Trots op onze fantastische Belastingdienst

Columns

Als ik ter hoogte van Orléans de cruise control los tik om van 130 terug te zakken naar 110, rijd ik bij het 110 bord nog net te hard: flits! Benieuwd of het Franse Centraal Justitieel Incassobureau inmiddels in staat is om buiten de eigen grenzen verkeersboetes te incasseren. Ik word niet teleurgesteld.

Een maand later word ik verrast door een dikke envelop vol fraaie formulieren in allerlei talen en kleuren. Het ziet er bijna feestelijk uit. Je zou zeggen dat zo’n dienst naar Nederland formulieren in het Nederlands stuurt, maar zo zuinig zijn ze niet: in alle gangbare talen van verkeersovertreders een set van drie stuks dubbelzijdig bedrukte formulieren in aantrekkelijke kleuren. Ik kies mijn moedertaal. Dan volgt een rijke keuze aan betaalmogelijkheden: van contant bij de plaatselijke “Tabac” tot Smartphone, en alles daar tussenin, inclusief Ideal. Wat een verwennerij. Maar dan komt de mooiste verrassing: wie snel betaalt, krijgt korting. Geen € 68, maar slechts € 45! Meer dan 30% korting op een boete, waar krijg je dat! Wat een leuke CJIB hebben die Fransen. Ik krijg er een blij Action voordeelgevoel van.

Een onschuldige maar opmerkelijke kwaal van je brein

Dit is opmerkelijk. Immers, organisaties met mensen die je lastig vallen met vervelende dingen zoals boetes, vind je al gauw vervelend. “Zijn ze nou helemaal belazerd…” als je je belastingaanslag ziet. “Wat, zóveel? Waar sláát dat op?” als je de CJIB correspondentie opent. Bij artiesten gebeurt iets vergelijkbaars. De cabaretier die het eerste alcoholvrije bier – een zegen voor onze nationale gezondheid - direct belachelijk maakte waardoor de markt gelijk kapot was, kan ik niet meer luchten of zien. Wat een lul. En mijn zwager gruwt zodra hij alleen maar denkt dat hij Willeke Alberti hoort zingen: een vreselijk mens moet dat zijn.

Je associeert de geleverde dienst onwillekeurig met degenen die de dienst leveren. Zowel in positieve als in negatieve zin. 'Wat een leuke mensen daar bij Cool Blue: kreeg ik een week na levering zomaar een kaartje van!' Maar je brein kan moeilijk sympathie opbrengen voor mensen die hun best doen voor iets waar je een hekel aan hebt. Terwijl dat ook bijzonder aardige mensen kunnen zijn.

Maar dan wordt diezelfde kwaal gevaarlijk

In het dagelijks leven kan deze kwaal van je brein niet veel schade aanrichten, maar binnen een organisatie kan dat wel degelijk. Als een collega geregeld opmerkingen heeft bij jouw keuzes, voorstelt een andere kant op te gaan, of je attendeert op de financiële gevolgen, dan kun je onwillekeurig een hekel aan hem of haar krijgen. Moet deze collega niet eens naar een andere baan uitzien? Het lijkt op het oude principe dat de boodschapper wordt geassocieerd met het ongewenste nieuws. Zijn er trouwens veel klokkenluiders gelukkig geworden? Hm, natuurlijk zijn er ook vervelende collega’s. En toch: luisteren naar mensen die het altijd met je eens zijn is prettig, maar luisteren naar mensen die het niet met je eens zijn, levert meer op.

