Haal de financiele markten uit de Middeleeuwen

Columns

Zilver en goud is sinds de oudheid gebruikt als ruilmiddel. Om het ruilen eenvoudiger te maken zijn er munten van geslagen. Daarmee ontstond er een onderscheid in de nominale waarde en de intrinsieke waarde op basis van het gewicht. Slimme handelaren knipten een klein stukje van de randen af. Zo wonnen ze zilver en goud voor zichzelf, zonder dat de waarde van de munt daalde. Uiteindelijk werden deze munten door deze praktijk onbetrouwbare betaalmiddelen. Tot er besloten werd om een randschrift op munten aan te brengen, zodat het direct zichtbaar werd als er materiaal van een munt afgeknipt zou zijn. In Nederland was dat “God zij met ons”. Daarmee werd de nominale waarde van een munt ook weer de werkelijke waarde. Na het verdwijnen van dat randschrift lijken de financiele markten ook echt van “God” losgeraakt te zijn. De waardenloosheid en normloosheid die zich manifesteerde, leidde tot het ongebreideld nastreven van eigen gewin.

Een ander gebruik in de Middeleeuwen was het gebruik van gemeenschappelijke weidegrond, de meent. Herders hadden eigen weiden, maar deelden ook gemeenschappelijke weiden. Zij probeerden meer dieren, dan hun aandeel eigenlijk toestond, op die gemeenschappelijke gronden te laten grazen. Dat vergrootte hun melkopbrengst ten opzichte van collega herders. En de kosten werden gedragen door alle herders. Door dit egoisme en het oneigenlijk gebruik, was dit systeem niet meer houdbaar en kwam het tot verkaveling van de meent. Herders waren geen “aandeelhouders” van de meent meer, maar zij werden eigenaar van een klein stukje er van. Met alle lusten én lasten.

In feite misbruiken de financiele markten dezelfde principes om hun voordeel te halen.
In het eerste voorbeeld begint het met éénvoudige financiele producten: spaarrekeningen en leningen met bijbehorende rente. Daar viel voor financiele instellingen blijkbaar niet genoeg mee te verdienen. Met hun complexe financiele producten (swops ed) knipten ze een stukje van de waarde af, door het onevenredig toe laten nemen van risico’s. Waar dat toe geleid heeft zien we nu in onze huidige financiele crisis. De vraag is dus; wat wordt het randschrift van de financiele producten? Alleen met zo’n randschrift weet de gebruiker werkelijk welke waarde én risico’s een product vertegenwoordigt.

Het kunnen vertrouwen op waarde is één van de belangrijke motoren van de economische vooruitgang geweest. Rating agencies leken, voorafgaand aan de financiele crisis, de aangewezen instellingen om daarvoor te zorgen. De conclusie moet nu zijn dat zij zich daarvoor gediskwalificeerd hebben. Het enige alternatief lijkt te zijn dat centrale banken, net als bij het slaan van munten met een randschrift, ook in dit geval weer een leidende rol gaan spelen. De centrale bank als onafhankelijke autoriteit, stelt waarde én risico van financiele producten vast. Een nieuw “God zij met ons”. Ongetwijfeld zullen er veel producten verdwijnen.

In het tweede voorbeeld gaat het over aandelen. De aandeelhouder was oorspronkelijk mede-eigenaar van een onderneming. Van de meent, zeg maar. Het beeld van de aandeelhouder is dat hij eigenaar is van een onderneming en zich daarvoor ook verantwoordelijk voelt. Voor het nemen van die verantwoordelijkheid, met de bijbehorende risico’s, verdient de eigenaar een redelijke vergoeding.

Dat de praktijk anders is, bewijzen private equity bedrijven die met hun focus op shareholder value bedrijven opsplitsen, kaalplukken en leegzuigen. In hun geval is er een scheiding tussen aandeelhouderschap en eigenaarschap ontstaan. Zij zijn geen eigenaar meer, zij doen aan financieel ijsschotsje springen. Zij zijn geen echte aandeelhouder meer van een bedrijf, ze zijn aandeelhouder van prijsfluctuaties geworden.

In dit geval zal de beurs het aandeelhouderschap én het eigenaarschap weer bij elkaar moeten brengen. De meest eenvoudige ingreep daarvoor is het beperken van de vrije verhandelbaarheid van aandelen. Alleen aandelen die minimaal één jaar in het bezit zijn geweest van de aandeelhouder/eigenaar, mogen weer verkocht worden. De kans is groot dat het lange termijn denken van beursgenoteerde ondernemingen over de volle breedte weer snel toeneemt.

Waar vind ik toepasbare kennis en gedeelde ervaringen

Probeer het Pro-abonnement een maand gratis

En krijg toegang tot de kennisbank. 110 onderwerpen, kritisch, wars van hypes, interactief en geselecteerd op wat wél werkt.

Word een PRO 

Frans van der Reep
Lid sinds 2019
Ik weet het Herman.
We hebben het hier eerder over gehad. Goed dat je dit inzicht verder in de wereld zet.

Overigens zal crowddfunding de huidige banken snel. Alleen hebben die dat nog niet zo in de gaten.

Een voorbeeld: we hebben aandeelHOUDERS nodig. Zou al heel veel schelen.

http://www.fransvanderreep.com/wp-content/uploads/2012/05/De_middeleeuwen_in_het_internettijdperk1.pdf

Wellicht komt het 'Middeleeuws productiebegrip' terug.
We zullen zien.

Frans vd Reep
Nico Viergever
Pro-lid
Beste Frans,

Een goed stuk waar ik het zeer mee eens ben. Overigens is het korte termijn denken al decennia geleden door E.Deming gekoppeld aan de Amerikaanse praktijk van het overnemen/overgenomen worden van/door bedrijven. Bedrijven zijn daarmee geen ondernemingen meer maar handelswaar. En dit leidt inderdaad tot bestuurders (beheerders) die risico's nemen met geld van anderen. Maar niemand voelt zich verantwoordelijk voor de lange termijn.

Dit bracht E.Deming tot de uitspraak: "It would be a mistake to export American management to friendly nations". Maar dit is precies wat is gebeurd met "dank" aan MBA studies, waarvan ook de uitvinder en de grootste leverancier, Harvard, ook fluistert dat het een slechte studie is die verkeerde dingen in de hoofden van studenten propt. Fluistert, want het levert veel geld op voor de universiteiten...

Het exporteren van het korte termijn management heeft direct geleid tot de huidige crisis. Het gedrag van de financiële instellingen is daarvan een symptoom.

Daarmee ben ik geen socialist zoals de gemiddelde Amerikaan mij direct zal verwijten na het lezen van het bovenstaande, volgens mijn ervaringen op andere sites. Ik koppel echt kapitalisme aan ondernemerschap, aan duidelijke echte eigenaren van bedrijven en zie de huidige financiele sector handelen als een Sovjet stijl Polit Buro. Een kleine elite die de massa risicoloos uitbuit.
Daarom pleit ik er ook voor dat elk bedrijf een duidelijk zichtbare eigenaar, natuurlijke persoon (of familie; denk Toyota, Heineken) zou moeten hebben van een substantieel van de aandelen.
Daarmee haal je ook gelijk het risico weg van "too big to fail".

Meer over Financieel management