De Cruciale Dialoog

Nieuwe ideeën zijn (helaas) vaak geen lang leven beschoren. Zeker binnen teams kan het soms een kwestie van seconden zijn voordat een nieuw idee keihard onderuit wordt gehaald. En ook onze eigen “innerlijke criticus” moeten we niet onderschatten. Maar aan het overdreven kritisch benaderen van nieuwe ideeën en nieuwe zienswijzen hangt een fors prijskaartje.

Het inbrengen van een nieuw idee vraagt altijd een zekere mate van persoonlijke moed. Je geeft immers het beste van jezelf en daarmee stel je je kwetsbaar op. Door een vers ingebracht idee van meet af aan overdreven kritisch te benaderen, komt de dialoog in een negatieve spiraal terecht. De Belgische auteur Johan Roels (1) gebruikt in zijn lezenswaardige boek “Cruciale Dialogen” hiervoor de metafoor van “kleiduivenschieten”. Wanneer een nieuw idee met de snelheid van een kleiduif wordt afgeknald, wordt er een negatieve spiraal ingezet. Er ontstaat een cultuur waarin dit gebruikelijk wordt. Jij knalt mijn idee af, dan doe ik dat ook bij jouw idee. Bijna te kinderachtig voor woorden, maar helaas gaat het wel vaak op die manier. Er is binnen teams vaak een vreemd soort taal te onderkennen waarbij er een sterke voorkeur lijkt te bestaan voor de woorden “ja, maar”. De “ja, maar” reacties binnen dit soort teams heb ik wel eens geturfd en het zijn er soms tientallen per uur.

Afknalzinnen

Roels geeft in zijn boek fraaie en herkenbare voorbeelden van wat hij noemt: “afknalzinnen”

• Dit hebben we al geprobeerd;
• Daar is geen budget voor;
• Niemand zal er mee akkoord gaan;
• Dit zal nooit werken;
• Daar is geen tijd voor;
• Dit is wel een heel kinderachtig idee;
• Goed idee, maar niet praktisch;
• Onze concurrenten doen dit ook niet;
• We hebben het altijd al zo gedaan;
• De laatste die dit soort onzin uitte, werkt hier inmiddels niet meer!

Het gebruik van afknalzinnen is een zeer effectief en efficiënt middel. Vrijwel onmiddellijk wordt elke vorm van creativiteit gedood.

Van oorsprong is de mens een nieuwsgierig wezen dat bereid is te leren. Onze kindertijd is daar het voorbeeld van. We hebben lopen geleerd met vallen en opstaan en lieten ons daarin niet tegenhouden. We hadden geen moeite buiten onze comfortzone te zijn. Nieuwsgierigheid en leergierigheid waren groter dan angst. Hoe anders is dat soms als we volwassen zijn?

We hebben angst om onze gedachten en ideeën met anderen te delen. Zeker in een omgeving die we als onveilig ervaren. We hebben angst voor de ideeën die iemand anders inbrengt. Want ze luiden wellicht verandering in! Ze zorgen er mogelijk voor dat we oude veilige gewoontes en werkwijzen moeten loslaten en nieuwe onbekende moeten leren. Daar zijn we soms ronduit bang voor.

Voor het vormgeven van veranderingsprocessen is de dialoog van cruciaal belang. En die gaat verder dan beleefd en vriendelijk converseren. Waarbij we in de valkuil stappen, door te denken dat we uiterst effectief en efficiënt bezig zijn. We zijn immers aardig en beleefd naar elkaar. Otto Scharmer (2) noemt de uitwisseling van beleefdheden een gesprek op het eerste niveau: “downloaden”.

De cruciale dialoog gaat verder. Het gaat voorbij de discussie en debat. Het gaat voorbij het overtuigen en overtuigd worden. Het is het luisteren en reflecteren op eigen en andermans bronnen en motieven. Het is de nieuwsgierigheid die probeert te achterhalen waar de argumenten vandaan komen. Welke waarden zitten erachter. De cruciale dialoog is meningen de vrije loop laten en de ruimte krijgen om te zeggen wat je te zeggen hebt vanuit een open hart, een open geest en een open wil. Zodat nieuwe ideeën de aandacht en kans krijgen die ze verdienen.

1. Johan Roels, Cruciale Dialogen, Het dagelijks beleven van “Creatieve Wisselwerking”, Antwerpen – Apeldoorn, Garant, 2012.
2. C. Otto Scharmer, Theorie U, Leiding vanuit de toekomst die zich aandient, Zeist, Uitgeverij Christofoor, 2010.