Daarom houd ik van de Belastingdienst

Intussen heb ik een hekel aan mensen die een hekel hebben aan de Belastingdienst. Tweede Kamerleden horen daarbij, want die zijn kennelijk vergeten dat het bij voorbaat onmogelijke project Toeslagen door henzelf is goedgekeurd. Ook rept onze volksvertegenwoordiging er niet over dat zij vervolgens zelf de gelegenheid creëerden om uitstekende belastingmedewerkers met een dikke premie te laten vertrekken, met alle gevolgen voor kennis en capaciteit. En dat de adviesbureaus die betrokken waren bij het uitrollen van de systemen voor Toeslagen uitdrukkelijk hebben gewaarschuwd dat het een oncontroleerbaar paradijs voor fraudeurs zou worden, daar heb ik ook niemand over gehoord. Wij waren een van die bureaus. Het bizarre was dat de Belastingdienst dat zelf wel zag, maar dat de uitvoering een oekaze was van de staatssecretaris, zo begrepen wij. Het heeft me al jaren verbaasd dat een rel hierover zo lang uitbleef. En nu de politiek het dan eindelijk doorheeft, krijgt de Belastingdienst zelf de schuld. Kijk, daar heb ik nou een hekel aan. En daarom houd ik van de Belastingdienst; een soort omgekeerd boodschapper syndroom.

Ask your lawyer!

En dan nog wat: ik val de Belastingdienst niet dagelijks lastig met vragen, maar om de paar jaar heb ik toch iets waar ik niet uitkom. Ik erger me niet aan een paar keer doorverbinden, want dat betekent dat ze hun best doen om voor mij de afdeling met de juiste kennis op te zoeken. Als dat niet lukt, word ik op afspraak teruggebeld. En altijd krijg ik een deskundig – en vriendelijk! – antwoord waar ik verder mee kan. Gratis service. Ik had ook eens een vraag voor de Amerikaanse belastingdienst. Daar werd ik niet doorverbonden, want het antwoord was voor iedere beller hetzelfde: kort maar krachtig: ‘Ask your lawyer!’. Daarom ben ik trots op onze Belastingdienst, en denk ik dat er allemaal leuke mensen werken.

Over Willeke Alberti gesproken

Op events waar ik spreker ben wil ik mij in grote zalen, altijd even vertrouwd maken met het podium zonder publiek. Dit keer werd ik daarin gehinderd door een vrouw die dat kennelijk ook deed, maar dan met kruisjes op de vloer en allerlei pasjes. Dat duurde tenslotte zo lang, dat ik bang werd dat de zaal al volliep voor ik aan de beurt kwam. “Ik eh, ik ben maar een amateur,” begon ik, “en als amateur wil ik mij graag even vertrouwd maken met de zaal voor het publiek binnenkomt.” “Oh, sorry.” En ze stopte gelijk. “Dan bent u helemaal geen amateur hoor! Ik doe dat al mijn hele leven. Weet u waar dit kruisje voor dient? ” Ik had geen idee, kreeg nauwkeurig uitleg, en ze stelde zich vervolgens aan mij voor. Een leuk mens dat ze is! Mijn zwager heb ik niet kunnen overtuigen.

Paul Postma, directeur van Paul Postma Marketing Consultancy. (PPMC b.v.)

Waar vind ik toepasbare kennis en gedeelde ervaringen

Probeer het Pro-abonnement een maand gratis

En krijg toegang tot de kennisbank. 110 onderwerpen, kritisch, wars van hypes, interactief en geselecteerd op wat wél werkt.

Word een PRO 

Albert Bos
Lid sinds 2019
Beste Paul, ik geef toe, het meeste gaat goed. Een snelle betalingskorting bij ons CJIB, zoals en France is een prima idee. Anderzijds is het ongebreidelde machtsmisbruik en Kafkaiaanse toestanden rond het dossier "Kinderopvangtoeslagen", dat jarenlang voortduurde en heel veel mensen in diepe financiële problemen bracht, natuurlijk een dikke deuk in de nationale trots. Je zult het, volkomen te goeder trouw, maar zijn.
Dat heeft niet te maken met ingewikkelde wetgeving van politici, maar een structuurfout in de organisatie van de Belastingdienst. De betrokken ambtenaren hangt nu, volkomen terecht, een aanklacht en juridische vervolging boven het hoofd. Toch had dit niet mogen gebeuren. Je kunt stellen, dat alle controlemechanismes bij de Belastingdienst hebben gefaald of gewoon niet aanwezig waren.
Dit mag nooit meer gebeuren en als ze de kwestie dan zeer ruimhartig compenseren kan ik misschien weer een beetje trots zijn op de jongens en meisjes van onze blauwe enveloppen.
Groet, Albert
Aart Brezet
Mooie column! Fijn dat iemand ons weer even anders naar de belastingdienst laat kijken. Terecht dat de politiek ook hand in eigen boezem mag steken. De bezuinigingen bij de belastingdienst heb ik ook nooit begrepen. Het is een van de belangrijkste diensten van de overheid die geld oplevert en dan ga je daar op bezuinigen? En je ziet vaak dat bezuinigingen vaak meer kosten dan opleveren. Want minder mensen wordt opgelost met meer automatisering en daar is het onder andere misgegaan. Men heeft besloten om software besluiten te laten nemen en is die besluiten als waar en heilig gaan benaderen. Daarmee kon die kennis en ervaring van de mensen die vertrokken zijn niet vervangen worden. Doodzonde. Want ik weet ook dat een decennium geleden de Belastingdienst nog helemaal bezig was met zaken als Appreciative Inquiry en met de vraag: hoe kunnen we de mensen zo benaderen dat zij graag belasting willen betalen? Blijkbaar is dat iets waar de Franse CJIB meer mee bezig is geweest. Wat zou er gebeuren als ze dan toch zouden denken: we kunnen het niet alleen makkelijker maken, we kunnen het ook leuker maken!
Ir. Jan G.M. van der Zanden
Lid sinds 2019
Ik houd niet van de BD, maar u heeft helemaal gelijk; wat een huichelarij en krokodillentranen in de Tweede Kamer. Het parlement jaagde de vorige minister/staatssecretaris hard op om streng te zijn met fraude preventie.

En weet u? Met de Corona maatregelen gaat het straks net zo. Het parlement schreeuwde kritiekloos om meer maatregelen. De economie en sociale structuur is en wordt volledig verwoest. En straks krijgen RIVM en het Kabinet de schuld. "Wir haben es nicht gewusst" zeggen kabinet en Tweede kamer dan. Eind maart waarschuwden Marli Huijer en Ira Helsloot hier al voor; twee zeer genuanceerd denkende hoogleraren. Die hun waarschuwingen grondig zelfs met globale cijfers (Helsloot) onderbouwden. De cijfers nu zijn gedetailleerder en nauwkeuriger beschikbaar, en nog wordt er niets mee gedaan. Vreselijk.

@Albert: Lees de rapporten beter. Donner en zijn opvolger heeft met de RvS tot oktober 2019 de BD gewoon 100% gelijk gegeven. Het lag echt niet aan de BD, maar aan de wet (en in de slipstream daarvan met de Rechtspraak). En de wet was idd. heel streng. Te streng? Ik denk het niet; er was gewoon heel goed rekening mee gehouden om alles terug te vorderen bij fraude en ontbrekend bewijs van kosten. Terecht toch? Ook Donner huichelt mee in zijn onderzoek. Onder zijn verantwoordelijkheid gaf de RvS de BD steeds gelijk! U bent volledig bevangen door leugens vanuit parlement, media en de nieuwe staatssecretaris. De BD wordt op een schandelijke manier geslachtofferd.
Ir. Jan G.M. van der Zanden
Lid sinds 2019
P.S. Op TV kun je al zien dat Willeke Alberti een ontzettend aardige vrouw is. Maar ik houd toch meer van Bach en Debussy.....
Paw
Heel goed om de rol van het parlement er bij te betrekken, die is heel fout geweest. Maar de cultuur bij de Belastingdienst is in ieder geval op bepaalde afdelingen behoorlijk verrot en dat is toch echt gedrag van de betreffende ambtenaren, niet van Kamerleden.
Paul Postma
Auteur
@Paw: Zeker, dat is ook waar. De vraag is dan waarom die verrotte sfeer ontstaat. Zie het interview met Pier Eringa in de NRC van 22 juli over het CBR. Eringa herkent vergelijkbare patronen bij IND, UWV en de Belastingdienst. Waaronder een “onduidelijke rol van departement en politiek”. Politici die van alles willen, en een directie met een te hoog “please-gehalte”. Die directie moet af en toe kunnen zeggen: “dit kunnen we niet.” Duidelijker kan ik het niet zeggen.

Meer over Bureaucratie