De tragische dood van het meisje Savanne gaat wellicht leiden tot de vervolging van een hulpverlener. Dit is in mijn ogen een typisch voorbeeld van de wereld op zijn kop! Natuurlijk zal het mogelijk zijn om in een discussie over de casus zaken aan te wijzen waarin de hulpverleenster gefaald heeft en/of nalatig is geweest. Dit kan ook gelden ten aanzien van de leidinggevende van die hulpverleenster. Om echter in een dergelijk tragische casus nu ineens zwaar te focussen op de direct betrokkenen is mij veel te kort door de bocht.
Wat is er aan de hand? De sector staat bol van de bureaucratie. Ondanks zogenaamde decentralisatie bemoeit de wet op de jeugdzorg zich nadrukkelijk met de primaire processen. Zo duurt een crisis bij een jeugdige volgens de wet nooit langer dan vier weken(…). Behandelplannen, zorgtoewijzingsteams, Bureaus Jeugdzorg, indicatieorganen, hulpverleningsmodules, enzovoorts zijn de ziekmakende en alles verstikkende gevolgen van wat eens begon als een efficiëncyslag. Dezelfde zorg voor hetzelfde of minder geld.
Organisaties en organisatieprocessen moesten toetsbaar zijn, zowel extern als intern. Transparantie was het toverwoord. Verslaglegging tot in den treuren was een van de gevolgen. Binnen een zo verbureaucratiseerde sector heeft de hulpverlener de aandacht langzamerhand moeten verleggen van de essentie van waar het om gaat, hulp verlenen, naar de formulierendoctrine, die de sector uiteindelijk geworden is.
Zijn ontwikkelingen als hierboven beschreven met een beetje goede wil nog als “schattig” te typeren, de intentie erachter was immers niet zo verkeerd, de gevolgen en het erin geslopen andere gebruik van de bureaucratie zijn als gewelddadig te typeren. De ontwikkeling is van lieverlee verlopen van regels om te beheersen naar regels om je achter te verschuilen. Mede door een zware externe controle, visitaties op basis van de wet door inspectieorganen, hebben ervoor gezorgd dat ook de interne bedrijfsprocessen sterk op beheersen werden toegesneden.
De aandacht voor de essentie, hulp verlenen aan jeugdigen, verdween daarmee naar de achtergrond. Hulpverleners vervreemdden van hun werk en werden veredelde administrateurs, die keurig hun behandelplannen schreven, evalueerden, plannen herschreven en aan hulpverlening niet meer toekwamen. De afrekeningen werden niet gedaan op basis van kwaliteit van hulpverlening, maar op de gevolgde procedures. Hulpverleners, die zich hieraan onttrokken en zoveel als mogelijk wel echt bleven helpen, werden als onprofessioneel betiteld. Bureaucratie als alibi voor het falen!
Ik maak me nu kwaad en laat dit onder andere blijken met dit artikeltje. Ik ben daar wel rijkelijk laat mee. U maakt zich misschien net zo kwaad als ik. We maken ons kwaad om bureaucratische uitwassen en wat deden we? Zijn wij dan ook schuldig aan de dood van Savanne?
Deze column verscheen eerder op http://www.probleemoplossing.nl.
Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren
Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)
Word een pro!
SCHRIJF MEE >>
Ik schrijf expres cultuur, en niet structuur. Want de structuur van de werkomgeving is de factor die je de schuld geeft als je je ogen liever sluit voor de cultuur waarin je je werk doet. De cultuur heeft ons opgedrongen dat we zelf niet echt verantwoordelijk zijn voor het resultaat van ons werk. Allemaal samen, teamplayers, resultaatgericht opereren - hordes on- en nonwoorden die er uiteindelijk vooral voor zorgen dat je niet meer bezig bent met je werk, maar "functioneert binnen de kaders die je werkgebied vormen."
Als er binnen dat werkgebied brokken worden gemaakt of slachtoffers vallen heb je in elk geval de kaders nog om de schuld te geven. En kan je luidkeels roepen dat het "tijd wordt om de kaders van het werkgebied te herdefinieren." Zodat er een nieuwe structuur ontstaat, en je in elk geval niet alsnog genoodzaakt bent om je af te vragen of je wel akkoord gaat met de cultuur waarbinnen je je werk doet...
Ik denk dat de eigenlijke crux meer zit in de introspectie van de deelnemers aan werkprocessen dan in de analyse van de structuren van die werkprocessen. En dan hebben we het niet alleen over jeugd- of wat voor zorg ook, zelfs niet over GO's of NGO's , dan hebben we het over de manier waarop elke individuele participant in eengrote organisatie functioneert. Vogels trekken in zwermen omdat roofvogels onderweg weliswaar een aantal individuen aan de rand van de zwerm te pakken kunnen nemen, maar de zwerm als geheel blijft intact. Functionarissen opereren in bredere teamverbanden en geformulariseerde structuren omdat....?
Een alternatief is natuurlijk om in elke structuur waarin je werkt je eigen verantwoordelijkheden te definierenen die als toetssteen te nemen in plaats van de structuur van de organisatie. Maar daarmee maak je je a: niet geliefd en haal je je b: een heleboel extra werk op de hals. Misschien is het dan toch beter om de structuur tot evangelie te bestempelen en je te voegen naar de dictaten van dat evangelie.
Tot er iets vervelends gebeurt. Een clientje dat tegen alle wensen in gedood wordt, een project dat onverwacht afketst en resulteert in forse schades, oppositie die een zorgvuldig ontwikkeld scenario ineens op zijn kop zet - het leven is vol onverwachte tegenslagen.
Zolang de structuur het primaat heeft zullen individuele functionarissen bijdragen aan het overleven van diezelfde structuur door de geheiligde rol van "zondebok" op zich te nemen - meestal niet vrijwillig, maar het hogere doel vraagt nu eenmaal wat. Pas wanneer deelnemers in een organisatie van zichzelf en hun omgeving consequent rekenschap vragen over procedures en beslissingen ontstaat er een organisatie die misschien wel het aspect heeft van een zwerm trekvogels, maar daarmee niet het kudde-instinct deelt. En die dus met meer en beter uitgeruste individuen zijn tocht kan blijven vervolgen, en zijn bestemming kan bereiken.