van schaamte over de miljoenen euro's die zijn verkwist en de duizenden mensen die zijn gefrustreerd in hun ambitie, worden er opnieuw knollen voor citroenen aan de man gebracht. “Wat verkoopt u? Onzin met een verlengsnoer! O, doe er dan maar twee”, grapte Freek de Jonge al. De boodschap aan de manager is duidelijk: leun maar rustig achterover, wij komen binnen met ons team, in zo’n hele lange rij lease auto's, u hoeft niets te doen, want WIJ maken van UW visie wel even werkelijkheid. Maar niet heus.

Genoeg gezeurd. Trap er niet in. Doe het zelf. Gebruik adviseurs om je te helpen alle krachten in je eigen organisatie te mobiliseren; huur iemand in voor iets wat je niet kan. Maar sta nooit een ander toe om van JOUW visie ZIJN werkelijkheid te maken.

Ik ben Jaap van Dijk en ik wens u graag toe dat U samen met UW team UW visie tot UW werkelijkheid maakt. En zorg dat uw schaatsen altijd goed geslepen zijn.