Ik heb met ongeloof de afgelopen dagen de reacties op de zege van Trump gevolgd. De onmacht in de aanpak van de grieven en zorgen die de mensen in NL steeds bozer maken is schrikbarend.
Waar komt de boosheid vandaan
Wat ik zag was dat iedereen te rade wil gaan bij de kiezers over de oorzaken van het populisme en de toenemende frustratie en woede. Media en politici willen lessen trekken uit hun foute inschattingen. Wat leeft er echt onder kiezers? Dat is de hamvraag; daar moeten we de vinger op leggen.
Daarmee begint mijn verbazing. We weten toch al tijden wat er leeft! Wat een onzin. Voor de zekerheid noteer ik hier de belangrijkste zaken.
Toenemende gevoelens van ongelijkheid, de afkalvende positie van de middenklasse en ZZP’rs. De blindheid voor de effecten van de stroom asielzoekers en immigranten. Het verval van zorg, handhaving en veiligheid. Het slechte functioneren van de EU met de poreuze grenzen en de ontwrichte economieën van de zuidelijke EU- landen. Een EU aangevoerd door mensen zoals Kroes en Barrosso die, als ze uit de Europese organen stappen, vette banen toegeworpen krijgen door de aanstichters van de financiële crisis.
Blijven we om de hete brij draaien? Kennelijk kan je als opiniemaker of politicus jaren zoeken en niets vinden. Snappen we niet dat de mensen oplossingen en concrete maatregelen verwachten? Je kan communiceren met de kiezer tot je een ons weegt maar hier gaat het dus al mis.
Maar goed, in de onderlinge communicatie zijn er altijd herkansingen. Niet getreurd; waar het om gaat is de vraag: 'Wat moeten we nu doen?'. Wat voor teksten mocht ik hierover de afgelopen dagen van politici en opiniemakers beluisteren? Hoe wordt er over oplossingen gepraat. Een kleine bloemlezing.
De oplossingen
'We zijn toe aan een herwaardering van het huidige systeem.’ ‘Het betreft een buitengewoon complexe materie maar het heeft onze volle aandacht.' ‘We moeten onze identiteit benoemen.’ ‘Tja, de globalisering draai je niet meer terug.' 'Het is de toenemende onzekerheid.’ ‘We moeten bruggen slaan en verbinding zoeken.’ ‘We moeten ons niet van de wijs laten brengen door het toenemende populisme.’ ‘Waarden en normen daar gaat het om; wij staan voor fatsoen, integriteit, respect en medemenselijkheid.'
Hier gaat het dus echt mis. Met abstract geklets schieten we niets op. “In gelul kan niemand wonen!” Dit soort taal maakt mensen steeds bozer. Spijkers met koppen! Geen prietpraat, geen gescheld op het populisme. Concrete maatregelen en oplossingen.
Is dat nou zo moeilijk? In DWDD vroeg men vrijdagavond Klaver om zijn oplossing. Klaver zoekt het in de verbinding. ‘Meer empathie; inleven in de ander! Wat verbindt ons; wie zijn wij? Wat zijn onze fundamentele waarden.’ U voelt het al aankomen. Hier zit niemand op te wachten. Klaver kwam nog met een verwijzing naar het Plakkaat van Verlatinghe uit 1581, een historisch document als basis voor onze vrijheid van godsdienst. Ik vond het een sympathieke en belangwekkende opmerking. Jammer genoeg valt in de huidige situatie zo’n tekst in de categorie ‘geleerd geleuter’ en worden mensen er alleen maar kribbiger van.
Later op de avond verscheen Pechtold bij Pauw. Hij was gekomen om te luisteren naar de gewone burger. Van het luisteren kwam niet veel terecht. Volgens mij praatte hij meer dan alle burgers bij elkaar. Zijn belangrijkste thema was zijn afschuw voor het populisme.
Nou, dat helpt; met meer afschuw zullen we de problemen zeker oplossen…. Zou Pechtold echt niet snappen dat hij met zo’n houding de problemen alleen maar erger maakt?
Pauw en Pechtold probeerden ‘de burgers’ alsnog aan de praat te krijgen. Maar dat lukte niet erg. Tja, wellicht waren ze niet van plan zich in de hoek van 'populist' te laten drukken. Een vraag als ‘Waar worden de mensen bij u in de straat of op het werk nou boos van’, had volgens mij wonderen kunnen verrichten.
Kortom, tal van goed bedoelde pogingen om de communicatie over de toenemende onvrede op gang te brengen, helpen ons tot dusverre niet veel verder. Op deze manier belanden we in de situatie dat het niet meer een kwestie van communicatie is maar veel meer een kwestie wordt van de relatie.
