Het zal weinigen zijn ontgaan dat de verhoudingen tussen Johan Cruijff en Louis van Gaal op zijn zachtst gezegd 'koel' zijn. Dat is ‘logisch’. Er worden vele mogelijke oorzaken genoemd maar ik beschrijf een fundamenteel denkverschil tussen beiden dat tot op heden geen aandacht heeft gekregen. In mijn ogen is Johan Cruijff in zijn denken en doen namelijk een typische Rijnlander, terwijl Van Gaal een bijna spreekwoordelijke Angelsaks is. En dat leidt onvermijdelijk tot problemen. Niet alleen in het voetbal. Het voetbal biedt echter ook een verrassende oplossingsrichting.
Baas is de baas
Laat ik beginnen met (heel) kort uiteen te zetten wat met Rijnlands en Angelsaksisch denken wordt bedoeld. In de jaren negentig werd duidelijk dat het Angelsaksische besturingsmodel bij veel bedrijven in Europa de overhand kreeg. Het model is terug te voeren tot het midden van de 19e eeuw, toen veel arme en laag opgeleide Europeanen naar Amerika vertrokken voor een beter leven en daar gingen werken in de fabrieken, waar standaardwerk de norm was. De Angelsaksische benadering kenmerkt zich door standaardisatie van processen, vastomlijnde taken en bevoegdheden, controlegerichtheid, de inzet van prestatie-indicatoren en een focus op aandeelhouderswaarde. Men werkt met kwartaalresultaten en is daardoor vaak op korte termijnsucces gericht. Het management van organisaties is vaak niet meer in handen van families of oprichters, maar van ‘professioneel management’. In het kort: de baas is de baas en als het hem of haar niet bevalt, vlieg jij er uit. Maar als de baas geen resultaat boekt, vliegt de baas eruit. Het draait om 'wat heb ik nu'.
Rijnlands denken
Het Rijnlandse denken kent een nog veel langere traditie en komt voort uit de gilden en de wijze waarop al sinds de Middeleeuwen in Europa in diverse ambachten wordt gewerkt. Het is een traditie die in landen als Duitsland, Frankrijk, België en Nederland (de Rijnlanden) zijn oorsprong kent. Denk aan het gilden-systeem van leerling, gezel en meester. Het gaat dan om vakmanschap, persoonlijk meesterschap en professionalisme, eigen verantwoordelijkheid, eer en trots in het werk, (persoonlijke) groei en 'wat laat je na'.
|
Angelsaksisch model |
Rijnlands model |
|
Bij samenwerking moet iedereen zijn taak kennen |
Bij samenwerking moeten we allemaal hetzelfde doel voor ogen hebben |
|
Je moet mensen sturen op het resultaat van hun handelen |
Je moet mensen sturen op de intenties van hun handelen |
|
Of we het doel halen is sterk afhankelijk van het proces |
Of we het doel halen is sterk afhankelijk van onze betrokkenheid |
|
Het is belangrijk dat het proces goed is vastgelegd en wordt nagevolgd |
Regels zijn een middel, geen doel |
|
Functiesplitsing als norm |
Vakmanschap als basis (specialisatie; improvisatie) |
|
Controle, discipline en enige argwaan zijn functioneel |
Ruimte en vertrouwen geven zijn functioneel |
|
Weten is meten (alleen wat we kunnen meten is waar) |
Meten is weten (als je iets kunt meten, weet je meer) |
- (*) ontleend aan ‘Commitment’(Vergouw, 2013); pag. 141; diverse bronnen.
