Code-Tabaksblat is gezwam en werkt averechts

Veel ondernemingen nemen de gedragscode voor goed ondernemingsbestuur niet serieus en lappen deze aan hun laars. Er wordt voortdurend van afgeweken zonder goede motivatie. Men stoort zich hier nauwelijks aan. De code Tabaksblat blijkt veels te vriendelijk, zwak en wollig te zijn en mede daardoor voor meerdere interpretaties vatbaar en heel makkelijk te ontduiken. Bestuurders spelen hier handig op in en het geeft hen meer macht, hetgeen blijkt uit de explosieve stijging van de beloning van topbestuurders sinds de invoering van de gedragscode in 2003, hun versterkte rechtspositie, toenemende bedrijfsschandalen, de instandhouding het old boys network van commissarissen, het aantal commissarissen met vijf commissariaten en het op grote schaal niet naleven van openheid. Dit geeft weinig aanleiding tot vertrouwen in goed bedrijfsbestuur in Nederland. Morris Tabaksblat zelf is echter zeer tevreden met zijn code.

Code werkt averechts
De code werd eind 2003 door de commissie corporate governance, onder voorzitterschap van voormalig Unilevertopman Morris Tabaksblat, met veel bombarie gelanceerd. Hierin blijken miljoenen te zijn gepompt. Bij de introductie van de code dacht minister Gerrit Zalm dat deze een revolutie in corporate governance in Nederland zou veroorzaken en dat Nederland hiermee in 2007 tot de kopgroep in de wereld zou behoren. Inmiddels blijkt de code in veel gevallen averechts te werken. Hetzelfde dacht premier Balkenende toen hij in 2003 het innovatieplatform ook met veel bombarie lanceerde. Inmiddels vertoont innovatie in Nederland een sterke daling die in nog niet eerder is voorgekomen. Dit kabinet schijnt veel pech te hebben, de meeste initiatieven van het kabinet m.b.t. versterking van de concurrentiekracht van het bedrijfsleven blijken te mislukken. Dit vind ik niet vreemd, omdat de meeste oplossingen die tot nu toe zijn aangedragen cosmetisch van aard zijn en gekenmerkt worden door veel poldergepraat.

Stimulering van goed bedrijfsbestuur in Nederland via de code Tabaksblat is uiterst formeel en niet effectief. Dit kun je niet met allerlei regels beheersen. Dat de code gedoemd was te mislukken en geen stabiele basis biedt voor duurzaam corporate governance had ik reeds begin vorig jaar via diverse publicaties aangekondigd. Corporate governance moet beslist anders worden aangepakt. Het moet een innerlijk en informeel leerproces en een way of life zijn, waarbij ethisch gedrag verankerd wordt tussen de oren van bestuurders, managers en medewerkers alsmede in de bedrijfsstrategie waardoor routinematig volgens hoge ethische waarden en normen wordt gehandeld.  Vanwege de gedragingen van bepaalde bestuurders is er weinig vertrouwen bij hun aandeelhouders. Denk aan wat Alan Greenspan (voorzitter van de US Federal Reserve System) onlangs hierover zei: “Our market system depends critically on trust- trust in the world of our colleagues and trust in the world of those with whom we do business…. I am saying that the state of corporate governance to a very large extent reflects the character of the CEO”. CEO’s creëren vertrouwen indien ze in de praktijk brengen wat zij prediken, hun afspraken nakomen, hun daden overeenstemmen met hun woorden, de daad bij het woord voegen, hun beloftes houden en doen wat zij zeggen te zullen doen. Effectieve bestuurders vragen zichzelf telkens het volgende af: heb ik mijn geweten gevolgd? heb ik er mijn best voor gedaan? heb ik gedaan wat goed was? heb ik van mijn inspanningen geleerd? Het is de morele plicht van bestuurders om commitment te tonen en op te komen voor het welzijn en de belangen van aandeelhouders, medewerkers, klanten en de gemeenschap. Ik refereer hierbij ook naar de belangrijke uitspraak van de vooraanstaande Nederlandse visionair Paul Fentener van Vlissingen: “Ondernemen draait om fatsoen. Wie zich hieraan houdt heeft geen code Tabaksblat nodig. Dat moet in je zitten, dat valt niet te reguleren met allerlei regeltjes en rapporten”.

Prof.dr.ir. Hubert Rampersad
President van TPS Consulting Netherlands BV, Rotterdam.