Meer communiceren helpt dan niet meer. De verhoudingen verharden.
De verschillen tussen gevestigden en de buitenstaanders, tussen bazen en medewerkers, tussen experts en leken, tussen bestuurders en het volk, tussen directies en uitvoerenden, tussen hoog en laag opgeleiden, tussen grootverdieners en sappelaars vergiftigen de communicatie bij voorbaat.
Er ontstaan over en weer steeds negatievere beelden; men voelt zich miskend, er is toenemende irritatie, de communicatie gaat steeds stroever en uiteindelijk volhardt men in de houding van 'Blame the other'. Er ontstaat een verslavingsroes van geklaag, frustratie en boosheid aan beide kanten. De emotie regeert. Elders noem ik dit 'het oerconflict'.
Concrete oplossingen dus! Niet gaan hangen in de regendansen van beter communiceren, identiteit en waarden maar de problemen rechtstreeks aanpakken. Begin bij het eind. Laat oplossingen zien.
Blijven we op de oude voet doorgaan dan verwacht ik een doorgaande escalatie van het publieke debat. De woede over het gestuntel en de onmacht van de bestuurders neemt toe. De term 'populist' wordt een geuzennaam. De hautaine houding naar 'de populisten' verhardt en we draaien met elkaar onze samenleving in de soep.
Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren
Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)
Word een pro!
SCHRIJF MEE >>
Wij schieten ook niks op met de mensen die de populisten volgen weg te zetten als immoreel. Daarmee bereiken wij het tegenovergestelde. Daarom was Hillary's 'basket of deplorables' ook zo'n geweldige blunder. Ze heeft op die manier mensen tegen zich in het harnas gejaagd en twijfelaars in het kamp van Trump geduwd.
Ik ben het met uw analyse ten dele eens, "de boze witte man" zit niet te wachten op beloften, maar op concrete daden met aantoonbare resultaten. Maar u concludeert mijns inziens wel erg snel dat niemand op empathie en inlevingsvermogen zit te wachten. De kern van het probleem is niet dat er geen concrete acties worden ondernomen, maar dat we elkaar niet meer begrijpen. En dus is empathie wel de eerste stap. Socioloog Arlie Hochschild, zelf woonachtig in het kosmopolitische Californië, verdiepte zich in leden van de Tea Pary en kwam tot verrassende conclusies, die leiden tot een beter begrip van die "boze witte man".
https://www.vn.nl/socioloog-hochschild-trump-stemmers-zijn-niet-gek/
Het model dat ooit uitging van gelijke kansen voor iedereen, maar is doorgeschoten in een omgekeerde neoliberale logica: wie de top niet bereikt, heeft zijn kansen blijkbaar niet optimaal benut.
De elite is voor een groot deel nog steeds hiervan overtuigd. Ze denken echt dat wie de top niet bereikt zijn kansen niet optimaal benut heeft. Zolang die overtuiging blijft bestaan, blijft de tweedeling bestaan. We kunnen namelijk niet allemaal de top bereiken, ook al probeer je dit nog zo hard. Een top bestaat ten eerste bij de gratie van de berg die daaronder ligt, daarnaast, wanneer je er inderdaad van overtuigd bent, dat iedereen de top kan halen, als hij maar wil, dan zou de hele wereld uit alleen maar toppen moeten kunnen bestaan. En dat is natuurlijk nooit het geval.
Zolang we de berg niet koesteren, wordt het echt niets met al die toppen. Die toppen zullen gaan vallen, omdat ze niet meer ondersteund worden. En dat is nu gaande.
Maar wat erger is, is dat de elite dit niet heeft zien aankomen. Men zat daar in een ivoren toren en wist wel wat goed was voor de wereld. Ja, voor de toppen dan, maar niet voor de onderliggende berg, waar die toppen op gebouwd zijn. Ze hadden en hebben geen idee wat daar gaande was. En dat is toch wel heel diep treurig.
En natuurlijk klinkt het leuk: de verbinding zoeken, maar ga eens echt kijken naar wat er nodig is in de maatschappij. En dan heb ik het niet over symptoom bestrijding door grenzen dicht te doen, of vluchtelingen te weren of het oekraïne verdrag niet/wel te ondertekenen etc. etc..
Men wil werken, geld verdienen af en toe met vakantie en zich niet bedreigd voelen en als er behoefte is aan zorg, hier voldoende voor verzekerd zijn en niet nog eens moeten aankloppen bij mantelzorgers of een giga grote eigen bijdrage moeten betalen. En hiervoor wil men best wel betalen, wanneer ook duidelijk wordt, dat het geld dat je betaald ook goed terecht komt en niet naar topinkomens gaat van dure bestuurders. Het hoeft echt niet zo moeilijk te zijn.
