Een natuurlijke wijze van doen

In de natuur vindt je een onvoorstelbaar zelfordenend vermogen. Onze gewoonte hard te werken om ons doel te bereiken, is niet wat de natuur ons leert. Het zaadje dat een boom wordt, maakt niet eerst een beleidsplan en een kosten-batenanalyse, het komt vanzelf op en volgt zijn natuurlijke weg.
Een natuurbeheerder weet wanneer hij de natuur z’n gang kan laten gaan en wanneer ingrijpen geboden is. Hij heeft oog voor de heersende bodemgesteldheid en landschapselementen als bomen, reliëf, struiken en stroompjes. Hij werkt met een lange termijnvisie en weet dat de natuur zich niet laat dwingen. Zoals je een vlinder niet helpt door het uit z’n cocon te bevrijden en gras niet harder groeit door eraan te trekken.

Het zelfordenend vermogen van de natuur is iets wat organisaties vreemd is. In organisaties wordt gewerkt en hard gewerkt. De manier waarop heeft veel weg van de menselijke natuur de baas te willen zijn. Dit brengt een enorme bureaucratie met zich mee met heel veel managers die heel hard werken en daardoor heel veel tijd tekort komen. En dus geen tijd hebben om op een natuurlijke wijze de situatie gade te slaan, dat roept alleen maar lastige vragen op.

Systeemfalen

Steeds meer treedt op de voorgrond dat we te maken hebben met een ‘systeemfalen’, een systeem dat bekend is onder de noemer ‘management’. Een diep geworteld geloof dat organisaties maakbaar zijn en gedrag van mensen beheersbaar, heeft ons blind gemaakt voor de structurele gebreken van dit systeem. Een systeem dat in de kern staat voor zeggenschap hebben over het werk van anderen, en door schijnbare wetmatigheden de ontmenselijking van organisaties onbedoeld in de hand werkt. Een systeem ook dat een eigen taal (jargon) gebruikt dat meer verdoezelt dan klaarheid brengt.

Even terug in de tijd. Herinnert u zich nog het moment dat uw werkzame leven een aanvang nam? Onbevangen keek u om u heen zonder gehinderd te worden door enige kennis van zaken. Al gauw begon u zich een mening te vormen over wat u zag en ervoer. Op sommige ogenschijnlijk simpele vragen kreeg u een duidelijk antwoord maar even zo vaak was het antwoord ontwijkend, vaag of ingewikkeld. Maar u wilde natuurlijk niet bekend komen te staan als iemand die niet snapt wat er gezegd wordt. En na enige tijd deed u vrolijk mee! Soms vroeg u zich misschien af waar u terecht was gekomen. En besloot al dan niet een switch te maken.

Inmiddels bent u manager Huppeldepup en druk met 360°-feedbackgesprekken, strategische concurrentieanalyses, spreadsheets, kostenbesparingen, uw mailbox, et cetera. Er is alom waardering voor uw inzet en bijdrage. Niks mis zou je zeggen, of toch wel? Het vraagt moed om op deze vraag een eerlijk antwoord te geven. Strookt wat ik doe met mijn ambities, wat zijn die of vraag ik me dat niet af?

Je ambitie leven

Als je geen vragen stelt bij wat je drijft, wat je ambities zijn, is een verbintenis aangaan met om het even welke organisatie dan ook geen probleem. En is de kans groot dat management een doel op zich wordt, iets dat weinig te maken heeft met waar het in essentie over zou moeten gaan. Management kan nooit de bindende factor zijn, wel wat je met elkaar als doel nastreeft. Doen wat je echt wilt, belangrijk vindt, je ambitie leven in het werk wat je dagelijks doet, is een kunst op zich. Zeker in het samenspel met anderen. Het gaat erom dat je elkaar vindt in een collectieve ambitie, dat je met elkaar snapt waar het u en uw collega’s om te doen is. Met als gevolg minder management, minder sturing of dwang van bovenaf, en meer vrijheid. Vrijheid die een beroep doet op mensen om samen te werken en een stimulans betekent voor elementen die er werkelijk toe doen: zelfdiscipline, toewijding, betrokkenheid en vakmanschap!

Met een dergelijke collectieve ambitie kan je bijvoorbeeld de schijnbare wetmatigheid achter je laten dat je mensen kan of moet motiveren, iets dat vaak het tegenovergestelde effect oproept. Je gaat jezelf niet motiveren of demotiveren, je laat het ook niet aan anderen over. Je bent het in meer of mindere mate, afhankelijk van het werk dat je aan het doen bent. Ik raak niet gemotiveerd door de rompslomp die het werk met zich meebrengt, en het demotiveert me ook niet omdat het me in staat stelt mijn ambitie te leven die de rompslomp meer dan waard is.

Eigen wijsheid

Een paar goedbedoelde eigenwijze adviezen tot slot. Begin met te vergeten wat u nog te doen had en waar u door tijdgebrek niet aan toe gekomen bent, leef niet in het verleden! Ken uw beperkingen, u wordt nooit goed of competent waar u nog nooit goed in bent geweest of had willen zijn, anders was u dat al lang. Echt goede ideeën komen van mensen zelf, vraag er gewoon naar. En zonder bij voortduring gebruik te maken van allerlei managementwijsheden gaat een natuurlijke wijze van doen u beter af, echt waar!

Thomas Langemeijer, GASSHO training & consultancy