Behoorlijk Bestuur in de semipublieke sector

En zij graaiden, rotzooiden en fraudeerden nog lang en gelukkig. Alles binnen de wet uiteraard.

De inkt van dit rapport was nog niet droog of een nieuwe situatie doet zich alweer: de graaiiniterimmer bij Humanitas DMH.... Het zal daarmee ook niet de laatste zijn.

Aan onderzoekscommissies e.a. goed bedoelde intenties ontbreekt het ons dan ook niet. Gedragen we ons nu conform het 'Humanitas' gedachtengoed van de Romein Cicero, dan hebben we die commissies (ook) niet nodig; toch?

Nee, deze wantoestand is er maar één in een lange reeks en ik vrees niet de laatste. Vanuit de huidige politiek is er denk ik geen enkele actie te verwachten.

Deze interim-manager beweert al voor een miljoen aan kosten te hebben bespaard. Het personeel en de bewoners - of eerder hun verzorgers- hebben er dan recht op om te weten hoe hij aan dat bedrag is gekomen. Daar ben ik ook best benieuwd naar.

Verder blijkt uit het artikel dat de voorzitter van de Raad van Toezicht al meerdere malen in opspraak is geweest. Ook dat patroon is herkenbaar bij bestuurders van andere zorginstellingen en ziekenhuizen.

De affaire Humanitas krijgt nog een staartje:

“Nicodem werd buiten medeweten van twee Humanitas-bestuurders aangetrokken door Henk Luchtmeijer, voorzitter van de raad van toezicht. Luchtmeijer: dertien jaar geleden op staande voet ontslagen als directeur van Arbeidsvoorziening Rijnmond, nadat daar was gesjoemeld met geld uit het Europees Sociaal Fonds. En dat was vijf jaar nadat Luchtmeijer de leiding had over Nuts Verzekeringen, waar twee directeuren werden ontslagen nadat Luchtmeijer met verhalen over fraude naar de toenmalige Ziekenfondsraad was gestapt – verhalen die later als verzonnen zijn afgedaan.
Mensen met zo’n geschiedenis cirkelen probleemloos verder langs de toezichtsfuncties van Nederland – ogenschijnlijk als gieren boven een prooi, maar we noemen het een old boys network.”

Bron: Margriet Oostveen, Zijn gewicht in goud, <a href="http://digitaleeditie.nrc.nl/digitaleeditie/NH/2013/8/20130916___/1_08/index.html#page9" target="_blank" rel="nofollow">NRC</a>, 16-09-13

Tijd voor een goed gesprek of justitie inschakelen?

Interessante aanvulling Willem. Het blijkt inderdaad opmerkelijk dat (veel) brokkenmakers stevig in zadel blijven zitten ondanks de fouten die zij maken én de kosten waarmee zij de samenleving opzadelen....

Je vraagt je af wat Henk Luchtmeijer (what's in a name?) zelf aan beloning heeft opgestreken.
Is dat ook iets voor Publeaks?

En ziet, hier duikt'ie al weer op

http://www.deonderwijsspecialisten.nl/wiezijnwij/organisatie/Pages/raadvantoezicht.aspx

Klinkt bijna als iemand uit de verhalen van Marten Toonder :-)

De commissie Halsema pleit voor het 'organiseren van tegenspraak' in organisaties. Zou daarmee ook gedoeld worden op Tweede Kamer-fracties? Want daar bepalen meestal uitsluitend de fractievoorzitter en partijvoorzitter welke mensen er op de kandidatenlijst komen. Waar dat toe kan leiden zie je nu bij de Tweede Kamer-fractie van de PvdA...

Verder ben ik het met Mastenbroek eens: het strafbaar stellen van verspilling van publieke middelen werkt waarschijnlijk wèl.

Hoe kan het dat ook Femke al gevangen is in het MBA-angelsaksisch-besturingsdenken?
Welk adviesbureau heeft hier het ondersteunend werk gedaan? Net als bij de scholen lijkt het denken hier ook een closed-shop geworden van rondjes van politici, bestuurders, beleidsmakers, partij-verwante hoogleraren, adviesbureau's onder de stolp.

Een 'Organiseren van tegenspraak'- aanpak laat de perversiteit in de bestaande systeemmechanismen in beginsel onaangetast. is dit een 'radicale, bij de wortel aanpak'? We zijn ver van huis geraakt....

Moeten we het dan nu van de rank &amp; file hebben onder de kamerleden? De nieuwe lichting lijkt nu volledig af te haken omdat zij geen enkel invloed blijken te hebben (naar eigen zegge) en in arre moede constateren (als je goed luistert) dat het land met de bestaande structuren &amp; systemen onbestuurbaar is geworden. Ik voeg daar aan toe: laat staan de semi-publieke sector..... Willem, hartgrondig eens dus.

Misschien kunnen we samen een 'clean old &amp; new boys' netwerk opzetten?

Uw uiteenzetting...
zou het hele rapport van 'de Commissie Behoorlijk Bestuur' op een slagvaardige wijze (op een A-4 tje) kunnen vervangen!

1- Word het niet eens tijd voor een bezoekje aan Pauw en Witteman?
2- Of zou u niet alsnog een bombastische een politieke carrière starten mijnheer Mastenbroek?

Ik denk alleen...
dat u op zoveel politieke tegenwerking niet zit te wachten ;-)

Met een vriendelijke groet,
Peter van Riel

Voordat we het allemaal verschrikkelijk met elkaar eens zijn en alle bestuurders van de semipublieke sector "à la lanterne" wensen: de semipublieke sector is heel veel groter dan dan de bestuurders die als graaiers en wegkijkers in de media komen. Als we dat niet vinden, moeten we voorstellen de gehele semipublieke sector op te heffen.

Halsema kleurt netjes binnen de lijntjes en dat is voor het overgrote deel van de publieke sector wellicht goed genoeg. Wel valt op dat het allemaal pasteltinten zijn. Terecht zet Willem Mastenbroek daarom wat dikke, repressieve rode strepen erbij.

Voor zijn sancties heb je wel regels nodig, want zonder regel geen straf. Op dit punt schiet de centrale overheid pijnlijk te kort. Hoe lang heeft het wel niet geduurd voor de Balkenende-norm werd afgekondigd? En kijk even hoe coulant we omgaan met de bestaande gevallen. Daar kan het zittende kabinet nog wat van leren als het weer eens een lastenverhoging oplegt.

Kan je beloningen makkelijk normeren, is dat net zo eenvoudig bij de omvang en kosten van een hoofdkantoor, zoals Willem suggereert? Nee natuurlijk niet en god verhoede dat we ook daarvoor regels bedenken. Nog moeilijker wordt het als we wanbestuur willen straffen. Dan moet je toch iets al opzet of bewuste nalatigheid bewijzen.

Nog ingewikkelder wordt het als we verplicht gaan voorschrijven hoe een bestuur moet leidinggeven of zijn organisatie moet inrichten. Alsof er één weg naar Rome leidt. Ik weet zeker dat het door mij gepredikte 'minimal management' het nooit gehaald zou hebben, want (zogenaamd) teveel onzekerheid biedend voor een ordentelijk financieel beheer.

Heb ik alleen maar vragen en geen oplossing? Dé oplossing heb ik niet, wel een paar suggesties:
1. Bind benoemingen in de semipublieke sector aan een termijn van 4 jaar met een eenmalige herbenoemingsmogelijkheid.
2. Semipublieke organisaties dienen een bepaald belang. Organiseer dat de belanghebbenden zich kunnen uitspreken over de wijze waarop dit belang wordt gediend. .
3. In het verlengde daarvan: misschien moeten we voor de semipublieke sector de coöperatie wel verplicht voorschrijven. Het is een 'vermoeiend' organisatiemodel, maar het brengt openbaarheid in de gesloten cultuur van de hedendaagse semipublieke wereld.
4. In plaats van AFM of Rekenkamer zou ik als ik minister was een aparte, tijdelijke accountantsdienst inschakelen om op instellingsniveau te checken hoe de zaken ervoor staan.
5. Maak 'lijstjes', dwz publiceer de resultaten en andere essentialia van de verschillende organisaties per sector. Aan de ziekenhuiswereld zien we hoe groot het verzet ertegen is: een aanbeveling dus.
6. Richt per sector een belangenvereniging op die à la SOBI van Lakeman (met wie ik verder niets heb!) of de VEB proefprocessen voert en lastige vragen stelt.


Paul Verburgt

Het interessante is dat deze - en soortgelijke discussies - zich om de zoveel tijd herhalen.

Terzake.
* Na de aankondiging van de Cie. Halsema in mei 2013 werd in diverse fora al sceptisch gereageerd. Zie o.a. http://www.binnenlandsbestuur.nl/bestuur-en-organisatie/nieuws/halsema-gaat-gedragscode-semipublieke-sector.9026788.lynkx

* M.b.t. de semi-publieke sector hééft de overheid al allerlei bevoegdheden, o.a. op basis van verzelfstandiging, delegatie, subsidiestromen, etc.
En daarnaast de Algemene Beginselen van Behoorlijk Bestuur en de Algemene Wet Bestuursrecht.
Dat daarvan onvoldoende gebruik wordt gemaakt is al een issue op zich. Dat het subject zich er desgewenst weinig van aantrekt is een ander issue.

* M.b.t. de 'Quango Governance code' voorspelde ik in mei al dat we - zoals met de Code Tabaksblat - tevoren al wisten wat er uiteindelijk van terecht zou gaan komen.
Iedereen vindt het nu een goed rapport. Velen zullen zich dit dodelijke compliment nog herinneren van Sir Humphrey Appleby.

* Het grootste issue bij de overheid is het punt van Governance &amp; Compliance.
De overheid heeft moeite met het kennen van en voldoen aan de eigen regels. Tel daarbij op het ontbreken van 'accountability' van individuele bestuurders en toezichthouders, en het scenario is compleet.
Dan kan het bijv. gebeuren dat een groot aantal overheidsdiensten na vier jaar en na herhaald rappelleren niet in staat blijkt aan een eenvoudige wettelijke verplichting te voldoen.
Dan kan het ook gebeuren dat een agentschap in het jaarverslag verheugt verklaart winst te hebben gemaakt, door het uitstellen van investeringen.

* Maar management wordt afgerekend op korte-termijn-winsten. De lange-termijn-verliezen en vernietigende audit-rapporten zijn voor rekening van anderen, de kosten en boetes worden afgewenteld op burger/klant/huurder/medewerker. ('privatisering van winsten, socialisatie van lasten/verliezen').
Frappant daarbij is ook de wan-verhouding tussen beloning van het hoger management en dat van diegenen die het échte werk doen. De mantelzorg-sector is daarvan een tekenend voorbeeld.

* Beter ware het het onderwerp '(semi-)bestuurlijk mismanagement' eindelijk eens tanden te geven. Maar dat is een onderwerp dat al twee decennia speelt en dat eerder al onhaalbaar werd geacht.
Persoonlijke ('hoofdelijke') aansprakelijkheid is in het verleden reeds onhaalbaar geoordeeld. Hetgeen merkwaardig is omdat 'kennelijk onbehoorlijk bestuur' (= wanbestuur) nú reeds een bestaand rechtsmiddel is, ofschoon geen eenvoudig.
Zolang accountability ontbreekt blijft het voor bestuurders en toezichthouders - zowel bij overheid als bedrijfsleven - een loterij zonder nieten.

* De door Mastenbroek gesuggereerde Ondernemingskamer richt zich slechts op vennootschappen. Zijn overige suggesties betekenen méér controles, dat is in het kader van verzelfstandigd bestuur en regievoering niet handig.

* de simpelste aanpak is doorgaans de beste, en het kán simpeler:
1. effectueer de reeds bestaande regiemiddelen langs de subsidielijn
2. *toezichthouders* - dus niet (per se) bestuurders - zijn hoofdelijk aansprakelijk. Beperk evt. het aantal nevenfuncties van toezichthouders alsook de representatie-vergoeding.
3. maximeer de beloning van de hoogste managers op 4x de beloning van de werkvloer-medewerker, geef de voorkeur aan topmanagement van vrijwilligers

Eén punt licht ik nog graag uit de laatste twee reacties: namelijk hoe wanbestuur strafbaar te stellen is.

In het verleden hebben we zaken als bedrijfsveiligheid, fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden en het tegengaan van monopolistisch machtsmisbruik kunnen afdwingen door wetgeving en harde sancties. Op dit moment gebeurt hetzelfde met zoiets vaags als de ‘zorgplicht’ van banken en verzekeraars. Diverse claims en processen hebben tot uitspraken van rechtbanken geleid die forse vergoedingen mogelijk maken.

Aldus ontstaat een stevige rem op onfatsoen en machtsmisbruik. Niet omdat de meerderheid van bestuurders niet deugt maar omdat als een kleine groep ermee wegkomt steeds meer anderen in de verleiding komen om ook op deze manier het geld naar binnen te halen. Zo'n dynamiek moet je vóór zijn.

Kortom: Het is een noodzaak dat de wetgever ingrijpt. Ook een code van ’goed bestuur’ kan een functie hebben als rechtsgrond om wanbestuur aan te pakken. Dat is de beste manier om zo’n code echt te laten werken. Weg van de vrijblijvendheid!

Wat is er nog meer mogelijk:
De suggesties in mijn column ga ik niet nog eens te herhalen. Paul Verburgt komt eveneens met een serie interessante suggesties. Peter Westerhof stelt: "de simpelste aanpak is doorgaans de beste, en het kán simpeler:
1. effectueer de reeds bestaande regiemiddelen langs de subsidielijn
2. toezichthouders – dus niet (per se) bestuurders – zijn hoofdelijk aansprakelijk.
3. maximeer de beloning van de hoogste managers op 4x de beloning van de werkvloer-medewerker."
Dit spreekt mij aan. Peter meldt ook: Persoonlijke (‘hoofdelijke’) aansprakelijkheid kan wél omdat ‘kennelijk onbehoorlijk bestuur’ (= wanbestuur) nú al een bestaand rechtsmiddel is. Zijn centrale stelling is dat er reeds rechtsmiddelen zijn om wanbestuur stevig aan te pakken maar dat het aan kracht en vastbeslotenheid ontbreekt om er gebruik van te maken.

Conclusie: de dwangmiddelen om ‘dwalende’ en pre-criminele bestuurders tot de orde te roepen liggen voor het oprapen. Waarom ontbreekt het aan 'kracht en vastbeslotenheid' om deze middelen in te zetten? Wat moet er gebeuren om deze middelen wél aan te wenden? Welke aanvullingen zijn wellicht nog gewenst? Dat zijn de drie vragen waarom het gaat! Het rapport Halsema is een gemiste kans.

Ik ben ronduit gevleid door Mastenbroek te worden geciteerd. ;-)
Nog even van mijn kant ter aanvulling.

* het ontbreekt de overheid aan historisch besef; basiskennis ontbreekt, bekende - en dus vermijdbare fouten - worden telkens opnieuw gemaakt ('Wet van ??'). Leren in de praktijk- 'elke situatie is uniek' - wordt verheerlijkt.

Kennis, oplossingen en methodieken zijn al jaren voorhanden.
Kwestie van ze kennen en toepassen.
Bekende faalfactoren kun je omkeren, dan worden het succesfactoren.

Maar management wordt afgerekend op korte-termijn-winsten. De lange-termijn-verliezen en vernietigende audit-rapporten zijn voor rekening van anderen, de kosten en boetes worden afgewenteld op burger/klant/huurder/medewerker. ('privatisering van winsten, socialisatie van lasten/verliezen')

* in 2007 gaf Derry Simmel twee mogelijke redenen waarom we niet leren van 'Lessons Learned':
1) We think the lessons don't apply to us, and
2) We want to get things done.

Daarbij herhaalde hij wat prof. Flybjerg in 2003 reeds zei in zijn boek 'Megaprojects and Risk' (pag.5) : 'megaprojects paradox' : "project promoters often avoid and violate established practices of good governance, transparency and participation in political and administrative decision making, either out of ignorance or because they see such practices as counterproductive to getting things done."

In mijn ervaring met risico-projecten en Project Recovery heb ik niet het tegendeel ervaren.
Ik kom niet zelden een misplaatste 'can do' mentaliteit tegen. Overigens vaak vanuit de beste intenties. Een huwelijk begint men immers ook niet met een echtscheiding in het achterhoofd.

* Het grootste issue bij overheid en bedrijfsleven is het punt van Governance &amp; Compliance. Zowel overheid als bedrijfsleven heeft moeite met het kennen van en voldoen aan de eigen regels. Tel daarbij op het ontbreken van 'accountability' van individuele bestuurders en het scenario is compleet.

De 'accountability' van verantwoordelijken krijgt momenteel nadrukkelijker aandacht. Onwetendheid op het eigen verantwoordelijkheidsgebied gaat consequenties hebben.

Hierbij dient echter onderscheiden te worden tussen korte- en lange-termijn effecten.
Bestuurders bij overheid en bedrijfsleven zitten steeds korter op dezelfde stoel.
De positieve effecten zijn meestal korte-termijn. en komen dus op het conto van de betreffende bestuurder. De negatieve effecten zijn meestal lange-termijn en komen voor rekening van de opvolgers.

Interessant daarbij is ook het fenomeen 'zelf-dienende attributie' uit de sociale psychologie.
Namelijk de neiging om successen aan onszelf toe rekenen en mislukkingen aan anderen te wijten. Zie verder ook Kahneman's Cognitive Biases.

* "Insanity is doing the same thing over and over again but expecting different results."
(http://wiki.answers.com/Q/Who_first_said_that_the_definition_of_insanity_is_to_do_the_same_thing_over_and_over_and_expect_different_results)