Maar ja, zolang welvaart voor enkelen belangrijker is dan welzijn voor iedereen, blijft het aanmodderen.
Een ongebruikelijk onderwerp voor ManagementSite, maar nood breekt wet.
Ik heb sinds kort een rare hobby: ik lees zin voor zin de verkiezingsprogramma's van de politieke partijen die kans maken op een zetel in de Tweede Kamer. Dat doen heel weinig mensen, zo verzekerde een hoogleraar politieke wetenschappen me, die bekende het ook nooit te hebben gedaan.
Maar omdat ik erg benieuwd ben naar de analyses van onze toekomstige en huidige leidslieden, doe ik het. Ik zeg je, het valt niet mee. Het begint er al mee dat met name de (voormalig) grote gevestigde partijen gewoon niet kunnen schrijven. Van eindredactie lijkt niemand gehoord te hebben, laat staan de behoefte hebben om de kiezers een beetje handzame informatie te verschaffen. Oké, D66 heeft een versie voor 'laaggeletterden', maar dat dat zal een grapje zijn van deze doctorandussen- en consultantspartij. De tekst van het CDA is een omnibus van stukjes die geschreven zijn door kenners en belanghebbenden, dus vaak alleen te begrijpen als je het al weet. En dan de VVD. Vergeet alle foto's en witte pagina's en je hebt 69 bladzijden. Ik ben niet goed bestand tegen het je-en jij-toontje dat de partij hanteert, maar toe maar, voor het lands belang heb je wel wat over. Maar waarom moet ik 34 keer, dus om de bladzijde, het woordje 'slim(mer)' lezen? Iedereen weet toch dat politici die geld noch idee hebben, hopen dat iets 'slimmer' kan?
Op de paginering na lees je bijna nergens getallen. Er moet her en der geld bij of af, maar hoeveel dat is, horen we kennelijk later wel (of niet). Het scheelt je excuses, zei de eerder vermelde hoogleraar, en dat zal het wel zijn.
Aan conclusies doen de partijen die ik bestudeerd heb, ook niet erg. Ze constateren een probleem, vaak met wat herkenbaar menselijk leed erbij, en zeggen dat dit voortaan anders moet. Maar hoe, wat en wanneer moeten we kennelijk nog even afwachten. Een excuus-bestendige aanpak, dat wel.
Maar goed, we zouden kijken naar de analyses van de grote maatschappelijke problemen die al langer bestaan dan sinds de verkiezing van Trump. De immigratie, de globalisering, de kloof tussen het establishment en de rest van de bevolking (opeens 'laagopgeleiden' genoemd), het breed levende gevoel dat er weggekeken en met twee maten gemeten wordt en dat wat de meesten normaal vinden, opeens gecriminaliseerd wordt (racisme) en vice versa.
Zoals gezegd, ik ben nog maar halverwege, maar ik ben het nog niet tegengekomen. Het CDA babbelt over doorgeschoten individualisering waardoor ons land is doortrokken van vervelende scheidslijnen, de VVD praat over ons 'fijne' (11x) land en benoemt alles wat ze de afgelopen jaren heeft laten lopen tot nieuwe beleidsvoornemens en D66 ziet helemaal geen probleem. De SGP komt op voor het leven en 50 Plus voor de pensioenen.
Kortom, business as usual.
Ik moet de programma's van de linkerflank nog bestuderen, maar wat ik tot op heden heb opgepikt, moet ik er niet teveel van verwachten. Jacques Monasch zal wel een rare snuiter zijn, maar het is tekenend dat uitgerekend iemand met zijn standpunt geen kans kreeg.
Blijft over de PVV. Je kan tegen die partij zijn, maar ik stel vast dat de andere partijen de rode loper uitleggen en dat de kiezer die zal weten te vinden.
Hoe dom kan je zijn.
Paul Verburgt
Je verschaft een fraai voorbeeld van de blindheid van politieke partijen voor de problemen. En als politicus jezelf maar afvragen wat de kiezer nou eigenlijk bezighoudt en kletsen over bruggen bouwen, gemeenschappelijke waarden, identiteit en empathie.
Het doet mij denken aan de mooie praatjes over cultuurverandering en kernwaarden in organisaties terwijl de problemen in het primaire proces tot en met de klant blijven liggen. We hebben daar in ManagementSite vaak over geschreven. Ook dan krijgt cynisme alle kans en staat de geloofwaardigheid van de leiding op het spel. De les is: ‘Van mooie praatjes kan de organisatie niet leven. Begin bij het eind, start met de bedoeling.’
Dus start met het durven benoemen van de problemen die de kiezers signaleren en praat over oplossingen. Volgens mij is dat het politieke handwerk bij uitstek.
