De werkweek van 15 uur en de spelende mens

In 1930 voorspelde Keynes dat we tegen het einde van het millennium een werkweek zouden hebben van 15 uur. Wat gaan we doen met de vrije tijd die we straks in overvloed zullen hebben? Hopelijk meer spelen.

Mijn laatste bijdrage sloot ik af met het uitspreken van de hoop dat we onze vrijetijdsbesteding kritisch gaan kiezen als we straks meer tijd hebben. Door bijvoorbeeld betekenisvolheid en maatschappelijk nut als criteria te hanteren.

De trend gedurende de afgelopen decennia is verkorting. Nu minister Koolmees vorige maand een commissie instelde die moet adviseren over de arbeidsmarkt van de toekomst (NRC, 4 december 2018) voel ik me genoodzaakt nog een bijdrage toe te voegen aan de serie over de arbeidsmarkt en banen zonder maatschappelijk nut. Food for thought voor de leider van de kersverse commissie Hans Borstlap.

Voordelen van een kortere werkweek

Mijn bijdragen gingen vooral over de onontkoombaarheid van verkorting van de werkweek door mechanisering, digitalisering en robotisering. Een prettiger perspectief dan onontkoombaarheid van een kortere werkweek – die ik belichtte in de voorgaande vier bijdragen - zijn de voordelen van een kortere werkweek. Anna Coote, leider van New Economics Foundation heeft een missie. Ze was hoofdspreker op het symposium ‘The Future of work’ (9 november) georganiseerd door School of Life. En de voordelen van een kortere werkweek zijn legio volgens haar.. Volgens Coote zou de positie van de vrouw er door versterkt worden. Zelfs de ecologische voetafdruk zou kleiner worden. Volgens Coote is er namelijk bewijs dat de uitstoot van broeikasgassen vermindert als de werkweek verkort wordt vanwege o.a. afname van woon-werkverkeer. Kijk zo klinkt het toch al wat aannemelijker.

Minder te besteden = consuminderen

Die kleinere voetafdruk is ook een gevolg van het feit dat we minder te besteden hebben: we zullen o.a. minder voor het milieu rampzalige vliegreisjes kunnen betalen. Een belangrijk deel van onze inkomen gaat heden ten dage daarnaast op aan ‘bull shit’ spullen waar we goed zonder kunnen maar die wel onze voetafdruk vergroten. Voor een aanzienlijk deel van de Nederlanders is voor genoeg minder meer dan voldoende getuige de obesitasepidemie. We hebben bij een kortere werkweek ook meer tijd om spullen die stuk gaan te maken in plaats van direct te vervangen door nieuwe. Maar vooral zullen we meer tijd hebben om te spelen. Al in 1938 betoogde de historicus Johan Huizinga ("Homo ludens" De Spelende Mens, 1938) dat alles wat wij mensen samen doen spel is. Spelen is een activiteit die niet eenduidig te classificeren is als ‘laag maatschappelijk nut’ of ‘evident nuttig’.

Meer tijd voor welbevinden

Straks hebt u meer tijd, maar wilt u toch hard blijven werken? Denk dan eens aan de mogelijkheid van vrijwilligerswerk en inzet voor het algemene nut. Bent u handig? Meld u aan bij het plaatselijke Repair Cafe. Of houdt u van besturen? Dat kan ook als vrijwilliger. Wat het u oplevert? Iets dat u niet kunt kopen voor geld namelijk welbevinden. Daar schreef ik schreef het boek Welbevinden over. U kunt heel wat zelf doen om uw welbevinden op peil te houden zo valt daarin te lezen. In de eerste plaats door effectiever te leren om te gaan met negatieve emoties. Privé, maar vooral ook op uw werk. Daarom is het zo’n goed idee voor teams om welbevinden als thema te omarmen en zich er in te bekwamen om het bevorderen. Dat levert een betere werksfeer op en het is goed voor de produktiviteit

Een van de vragen die de commissie moet beantwoorden luidt: Waarom lukt het maar niet om meer mensen in een deeltijdbaan meer uren te laten werken? Dit geeft voldoende aan hoe deze commissie ‘geframed’ is en wat dus het antwoord is op de vraag of Hans Borstlap de noties in deze bijdrage ter harte zal nemen. Het is en blijft lastig voor de politiek om de nieuwe wind in de zeilen te vangen. U staat echter niets in de weg om alvast vaker te spelen.