De coach als geheim wapen in de strijd

Volgens schipper Bouwe Bekking fungeert zij als geheim wapen achter het succes in de Volvo Ocean Race: Anje-Marijcke van Boxtel. Kort nadat Team Brunel de tweede etappe (´leg´) in Abu Dhabi had gewonnen, sprak ik met haar over de toegevoegde waarde die zij als mental coach kan bieden aan een stel topfitte en super gemotiveerde oceaanzeilers, en vooral ook over de vraag wat managers en bedrijven kunnen leren van haar ervaringen.

Hoewel we hemelsbreed duizenden kilometers van elkaar verwijderd zijn en we het met een krakkemikkige skype-verbinding moeten stellen, spat de energie uit mijn telefoon. Alsof ze zelf aan boord was, vertelt Van Boxtel over de zenuwslopende dagen voorafgaande aan de finish, toen er nauwelijks een zuchtje wind was en de boten van het Nederlandse en het Chinese team nek aan nek gingen. Door een paar tactische manoeuvres en een fabelachtige stuurmanskunst wist de Nederlandse boot uiteindelijk net iets meer vaart te maken en als eerste over de finishlijn in de haven van Abu Dhabi te komen.

´Deze etappewinst is zó top voor de jongens. Het is een stap op weg naar de ultieme droom, het winnen van de Volvo Ocean Race’, zegt Van Boxtel, om er meteen een relativering aan toe te voegen. ‘De jongens zijn natuurlijk blij, maar tegelijkertijd zijn ze ook zeer vermoeid. Bovendien beseffen ze dat dit slechts een kleine stap is in de realisatie van hun uiteindelijke doel. Het winnen van de leg is mooi , maar het gaat erom dat het team in staat is om de beste koers naar het eindpunt uit te zetten’.  

Wat is het voordeel van een mental coach?

Wat is het voordeel van een mental coach? Welke toegevoegde waarde heb je als coach binnen een topteam? 'Gelukkig lagen zowel mijn rol als mijn toegevoegde waarde niet bij voorbaat vast’, zegt Van Boxtel, ‘ik ben gaandeweg in mijn rol gegroeid’. Ze licht dit toe door terug te blikken op het prille begin, toen ze gevraagd was om het team te ondersteunen. ‘Binnen de big boat zeilsport zijn mentale coaches geen alledaagse verschijning. Men is vooral gewend aan coaches met een medische en zeiltechnische achtergrond.'

Mentale fitheid
'Tegen een psycholoog werd vreemd aangekeken’, zegt Van Boxtel. Toch kwam de keuze om met een mentale coach in zee te gaan niet uit de lucht vallen. ‘Er speelden twee factoren mee, weet Van Boxtel. ‘In de eerste plaats het feit dat iedereen tijdens de huidige editie van de Volvo Ocean Race met identieke boten vaart. Niet langer de technische voordelen van een boot zijn doorslaggevend, maar alles draait om de individuele en collectieve capaciteiten van de bemanning. Naast een fysieke topconditie gaat het in deze extreme race ook om mentale fitheid. Daarnaast speelde ook een rol dat schipper Bouwe Bekking erg gespitst is op het ontwikkelen van de talenten en vaardigheden van zijn team en van hemzelf. Het is zijn drang om voortdurend te blijven leren en groeien’.

Persoonlijke kwaliteiten
Van Boxtel geeft aan geleidelijk in haar uiteindelijke rol te zijn gegroeid. ‘Aanvankelijk had ik een adviserende rol bij de selectie van de teamleden. Omdat het erom gaat de beste mensen aan boord te krijgen, was dit een cruciaal proces. Op basis van gesprekken met kandidaten probeerden we erachter te komen of ze lang van huis konden zijn, in een kleine ruimte konden functioneren en onder extreme druk en hoge spanningen goed konden blijven´. Later, toen de definitieve samenstelling zo goed als bekend was, verschoof haar rol naar het aanscherpen van de leiderschapskwaliteiten van de schipper en de persoonlijke ontwikkeling van de bemanningsleden. Niet iedereen stond daar overigens direct met de volle 100 procent voor open. ‘Sommige jongens waren aanvankelijk afwachtend. Vriendelijk, maar ook gereserveerd. Om het ijs te breken ben ik tijdens de drie trainingsweken op Lanzarote gewoon mee gaan klussen. Na een tijdje kwamen de gesprekken vanzelf, op een ongedwongen manier.’

Het smeden van een ijzersterk team
Naast de mentale begeleiding van de schipper en zijn crew eigende Van Boxtel zich nog een derde taak toe: het smeden van een ijzersterk team. Aanvankelijk stond men hier wat sceptisch tegenover. ‘We zijn een team’, werd er gezegd, ‘we delen allemaal dezelfde ambitie en we zijn ons ervan bewust dat individueel belang ondergeschikt is aan het teambelang’. Van Boxtel wist de crew ervan te overtuigen dat een hecht team meer is dan de optelsom van een gedeelde ambitie en een generiek teamgevoel. Dat het erom gaat dat je je ambities in heldere prioriteiten vertaalt. Dat je gemeenschappelijke waarden deelt en je verantwoordelijk voelt voor de naleving ervan. Dat je mensen aanspreekt op gedrag dat niet in overeenstemming is met de waarden. Dat je niet bang moet zijn voor conflicten, maar dat je altijd elkaars mening moet respecteren. Dat je elkaar door dik en dun moet vertrouwen, ook al worden er fouten gemaakt. En dat een hecht team geen garantie is voor een rimpelloos bestaan. ‘Integendeel’, zo gaf Van Boxtel te kennen, ‘ook binnen de meest hechte teams komen irritaties en frustraties bovendrijven. Laat ze alleen niet bepalend worden. Herken ze en maak ze bespreekbaar’.

Voorbereiden op onzekerheden
Op mijn vraag wat ze nog meer heeft gedaan om het team zo goed mogelijk op de race te prepareren, zegt Van Boxtel dat het voorbereiden op de vele onzekerheden waarmee de crew geconfronteerd wordt tot een van haar hoofdtaken behoorde.

‘Meedoen aan de Volvo Ocean Race is een riskante onderneming’, zegt ze. ‘Er zijn sterke parallellen met de omgeving waarin bedrijven momenteel opereren. ‘Net als oceaanzeilers hebben bedrijven te maken met een uiterste dynamische ‘VOCA-wereld’(Vluchtig, Onzeker, Complex en Ambigu). Veranderingen of onverwachte risico’s kunnen niet alleen tot stress, maar ook tot flinke averij leiden’.

Hoe kun je je hiertegen wapenen?

Zie ook deel 2 van dit interview

Anje-Marijcke van Boxtel is werkzaam bij Schouten Global. Hans van der Loo is auteur van het boek Vaart maken – Energiek veranderen in 90 dagen.