Jouw analyse van de partij programma’s tot dusverre laat zien dat daar een leemte ligt. Ik ben benieuwd of de overige programma’s een ander beeld vertonen.
Het heeft even wat tijd gekost, maar hier is mijn tweede column over de verkiezingsprogramma’s. Pas op, het is een lang stuk geworden, maar in 's lands belang moet het maar.
Voor de lezers die onze eerdere correspondentie niet helemaal willen nalezen, een korte introductie.
Trump is geen Amerikaans fenomeen. Wie dat denkt, droomt. In tal van Europese landen is een vergelijkbare dynamiek op gang gekomen, jaren geleden al. Dat is niet door het succes van ‘populisten’ als Le Pen en Wilders die de massa’s gek weten te maken, maar andersom. Zij hebben succes omdat ze – hoe extreem ook – spreken waar andere politici zwijgen.
Ik noem onder meer: de massale instroom van arbeidsmigranten en gelukzoekers, de mislukte integratie, de globalisering met verdringing op de arbeidsmarkt als gevolg, de ongrijpbaarheid van vrijwel autonoom opererende instituties als de EU, de relativering van de eigen nationale cultuur en historie en een breed levend onbegrip dat al deze problemen door ‘het establishment’ worden genegeerd, goedgepraat of zelfs worden omgezet in verwijten van racisme, nationalisme en ‘het terugverlangen naar een land dat nooit heeft bestaan’.
It’s the economy, stupid! was jarenlang het Leitmotiv voor politici die succes wilden hebben. Dat is passé, zo lijkt het. Het zijn sociaal-culturele overwegingen die nu de toon zetten. Zo kon een economisch irrationeel scenario toch leiden tot een Brexit. Niet omdat de Engelsen waren misleid en opgehitst, maar omdat ze meer hechten aan zelfbestuur dan aan economisch gewin.
Het establishment denkt kennelijk niet in zulke termen, want telkens weer is men volkomen verrast. Of boos. De kiezers worden weggezet als ongeïnformeerd, want laagopgeleid. Een cynische tournure voor wie zich herinnert hoe de verheffing van de arbeider het doel van menige beter gesitueerde was!
Verbazingwekkend allemaal. Hier in Nederland hebben we rond de eeuwwisseling de revolte van Fortuyn meegemaakt. Je zou toch denken dat de politici van de gevestigde partijen in ons land inmiddels beseffen wat er aan de hand is.
Ik had dus het plan opgevat om de verkiezingsprogramma’s van de min of meer gevestigde partijen woord voor woord door te nemen. Zijn ze wakker geworden? Hebben ze een analyse, een plan, voor mijn part een krachtige veroordeling van het gemopper?
Wat een vreselijk karwei. Elf partijen, honderden pagina’s. Een onverbiddelijke streep heb ik gezet bij groeperingen en personen die afsplitsingen zijn van die gevestigde partijen zoals VNL, Denk en sinds heel kort Nieuwe Wegen van het afgesplitste PvdA-lid Monasch.
In de eerste ronde heb ik de plannen van het CDA, de VVD, D66, SGP en 50Plus doorgeworsteld en vastgesteld dat niet één van deze partijen ook maar in de buurt komt van het ferm benoemen, laat staan het oplossen van genoemde grote maatschappelijke problemen. Allemaal blijven ze hangen in hun verleden, ideologie, geloof of stokpaarden en beperken ze zich tot (het herhalen van) allerhande maatregelen.
Tijd voor de tweede ronde, de partijen op de andere vleugel: de PvdA, de SP, GroenLinks, de ChristenUnie en de Partij van de Dieren.
Conclusie: grosso modo hetzelfde beeld als bij rechts. Op één witte raaf na zet geen enkele partij de ontevredenheid van grote groepen kiezers bovenaan de agenda. Het is allemaal business as usual. Men zingt de melodie die men altijd heeft gezongen, hier en daar met een nieuwe tekst, maar van affiniteit met de verontruste en ontevreden burgers merk je niets. Kennelijk denkt men ook aan de linkerzijde dat de traditionele boodschap zo sterk is dat de kiezers vanzelf wel komen. Dat de peilingen – ondanks onderlinge verschuivingen - de andere kant op wijzen, is kennelijk een aanmoediging om nog harder te gaan zingen.
Diederik Samsom is nog helemaal van de 'economy-stupid'. Hij vatte het programma van de PvdA laatst samen met 3 woorden: werk, zorg en pensioen. Daar ging het wat hem betreft allemaal om. Dat is in een iets andere volgorde ook de opvatting van het strijdbare broertje van de sociaaldemocraten, de SP.
GroenLinks wil alles anders, maar als er één club is die terugverlangt naar een land dat nooit heeft bestaan, dan is het deze roomwitte partij wel. Als zij ooit de baas wordt, hoeft je fiets nooit meer op slot en leeft de leeuw naast het lam in een CO2-vrij paradijs. Ik vrees voor ‘JFK’ dat de boze burger te nuchter is voor deze droom.
En de Partij van de Dieren kijkt volledig over al het gemiep van de gewone man heen: de planeet moet gered, punt uit. Ik mag dat wel, maar wie zo demonstratief in het kraaiennest klimt, moet niet vreemd opkijken dat de bemanning de boot overneemt.
Blijft over de ChristenUnie. De witte raaf. In een glashelder openingshoofdstuk wordt de maatschappelijke onvrede geanalyseerd. Geen zalvende woorden, maar klare taal. Nederland verkeert in een identiteitscrisis is de boodschap.
Ik citeer: 'Een identiteitscrisis die duidelijk maakt dat deze tijd vraagt om meer dan financiële houdbaarheid en economische groei. We hebben behoefte aan een moreel antwoord dat ten diepste gaat over de vraag: wat voor samenleving willen we zijn? Welke waarden dragen ons bestaan? Wat vinden we echt belangrijk?
De ChristenUnie denkt dat er veel te lang, veel te weinig oog is geweest voor de grote groepen in de samenleving die niet hebben geprofiteerd van globalisering, vrijhandel, innovatie en open grenzen. Ook zien wij dat decennia van cultuurrelativisme het zicht op de samenbindende, ten diepste christelijke waarden van onze samenleving hebben weggenomen. En dat daar terecht onvrede en frustratie uit ontstaat.'
De ChristenUnie heeft nu 5 zetels in de Kamer en veel meer zullen het er niet worden. Haar grondslag is orthodox-protestants. Ze wordt gedragen door een kleine, trouwe groep kiezers die wel een sociaal hart heeft (wat het linkse imago van de CU zal verklaren), maar die niks moet hebben van de rauwe toon waarmee vele ontevreden kiezers zich uiten. Omgekeerd zullen die kiezers, àls ze de CU al kennen, haar veel te beschaafd en te weinig anti-establishment vinden.
En zo keren de gevestigde partijen zich andermaal af van een zeer belangrijk deel van de bevolking. Niks geleerd.
Het zal van incidenten gaan afhangen hoe de verkiezingen verlopen. Op enige tempering van de gemoederen hoeft niemand te rekenen. Daar staan Zwarte Piet, een al dan niet veroordeelde Wilders, een vulgaire carnavalskraker, een genegeerd referendum, een Italiaanse exit uit de EU of een onverhoopte terroristische aanslag garant voor. En als de ontevredenen die traditioneel thuisblijvers zijn, besluiten te gaan stemmen, wordt het helemaal bal.
Misschien willen de dames en heren van de gevestigde partijen ons één ding beloven: niet verrast doen op 15 maart 2017!
Paul Verburgt
Jouw analyse is een perfecte illustratie van de onmacht van de politieke partijen: De problemen negeren en vluchten in ‘braaftaal’.
Ik vind het onbegrijpelijk dat politici niet aan de gang gaan met de grieven! Is dat nou zó moeilijk? Luister, praat, vraag, verken oplossingen, kom met een aanpak, ga het debat aan. Het politieke handwerk dus! Hoe moeilijk kan dit zijn?
De immigratie is volgens mij het lastigste probleem. Benoem de effecten en de wantoestanden. Praat over mogelijke oplossingen. Men zit in NL niet stil. Er zijn voorbeelden van initiatieven die positief uitwerken. Maar er zijn ook veel zaken die we niet aankunnen. Wat doen we daaraan? Afwentelen op de gemeenten en op overbelaste instellingen?
Zie onder ogen dat een land zonder grenzen geen bestaansrecht heeft. Alleen al uit Afrika willen miljoenen mensen hier naar toe komen. In het voorjaar gaat dit weer beginnen. Hoe gaan we onze grenzen controleren? Het is een fabeltje dat dat niet mogelijk zou zijn. Zwitserland lukt dat prima.
Erdogan dreigt met het opzeggen van de overeenkomst. Waarom horen we niets over een plan B? Wel handig om dat te hebben voordat de stroom weer op gang komt.
De problemen negeren, geen plan van aanpak maar wel praten over empathie, identiteit en verbinden? Daarvoor moet een basis van wederzijds vertrouwen zijn. Dat vertrouwen is er niet. Als je de grieven te lang negeert, krijgen wantrouwen en woede de overhand.
Zoals het er nu uitziet zullen, na 15 maart 2017, de gevestigde partijen zich wederom afvragen hoe het komt dat ze de boot gemist hebben. Wederom zullen ze dan te rade gaan bij de kiezers over de oorzaken van de toenemende frustratie en woede. Wederom zal men constateren dat men beter moet communiceren over identiteit, verbinden en empathie.
Over tunnelvisie gesproken.....
Heb je het over onmacht, dan zou de argeloze lezer dat kunnen opvatten als 'wel willen, maar niet kunnen'. Onvermogen dus. Schuldeloze schuldenaren, om het eens in klassieke termen te gieten.
Na bestudering van de verkiezingsprogramma's kom ik tot een andere conclusie. Zelfs de kwalificatie 'tunnelvisie' is nog te mild. Het gaat om een bewust ontkennen van wat er gaande is.
Elke partij heeft daarvoor zijn eigen rationale. Voor een partij als D66 is het onbehagen (een begrip waarmee ze 50 jaar geleden het politieke toneel op stormde) een bewijs dat burgers misleid zijn en geen oog hebben voor de zegeningen resp. onvermijdelijkheden van de nieuwe tijd.
Partijen als PvdA en de SP, denken dat de liefde van de kiezer door de maag/portemonnee gaat en dat de wind wel gaat liggen als er her en der wat geld bijkomt en van 'de rijken' wordt afgepakt.
VVD, CDA en GroenLinks spelen de emotie-kaart: Nederland is toch hartstikke fijn resp. was hartstikke fijn resp. wordt hartstikke fijn? Nou dan!
Als de onvrede al wordt erkend, dan wordt die door de patatsnijder van de diverse partijopvattingen geduwd en zie: poblem solved!
Wie bewegende beelden van deze aanpak wil bekijken, moet eens naar de uitzending van Pauw kijken waarin Pechtold een paar ongeoefend sprekende specimen van de boze burger behandelde.
Het is moedwil, geen onmacht. En ik vind het vreselijk dat ik tot deze slotsom moet komen.
Moedwil dus?! Zover ben ik nog niet. Ziet men dan niet dat dit leidt van kwaad tot erger. En vervolgens je verwonderen over de opstand der kiezers.
Het gesprek van Pechtold en Pauw met de boze burgers, dd 11-11- 2016, geeft wel te denken. De boze burgers kregen geen kans.
Een herkansing van een boze burger verscheen onlangs in De Post Online http://media.tpo.nl/2016/12/01/jonge-pvv-stemmer-was-gast-pauw-npo-is-ervaring/
Het onbehagen waarover wij spreken, is niet gisteren uit de lucht komen vallen. Het speelt al jaren. Kon je als politicus in het begin misschien je ogen nog sluiten of hopen dat het vanzelf over zou gaan, die fase is inmiddels ruimschoots voorbij. Onze politici moeten kleur bekennen en dat doen ze niet of nauwelijks. Ja, dan spreek ik van moedwil, omdat niemand meer kan zeggen dat hij niet weet wat er speelt.
Paul
Dank voor het aanzwengelen van deze discussie. Meer dan noodzakelijk namelijk.
Ik onderschrijf het standpunt en betoog van Paul Verburgt, die het fraai en puntig verwoord. Het is - ook naar mijn opinie - in de kern meer moedwil dan onmacht.
Het beeld wat bij mij opkomt is: kruiend ijs en schurende panelen. Tussen de 'boze burgers'- 'de vloer' en de elite. Klassiek dilemma. En van alle tijden. Een confrontatie die vaak niet goed afloopt. Geeft in ieder geval veel bombarie. Dat blijkt elke dag. Neem bijvoorbeeld het touwtje van Jan Terlouw.
De vloer spreekt tegenwoordig heldere taal. Brexit, Trump. En vandaag in Italië. Gevolg: Renzi stapt op.
De vloer slaat 'de wijze raad' van de elite steeds vaker in de wind.
Wir schaffen das. Doch. Oder ?
Het lijkt er echter op dat de elite de grip langzaam begint kwijt te raken; zaken raken out of control.
Mooi actueel voorbeeld. Het aantal politieke partijen in Nederland. Per week start één of andere club 'zomaar' een eigen politieke partij. We zitten nu al bijna op één per week. Democratie in optima forma zou je (kunnen) zeggen. Maar buitengewoon onoverzichtelijk. Niet de bedoeling ook.
De elite reageert ook: 'Wij leiders moeten meer uitleggen' - betoogde top commissaris Jeroen van der Veer in het FD van dit weekend.(zaterdag 3 december FD Morgen).
'Veel burgers zien de samenleving negatiever dan die feitelijk is. En het bedrijfsleven kan meer doen om dit ongenoegen weg te nemen'
Opvallende boodschap, opvallende timing.
Probleem - volgens van der Veer: 'de mensen' vergissen zich, ze kijken over de harde feiten heen, 'ze' snappen het niet (meer) . Zijn oplossing: 'wij' - de leiders - moeten meer uit leggen. Wij moeten het heft weer in handen nemen en de kloof met de politiek verkleinen.
Het echte probleem verwoordt hij ook:
1. verwijdering en segregatie tussen de verschillende groepen
2. gecombineerd met gebrek aan onderling respect
3. is giftige cocktail
Wat volgens van der Veer echt misloopt is het volgende:
1. 'als je eigen perspectief verslechtert,
2. dan wordt je behoudend.
3. Maar die behoudzucht remt de economische groei
4. en dat leidt tot meer onzekerheid en
5. nationalisme.
Het is een spiraal die zich zelf voedt. Dat is zorgelijk'. Aldus van der Veer. Allemaal niet onwaar. Maar: is het ooit anders geweest ?
Wat wel heel opvallend is dat de belletjes nu ( pas ?) bij van der Veer zijn gaan rinkelen. The heat is on bij de elite. Blijkbaar. Zomaar opeens. Kijk: dat is pas echt intrigerend.
Het artikel in het FD blijkt ankeiler te zijn voor een bijeenkomst op 7 december van de FD Circle. Een netwerk van beslissers uit het bedrijfsleven en overheid, met speciale gasten. Allemaal op basis van uitnodiging. Elite entre nous dus. Het thema: hoe kan de elite zelf de kloof tussen 'de elite'en 'de anderen' overbruggen. Ben benieuwd.
Zaterdag 10 december wordt er verslag van gedaan in het FD.
The heat is on bij de elite. Nu wel op eens.
Met deze woorden opende Erik Nielsen, hoofdeconoom van de Duits-Italiaanse UniCredit bank, het Financieel Diner, georganiseerd door het Financieele Dagblad samen met Van Lanschot, voor bestuurders van bedrijven. De econoom uitte zijn zorgen over Europa en het opkomende populisme. Hij riep de circa honderd aanwezigen op om hun morele kompas te gebruiken en de globalisering te zien als een goede ontwikkeling.
https://fd.nl/events/view/financieel-diner/6301/fd-financieel-diner-2016
Het verslag in het FD wekt niet de indruk dat het morele kompas van de aanwezigen op de proef werd gesteld. De hyperflexibilisering van de arbeidsmarkt. Het uithollen van de middengroepen. De toenemende inkomensverschillen. Geen woord over te vinden.
Ik vraag mij af hoe lang bestuurders kunnen doen alsof dit soort zaken hun niet aangaan. En dan denk ik niet alleen aan hun rol in de samenleving maar meer nog aan de verantwoordelijkheid voor hun bedrijf. Wordt in de bestuurskamers over dit soort zaken gepraat?
Zo niet, dan wordt het hoog tijd. Motivatie en betrokkenheid ontbreken in veel organisaties. Onverschilligheid en cynisme krijgen alle kans. Regelzucht en systeemdwang regeren; bureaucratie verstikt de eigen verantwoordelijkheid. Bestuurders gaan erop vooruit, de onderkant levert in. Waar is de menselijke maat nog maatstaf voor het organisatieontwerp?
De berichten in ManagementSite over angst in organisaties, over machtsmisbruik, werkdruk, burn-out, intimidatie, verloedering, verhuftering en het spel om poen en prestige, spreken duidelijk taal. Het betreft geen incidenten maar is wijdverspreid. Waar worden kernwaarden als ‘people first’ en integriteit, daadwerkelijk gerealiseerd? Wat komt er terecht van alle cultuurveranderings-tralala en andere nobele voornemens?
Zeker, er zijn organisaties die het anders aanpakken. Niet voor niets geven we ze veel aandacht in ManagementSite. Goed voorbeeld doet volgen, nietwaar. Doet men er iets aan in de bestuurskamers of wacht men, net zoals de gevestigde politieke partijen in NL, tot het echt uit de hand gaat lopen?
Willem Mastenbroek, hoofdredacteur ManagementSite
Zomaar wat berichten uit de samenleving als input voor het lopende debat.
'Wij leiders moeten meer uitleggen' was de boodschap van topcommissaris Jeroen van der Veer in het FD van 3 december. Het artikel bleek een opwarmer voor de FD Circle bijeenkomst - een netwerk van beslissers uit bedrijfsleven en overheid - op 7 december over de kloof tussen 'de elite' en 'de anderen'. Met als thema 'hoe kan de elite zelf de kloof overbruggen'.
https://fd.nl/morgen/1177742/wij-bedrijfsleiders-moeten-meer-uitleggen-en-tonen-wat-we-doen
Maar hebben de 'elite' en de 'anderen' eigenlijk wel hetzelfde belang ? De elite veronderstelt van wel. Ik denk van niet.
De burger is niet zozeer boos, maar wordt vooral niet gehoord, en gekend, maar wordt wel heel direct geraakt in zijn eigen (kleine micro) belang: werk, huis, veiligheid, en eigen cultuur. En dat schuurt. Enorm zelfs.
Kijk naar het banenverlies in de bankensector of werdegang van het V&D personeel. Slechts een kwart van de 50 plussers van V&D vind werk. Met reeeële kans dat het wel eens zeer langdurig of blijvend zou kunnen worden. Velen worden vermalen.
Interessant in dit verband is de quote van Eric Nielsen, hoofdeconoom van Duits Italiaanse UniCredit bank (FD Financieel diner 2016): 'Bedrijven moeten uitleggen wat globalisering doet met de wereld. De economie is weer aan het groeien, er komen meer banen bij. Ja, er verdwijnt werk naar het buitenland, maar dat zijn niet de banen die we nodig hebben'.
De kneep zit hem in het woordje 'we', wat mij betreft. De vloer is zijn baan kwijt, want 'we' hadden die niet meer nodig ? Wie zijn we ?
Toch voelt de elite aan dat het niet meer loopt zoals gewenst. De heat is on. Dat is fraai terug te lezen in het artikel 'Hoe de elite zich voorbereidt op Wilders' - van afgelopen zaterdag in de Volkskrant (15 december 2016). Met daarbij de namen en rugnummers van de Top 200 van de Macht in Nederland. De echte elite dus.
http://www.volkskrant.nl/top-200-van-de-macht-storystream/
De diepe en bijna ontluisterende verzuchting van polder Don en dealmaker - nu CDA senator - Niek Jan van Kesteren (nummer 17) spreekt wat mij betreft boekdelen: 'We maken een cruciale periode door, en ik weet niet hoe dit gaat eindigen. Ik vraag me af of we de rivier nog kunnen verleggen. Alweer we.
Ook illustratief is de volgende statement van nummer 13- Cees Oudshoorn - algemeen directeur VNO NCW - de opvolger dus van Niek Jan van Kesteren. 'We moeten als bedrijfsleven de politieke onvrede adresseren. De politiek moet hier niet alleen voor staan. Wij dragen ook verantwoordelijkheid. Het gaat niet om een license tot operate, maar om een duty to lead'.
Duty to lead ? Maar waarheen dan ? En vooral ook waarom ? Vorig jaar vond de elite het nog noodzakelijk dat er meer migranten en vluchtelingen naar Nederland moesten komen.
http://www.volkskrant.nl/binnenland/nederlandse-bestuurlijke-elite-laat-meer-vluchtelingen-toe~a4210711/
Interessant in dit verband is ook de reactie van nog al wat financials op de baksteen die Jeroen Dijsselbloem vorige week in deze debat vijver gooide: Bankencrises is primaire oorzaak van populisme. Het financiële polderhuis was even te klein.
https://fd.nl/economie-politiek/1179093/mijn-bemoeienis-met-de-financiele-sector-is-volstrekt-terecht
https://fd.nl/opinie/1179599/financiele-crisis-leidt-wel-degelijk-tot-opkomst-van-populisme
https://fd.nl/opinie/1179329/aan-de-minister-van-financien
https://fd.nl/fd4home/economie-politiek/1179815/dijsselbloem-en-populisme
De elite grossiert in de tussentijd in vage one liners als 'we moeten ze meenemen' ( Sharon Dijksma), 'we moeten het uitleggen' (Jeroen van der Veer), 'ik zie vooral onzekerheid' ( Kim Putters) , 'we moeten naar beste vermogen er verstandig op reageren'( Rinnooy Kan), het gaat om 'verbinden' (Jesse Klaver cs).
Het is helder. De elite is in verwarring. De vloer houdt zich niet meer aan de ongeschreven regels van het polder spel. De kudde luistert niet meer naar zijn herders.
Wat de elite vertelt vindt de vloer niet meer geloofwaardig.
Ergo: de elite heeft een dijk van een gezagsprobleem.
Het beeld wat overblijft: kruiend ijs.
Genoeg stof tot reflectie dus in de komende Kersttijd
Interessant om te lezen: de weekbladen staan er bol van
Essay van Paul Frissen - in de Groene Amsterdammer
kerst nummer
Het antwoord van links - Vrij Nederland
Polarisatie in de polder - Hp De Tijd
De eenzame elite - SCP rapport - 2014
http://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2014/Verschil_in_Nederland/SCR_2014_per_hoofdstuk:OelcQ6mPTsy98s5GcKfQTg/H7_De_eenzame_elite