Meester, gezel, leerling
Johan Cruijff is in mijn ogen een typische Rijnlander. Hij is de meester, zijn gezellen zijn Van Basten, Rijkaard, Guardiola en Koeman en de leerlingen zijn de spelers van Barcelona en Ajax. Je coacht spelers totdat ze op eigen benen kunnen staan. Het is beter om te worden herinnerd om de stijl van voetballen dan om de behaalde overwinningen. Het gaat om techniek, om iets uitzonderlijks neerzetten. De coach is de baas, maar in het veld zijn de spelers de baas. Wie een fout maakt wordt (achteraf) gecorrigeerd. Je kan verliezen, maar dat is eigenlijk niet zo erg als er maar goed is gespeeld. Je wint wedstrijden door creativiteit en door de, om Cruijffs woorden te gebruiken 'exceptie' (een exceptionele speler zoals El Salvador zelf of Van Basten, Messi etcetera). Typerend voor het Rijnlanderschap van Cruijff is de volgende uitspraak over Van Gaal, die hij nog onlangs maakte: ‘'Het verschil met mijn visie is dat hij altijd veel dingen voor mensen regelt, waar ik uitga van hun specifieke kwaliteiten om mijn doel te bereiken. Dat is een andere manier van denken. Ik vind het altijd mooi als spelers zelf iets doen. En als het verkeerd uitpakt, dan probeer je het te corrigeren. Hij is meer van het organiseren.' Cruijff is de man van ‘Toeval is logisch’.
Coach als CEO
Louis van Gaal daarentegen is in mijn ogen een typische exponent van de Angelsaksische school. ‘Kwaliteit is toeval uitsluiten’, aldus de huidige coach van Manchester United. Voetbal is meetbaar en de looplijnen van iedere speler worden uitgewerkt. Het gaat om de organisatie in het veld en om de taken die moeten worden uitgevoerd. Er zijn specialistische coaches die de hoofdcoach ondersteunen en die precies weten wanneer een speler te dik is of zich buiten de afgebakende paden heeft begeven. Het toeval moet worden uitgesloten. Dat is een typische gedachtegang voor professionele managers, voor Van Gaal én van de Angelsaks. Je hebt geweldig gespeeld als je hebt gewonnen. De coach is de baas. De resultaten zijn leidend. Je wordt herinnerd om de resultaten, niet om het spel. Je wint wedstrijden door te oefenen op standaardsituaties en door goed te trainen en te luisteren naar de trainer. Bij winst gaat veel eer naar de trainer, bij verlies ligt de schuld veelal bij spelers die ‘hun taken niet goed uitvoerden’. De coach is hier een CEO.
Die Qual der Wahl
De vraag die nu bij velen op de lippen ligt is, wat is beter, wat heeft het meeste succes? Het antwoord? Allebei. Maar tegelijkertijd, dan wordt het moeilijk. Het zijn twee uitersten die moeilijk te combineren zijn. Er zijn veel voorbeelden van succesvolle Rijnlandse bedrijven: Porsche, VW, Philips, AkzoNobel, Nestle, ABB, Peugeot-Citroen. En van succesvolle Angelsaksische bedrijven: Apple, Microsoft, IBM, GE, GM, Ford. Beide benaderingswijzen kunnen werken, maar niet overal en altijd. En daar zit 'm dus de kneep. Want de Angelsaksen hebben grote problemen de Rijnlanders te begrijpen ('die gaan al om 5 uur naar huis en hebben alleen maar vakantie'), de Rijnlanders begrijpen weinig van de Angelsaksen ('die denken alleen maar aan geld en indicatoren en werken dag en nacht').
Van Gaal en Cruijff zullen elkaar daarom nooit begrijpen. Men zegt respect te hebben voor elkaar, maar eigenlijk vinden ze elkaars benadering geleuter. Ze staan op hun eigen grond en daar zijn ze heer en meester en dulden geen tegenspraak. En ze hebben allebei gelijk. Want ze hebben allebei veel succes (gehad). Moeilijk wordt het wanneer een Rijnlander iets Angelsaksisch moet doen of omgekeerd.
Redding door de Duitsers
Is er toch een succesvol voorbeeld te noemen van een team dat aangestuurd wordt op basis van Rijnlandse EN Angelsaksische methoden? Dat zou namelijk een winnende combinatie kunnen zijn en een oplossingsrichting kunnen bieden aan organisaties waar een, met de tussen Cruijff en Van Gaal, vergelijkbare stammenstrijd woedt. Een strijd die vaak desastreuze gevolgen heeft voor de motivatie van het personeel, en voor de resultaten. Het voorbeeld ligt onverwacht dichtbij, namelijk in Duitsland.
Toen die Mannschaft begin deze eeuw de ene nederlaag na de andere opstapelde en roemloos ten onder ging tijdens WK's en EK's (1998-2000) besloot de Duitse bond DFB het over een andere boeg te gooien. De Duitsers werden dan nog wel tweede op het WK van 2002, maar dat was vooral een gelukstreffer en men was niet echt trots op de prestatie. Daarom moesten voortaan oude Duitse kernwaarden als Kampfgeist, Einsatz, Willen, Ordnung en Leidenschaft gemixt gaan worden met het mooie, technische voetbal van Nederlanders en Brazilianen.
Kentering
De man die voor de kentering moest gaan zorgen was Jürgen Klinsmann, in Nederland vooral bekend om zijn vele Schwalbes, maar in zijn goede tijd als speler een levensgevaarlijke spits. Klinsmann woonde inmiddels met zijn Amerikaanse vrouw in Californië en had veel opgestoken van de daar heersende trainings- en coaching methoden in topsporten als American Football en Baseball. De in Duitsland opgegroeide Klinsmann verenigde als coach van het Duitse elftal daarna vanaf 2004 zowel de Rijnlandse als de Angelsaksische gedachtegang in zich. Zijn opvolger Joachim Löw bleef deze lijn volgen en perfectioneerde deze.
Het behalen van het wereldkampioenschap 2014 van die Mannschaft komt daarom niet uit de lucht vallen. Het is een resultaat van de mix van de oude Duitse Tugenden, de focus op techniek van Nederlanders, Fransen en Brazilianen en de inzet van wetenschappelijke kennis, gebaseerd op de Angelsaksische cultuur van indicatoren en cijfers. Zo krijgt de Duitse Nationaltrainer al tijdens de wedstrijden belangrijke informatie over het verloop dankzij de inzet van SAP-software. Voor wie dat niet romantisch vindt en liever hoopt dat een groepje avonturiers een titel wint, heb ik slecht nieuws. Zonder intensieve inzet van wetenschappelijke kennis wint naar mijn stellige overtuiging bij het WK over vier jaar geen enkel team ook nog maar één enkele wedstrijd.
De crux van het verhaal
Cruijff en Van Gaal vertonen specifiek eigenschappen van enerzijds het Rijnlandse en anderzijds het Angelsaksische model; deze grondwaarden zijn moeilijk te combineren en sluiten elkaar vaak grotendeels uit; De ruzie van Cruijff en Van Gaal is dus ‘logisch’ en komt in veel organisaties met een mix-vorm van beide benaderingswijzen voor.
Een crisis kan bijdragen in te zien dat een mix van beide methoden wellicht ook winnend kan zijn. Daartoe is sterk leiderschap nodig die deze cultuur-samensmelting aandurft, een open mind heeft en niet alleen de benadering goed vindt waar men zelf in groot is geworden. Makkelijk is dat zeker niet. Respect voor zowel de Angelsaksische als Rijnlandse benadering kan leiden tot grote successen. Het is niet of/of, maar en/en. Beide ‘kampen’ kunnen veel van elkaar leren. Wie durft?
Gyuri Vergouw (Vergouw Consulting) is hoofdredacteur van Managementsite en auteur van het onlangs verschenen ‘Bondscoach, coaching handboek voor 16 miljoen Nederlanders’ (2014, Voetbal International) en ‘De Strafschop, zoektocht naar de ultieme penalty’ (2000/2003, Elsevier). Hij schrijft sinds 1999 over topsport en management.
Literatuur:
- De Strafschop, zoektocht naar de ultieme penalty; Elsevier, 2e druk, 2003.
- De laatste minuut, de 7 mythen van het Duitse voetbal; Bzztoh, 2006.
- Commitment, de belofte van betrokkenheid en bevlogenheid in organisaties; Boom/Nelissen, 2013.
- Bondscoach, coaching handboek voor 16 miljoen Nederlanders; Voetbal International 2014.
- Cultuurverschillen hanteren. Kennisbank ManagementSite.
Gerelateerde artikelen
De ideale bondscoach
Gyuri Vergouw
Commitment, binding, betrokkenheid, bevlogenheid
Lisa van de Bunt
Herstel de balans in uw organisatie!
Jaap Reijling
Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren
Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)
Word een pro!
SCHRIJF MEE >>
De recente nederlagen van het Nederlandse team, zoals gisteravond tegen IJsland, doen mij vermoeden dat er iets dergelijks speelt zoals jij in je artikel beschrijft.
Zie jij een verband met de andere cultuur en manier van werken die Hiddink introduceert na Van Gaal?
Interessante observaties.
Jouw artikel is één van de vele in de afgelopen tijd die Rijnlands en Angelsaksisch tegenover elkaar zetten. Het is het één of het ander. Ik denk daar anders over. Volgens mij is het goed mogelijk een prima mix tussen de twee te maken.
Louis van Gaal is wat mij betreft het voorbeeld hiervan. Hoewel ik zaken herken die jij beschrijft over de werkwijze van Van Gaal, weet je ongetwijfeld ook dat hij werkt vanuit het 'totale mens-principe'. Hij is zeer mensgericht en vanuit dat uitgangspunt geeft hij wel degelijk ruimte en vertrouwen.
"Je hebt geweldig gespeeld als je hebt gewonnen" schrijf je als voorbeeld van een Angelsaksische reactie van Van Gaal. Wel, Van Gaal heeft talloze malen het tegengestelde beweerd in interviews na wedstrijden. Omdat hij volgens mij wel degelijk uitgaat van intenties ipv het resultaat.
Van Gaal is al jaren een voorbeeld voor me en blijft me inspireren te zoeken naar een goede mix tussen de goede dingen van Rijnslands en Angelsaksisch organiseren.
Rob ter Hedde
Interessante analyse van leiderschap. Ik geef meteen toe niets met voetbal te hebben, maar uw verhaal met deze voor sommigen 'belangrijkste bijzaak van het leven' brengt meteen mijn gedachtenstroom over het samengaan van het beste uit beide modellen op gang. Wat voor leiderschap is nodig denkt u om sturing aan een dergelijk experiment te geven (sturing = Angelsaksisch gedacht ), of verwacht u dat het vanzelf ontstaat wanneer mensen het beste van zichzelf laten zien en uitgaan van hun kwaliteiten (= Rijnlands geïnspireerd ). Ik ben benieuwd hoe dit werkt in organisaties die met beide culturen worstelen. Wat denkt u?
Interessant stuk. Ik sluit me aan bij Rob. Je beschrijft namelijk een soort "ideaal-model" dat nooit de nuances van de werkelijkheid kan omvatten. Daarmee is het wel een goed middel om van afstand naar de werkelijkheid te kijken. Maar het blijft een model. De kaart is ook niet het landschap, maar wel een middel om je te oriënteren.
Verder is het een actuele en interessante vraag waar Guus Hiddink staat tov Louis van Gaal. Ben benieuwd hoe jij daarover denkt. Ik herken namelijk Rijnlandse en Angelsaksische trekjes bij Hiddink.
De vergelijking met Cruijff gaat mijns inziens overigens een beetje mank omdat die de laatste jaren altijd een zijlijnpositie heeft gekozen zonder directe verantwoordelijkheid te nemen. En dan loop je toch risico op het "beste stuurlui staan aan wal" syndroom.
@Willem, Oranje was de laatste jaren door Van Gaal gedesemd in tactische opdrachten en spelen vanuit de taak. De coach was de baas en de hersens. De tactiek was verdedigend maar vernieuwend en ging uit van de kracht EN zwakten (verdediging) van het team. Hiddink neigt veel meer naar eigen verantwoordelijkheid en 'zoek het zelf in het veld maar uit'. Ik heb geen tactiek kunnen ontdekken anders dan een opstelling 4-3-3 die iedereen zou kunnen maken. Een hele overgang dus voor de spelers, die duidelijk niet weten wat ze nu moeten doen. De spelers zijn de hersens maar ze zijn hier niet klaar voor, de meesten zijn te jong en te onervaren.
@Rob, ik eindig mijn verhaal geheel in lijn met jouw verhaal en met een concreet voorbeeld van de mix. "Respect voor zowel de Angelsaksische als Rijnlandse benadering kan leiden tot grote successen. Het is niet of/of, maar en/en. Beide ‘kampen’ kunnen veel van elkaar leren. Wie durft?" Wij durven dus blijkbaar beiden die mix te zoeken.
Je hebt helemaal gelijk. Ik heb over het laatste grijze blok heen gelezen.
Het sterkt mijn overtuiging dat een mix inderdaad mogelijk moet zijn!
Heel interessant stuk. Ik heb alleen mijn twijfels bij het laatste deel m.b.t. onze Duitse vrienden. In mijn ogen zijn die namelijk pas de laatste 2 jaar echt anders gaan voetballen, en dat zal dan voornamelijk de invloed zijn van Pep Guardiola, als trainer bij Bayern Munchen.
Als je er op deze manier over nadenkt moet de aanstelling van Guardiola voor de spelers van Bayern wel een aardige cultuurschok zijn geweest.
Er is al veel geschreven over dit onderwerp, en het is interessant om deze analyse door te trekken. Ik houd het alleen even bij het voetbal
Beide voetbalcoaches zijn begaafd met een uitstekend analytisch vermogen ze kunnen allebei een wedstrijd lezen. Een geweldig uitspraak van Johan Cruijff is" voor dat ik een fout maak, maak ik hem niet" of iets in die gelijke strekking.
Bij Louie Van Gaal heeft ook zo'n mal trekje Bij het aankondigen van de nieuwe spelersbus van Oranje zegt hij "Dit is onder spelersbus, deze is helemaal ontworpen zoals ik het wil, Ik heb die bus eigenlijk helemaal zelf gemaakt."
Cruijff is voor mij een belichaming van een leider die vooral intuïtief handelt, hij ziet , denkt en handelt. Cruijff doet veel op het gevoel weet uitstekend wanneer hij moet handelen en is daar zeer succesvol in gebleken. Maar als het risico te groot wordt haakt hij af, want hij is niet in staat risico's te overzien waar hij geen invloed op kan hebben. Dit is denk ik, een van de reden dat hij nooit het Nederlands elftal heeft willen leiden, zelfs niet toen hij de mogelijkheid had ons beste team ooit te leiden in 1992.
Van Gaal daarentegen denkt eerst en sluit alles uit. Hij gaat na wat er in de wereld over het onderwerp bekend is, en handelt pas daarna.
Hij vind ook dat hij overal invloed op moet uit oefenen zodat als het er echt om spant alles wat fout kan gaan heeft uitgesloten.
Verlies je dan toch, kan het Nooit zijn schuld zijn.
Op sommige punten heeft hij geen enkel invloed bv scheidsrechters, voetballers die hun opdracht niet uitvoeren, blessures etc. Dus is dat Nooit zijn schuld.
Van Gaal is meer een wetenschapper in de lijn van Filosoof Karl Popper
Cruijff zie persoonlijk meer als een voetbalgenie en een legende, die op alle gebieden de voetbal rijker heeft gemaakt.
Het is als in de renaissance Michelangelo en Da Vinci waren ook geen vrienden, maar wel tijdgenoten en de allerbeste in hun kunnen.
Of van Gaal meer een Angelsaksisch is weet ik niet, maar als je andere veranderingsmanagement methode aanhangt zou ik zeggen hij is van Blauw naar Groen opgeschoven richting Wit ( Caluwe en Vermaak red.) Cruijff is volgens mij al jaren wit.
@Amalia ik denk dat het voor het type leiderschap vooral belangrijk is dat men a) bekend is met de verschillen b) respect heeft voor de verschillen en c) hier het beste uit weet te smeden voor de organisatie. Het eerste punt lijkt een open deur, maar zolang ik nog een CEO tegenkom van een AEX-fonds die het verschil tussen Rijnlands en Angelsaksisch niet kent, terwijl de strijd intern in volle gang is, kan de boodschap niet vaak genoeg worden herhaald en besproken.
@Siebe. Nee, het Duitse voetbal is in opmars sinds 2006, toen de Duitsers bij het WK in eigen land een zgn. Sommermaerchen doormaakten en met mooi voetbal onverwacht derde werden in eigen land. Spelers als Schweinsteiger, Podolski en Lahm braken door en ook Van Gaal heeft natuurlijk invoed gehad bij Bayern Muenchen door spellers als Mueller door telaten breken. Juist onder Guardiola lijkt de rek er wat uit, gezien de kansloze nederlagen tegen Real Madrid dit jaar in de Champions League.
@Geo Hiddink vertoon inderdaad trekjes van beiden, maar neigt meer naar het Rijnlands. Hij is echter meer gewend te werken met spelers die of gehoorzaam zijn (Zuid-Korea; Australië) of al vergevorderd in de carrière (PSV; Real). Nu moet hij werken met Robben (vergevorderd) en de rest. dat is andere koek.
Ik heb bij AZ en het Nederlands XI-tal met Louis van Gaal samengewerkt.
Het hokje waar je LvG plaatst past hem niet.
dank voor de reacties
@Edward Ik krijg uit de voetbalwereld altijd te horen dat het niet klopt, maar wat het dan wel is, dat hoor ik nooit. In 2000 was het belachelijk om op strafschoppen te trainen en om de keeper te wisselen (zie De Strafschop en Barend en Van Dorp, juni 2000), In 2006 kreeg ik de wind van voren omdat ik in mijn boek De laatste minuut de Duitse methode zeer positief beoordeelde, in 2010 gaf ik aan dat Van Persie een andere rol bij Oranje moet spelen dan die van spits en zeker geen aanvoerder moet worden en de reacties bij mijn laatste boek Bondscoach waren ook weer zo..het is in de wetenschap ook zo, eerst vindt men het onzin, dan was het eigenlijk niet belangrijk en uiteindelijk heeft iemand anders het bedacht (Frans Hoek bij de keeperswissel bij strafschoppen). Zeker, Van Gaal zal ook Rijnlandse trekjes hebben (Je kan Van Gaal wel uit Noord-Holland halen, maar Noord-Holland niet uit Van Gaal), maar het gaat om de tendens en die is in mijn ogen Angelsaksisch ('geef mij drie maanden' en sanering van team zijn bij United daar typische voorbeelden van). Ik merk dat veel mensen juist wel herkennen wat is beschreven en het ook helpt zaken te duiden.
@Guus Ja het is een fikse strijd om het conservatisme in de voetballerij te bestrijden, de effecten daarvan zien wij nu dagelijks terug op de Nederlandse velden. Ik blijf ondanks alle tegenwerking uit het voetbal strijdbaar en kom binnenkort waarschijnlijk met nieuws op dit vlak. Lees voor het Duitse voetbal overigens ook mijn boek De laatste minuut, de 7 mythen van het Duitse voetbal uit 2006.