Economische groei, moeten we dat nog wel willen?

Het antwoord: Jazeker! Maar wel op een slimmere manier.

Op 9 augustus jl. verscheen het 6e klimaatrapport van IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties. In dat rapport wordt onomwonden gesteld dat de atmosfeer, de oceanen en het land zijn opgewarmd onder invloed van de mens. Die opwarming gaat duidelijk sneller dan voorheen werd verwacht en leidt onder meer tot weersextremen en een grote stijging van de zeespiegel. Tussen 1901 en 2018 is de zeespiegel al met 20 cm gestegen, waarbij de stijging tussen 2006 en 2018 drie keer zo snel ging dan in de periode 1901 – 1971. In realistische scenario’s stijgt de zeespiegel deze eeuw tussen de 44 cm en 76 cm. Sombere scenario’s voorspellen zelfs een stijging van circa 1 meter.

Opwarming van de aarde en stijging van de zeespiegel zijn maar enkele gevolgen van het overschrijden van de planetaire grenzen. Ook de schade die we door ons handelen aan ecosystemen, biodiversiteit en bijvoorbeeld de (menselijke) gezondheid aanbrengen, is enorm. Het is duidelijk dat we grote ecologische problemen hebben. Velen zoeken dan ook naarstig naar oplossingen.

Een nadere analyse van de problemen leert, dat veel ecologische problemen het gevolg zijn van een te grote uitstoot van schadelijke stoffen, zoals CO2. Een oplossing die in eerste instantie voor de hand ligt, en ook regelmatig wordt geopperd, is het verminderen van productie en consumptie. We moeten mondiaal dan ook zeker niet streven naar economische groei, wordt soms betoogd.

Om vast te stellen of dat logisch is, kijken we eerst naar de omvang van de wereldbevolking

19007115.2902.4891.245

De wereldbevolking. Aantallen in miljoenen, prognoses van Verenigde Naties (2018)

Het eerste dat opvalt is de enorme stijging (244%) van de wereldbevolking die optrad tussen 1950 en 2000. Ook wordt duidelijk dat de stijging nog lang niet ten einde is. Verwacht wordt dat er in de periode 2015 – 2050 circa 2,4 miljard aardbewoners bijkomen. Als al die mensen het zelfde consumptiepatroon hebben als wat nu het wereldgemiddelde is, dan moet de economie  ruim 30% groeien om daarin te voorzien. Een nadere blik op het overzicht leert ons echter meer. In Europa is er sprake van een stabilisatie van de bevolkingsomvang – een ontwikkeling die zich in Noord-Amerika ook voordoet, al is dat nog sprake van enige groei. Een enorme groei wordt daarentegen waargenomen in Azië en Afrika. De gemiddelde inwoner van die werelddelen is echter vooralsnog veel armer dan de gemiddelde Europeaan of Amerikaan, maar zeker in Azië stijgt de hard. En dat geld gaan ze daar de komende jaren besteden, bijvoorbeeld aan betere gezondheidszorg, scholing, watermanagement en infrastructuur. Allemaal zaken die tot extra economische groei leiden. Ook op het gebied van luxe goederen, zoals bijvoorbeeld auto’s, vakanties en kleding zal er een inhaalvraag optreden en ook dat zorgt voor economische groei. Nu kun je betogen dat dit laatste ongewenst is, maar met welk recht denken wij hen een vliegreis of een volle gaderobe te ontzeggen als wij zelf regelmatig het vliegtuig pakken en nieuwe kleren kopen zonder dat de oude versleten zijn?

Economische groei, we ontkomen er niet aan. Maar is dat een probleem? Het antwoord is vanzelfsprekend volmondig ‘ja’ als we die op dezelfde manier organiseren als we deden. Het moet dan ook anders, slimmer, beter. Maar juist dat biedt kansen! Het biedt kansen voor technici die uitstootloze productieprocessen bedenken, voor deskundigen op infrastructureel gebied, voor logistieke dienstverleners, voor financiers en voor adviseurs, opleiders en managers. Natuurlijk hebben we als wereldbevolking een groot probleem, maar je kunt ook stellen dat het vinden van de oplossing grote kansen met zich meebrengt. Kansen op een socialere wereld. Kansen op een leefbaarder wereld. En die kansen leiden tot economische groei en dus tot meer welvaart. En als we die welvaart slim verdelen, wordt iedereen er beter van.

Theo van Houten is als hoofddocent Bedrijfseconomie en onderzoeker werkzaam bij de Academie Financieel Economisch Management van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen.