Zorgorganisaties zouden meer kunnen sturen op het verschil tussen tarief en kostprijs van zorgverlening. Alleen dan kunnen ze meer doen voor hetzelfde geld en innovaties doorvoeren. Hierdoor blijft zorg ook in Nederland betaalbaar. Er zou een verschuiving moeten plaatsvinden van het vragen om hogere tarieven bij verzekeraars en andere financiers, naar het binnen de organisatie in evenwicht brengen in de tarieven en kosten van verschillende zorgproducten. Zorg dat je zélf weet hoe het zit met je kosten en wacht niet op een extern kostenonderzoek van de NZa, gemeente of zorgverzekeraar. Als je dat doet heb je bij verzekeraars een veel beter uitgangspunt voor onderhandeling. Zeker als voor 2026 het ravijnjaar wordt voorspeld, door een aangekondigde miljardenbezuiniging op het gemeentefonds en hogere uitgaven door stijgende zorgkosten.

Zorgorganisaties zijn 20 jaar geleden overgegaan van lumpsum financiering naar een meer bedrijfsmatige bekostiging. Waar een organisatie in het verleden een vast bedrag per jaar ontving, moet een zorginstelling in 2025 heldere zorgproducten hebben en hiervoor tarieven berekenen. Deze tarieven worden door verzekeraars of bijvoorbeeld gemeenten vergoed, waarbij de NZa in veel gevallen de maximale tarieven vaststelt. Als je meer of minder zorg levert, krijg je als organisatie eenvoudigweg meer of minder geld op je rekening. Je loopt dus bedrijfsrisico vanwege de variërende omzet en je kunt verlies maken op je bedrijfsvoering.

Veel organisaties in de zorg spelen het bedrijfseconomische spel echter nog niet goed genoeg. Bij begrote of werkelijke verliezen hangen zij snel aan de bel bij de zorgverzekeraars of andere financiers: er moeten dan hogere tarieven komen, anders lukt het ze niet om minimaal break even te draaien. Ze kijken echter niet altijd jaarlijks per zorgproduct naar het verschil in tarief en kostprijs en bieden soms jarenlang producten aan onder de kostprijs.

Drie voorbeelden uit de praktijk

Bij een zorginstelling die housing first aanbiedt wordt verlies gemaakt. Accountmanagers en directie stellen dat dit komt door de overall te lage tarieven van gemeenten, maar hebben zelf geen inzicht welke van de individuele zorgproducten nu wel of niet kostendekkend zijn. Er zijn namelijk ook zorgproducten die wél break even draaien en waar zelfs rendement op wordt gemaakt. De boodschap naar de gemeenten is echter dat álle tarieven te laag zijn. 

Bij een GGZ-instelling met een half miljard euro omzet gaat het goed met het onderdeel volwassenen, maar niet met bedrijfsonderdeel jeugd. Voor de jeugd-zorgproducten zijn bij de overgang van de financiering naar gemeenten in 2015 verkeerde – veel te lage –  tarieven afgegeven, omdat de kostprijzen niet goed zijn berekend. De directeur volwassenzorg heeft echter geen enkele last van lage tarieven. Hij is wel blij met hoe het loopt en is eerder gepikeerd dat hij het onderdeel jeugd in de lucht houdt omdat zijn onderdeel wél rendeert. De organisatie weet echter niet wat de échte kostprijs van zorgproducten is.

Een groep van zorgorganisaties in de ouderzorg geeft aan dat de tarieven omhoog moeten. Uit onderzoek van jaarrekeningen blijkt dat veel van de bedrijven verlies maken. De tarieven moeten echt omhoog. Veel organisaties pleiten daarom om hogere tarieven. Een deel van het probleem is echter de interne organisatie en aansturing: de sector zelf kampt met een hoog ziekteverzuim en een lage bedbezetting. Zouden die twee gebieden op een ‘normaal’ niveau zitten, dan zouden meeste organisaties in ieder geval break even kunnen draaien. 

figuur: winstbijdrage per zorgproduct

De oplossing?

Natuurlijk is er binnen de Nederlandse zorg geen echte marktwerking. Het huidige systeem – waarbij is afgestapt van budgetsturing –  geeft echter wel degelijk mogelijkheden voor bedrijfseconomisch werken. Dan moet je als zorgorganisatie ook intern kijken hoe je meer kan doen met beschikbare middelen. En zorg dat je zélf weet hoe het zit met je kostprijzen en welke effecten productiviteit, innovatie en de arbeidsmarkt daarop hebben. Zeker als voor 2026 het ravijnjaar wordt voorspeld. Daarmee wacht je niet op een extern kostenonderzoek van de NZa of zorgverzekeraar. Als je dan bij financiers aanklopt voor hogere tarieven heb je een veel beter uitgangspunt voor onderhandeling.

Koen Perik is directeur van Kostenonderzoek 360 en partner van advieskantoor SIS Finance.